Το 2013 φαίνεται να είναι το έτος σταθμός για τις πολιτικές για την αναπηρία, για την αποκατάσταση και για την ανεξάρτητη διαβίωση. Όλα δείχνουν πως βρισκόμαστε κοντά στο απόλυτο μηδέν. Κανείς δεν ξέρει εάν θα υπάρξουν και χειρότερα. Όλοι μας ξέρουμε πως οι εποχές των πολιτικών των ίσων ευκαιριών έχουν περάσει ανεπιστρεπτί.

Το λεγόμενο αναπηρικό «κίνημα» φαίνεται να είναι ανεπαρκές, αφού δεν έχει μια ολοκληρωμένη αξιόπιστη πρόταση που να μπορεί να εφαρμοστεί από την εξουσία. Ως ανθρώπινη κοινότητα χρειαζόμαστε ιδέες για να οργανώσουμε τη δυσαρέσκειά μας στο επίπεδο του δημόσιου λόγου και της εφηρμοσμένης πολιτικής. Η διεθνής πρακτική δεν έχει ιδιαίτερα πολλά παραδείγματα μεθόδων αυτοοργάνωσης και πολιτικής έκφρασης της δυσαρέσκειας των πολιτών με αναπηρίες, με εξαίρεση κάποιες οργανώσεις που έλαμψαν διά της πρωτοπορίας τους. Μία από αυτές τις οργανώσεις ήταν και η ADAPT.

Η ADAPT ξεκίνησε στο Ντένβερ του Κολοράντο από τον αιδεσιμότατο Wade Blank, που ύστερα από μια απογοητευτική σταδιοδρομία ως διευθυντής αμερικανικού ιδρύματος, πήρε την πρωτοβουλία για να υποστηρίξει κάποιους τροφίμους του ιδρύματος ώστε να δημιουργήσουν μια κοινότητα «συγκατοίκησης» ως εναλλακτικό τρόπο ζωής και διαφορετική πρόταση στον εγκλεισμό των αναπήρων σε ιδρύματα.

Αυτή η κοινότητα ονομάστηκε Atlantis Community. Μέσα από την Atlantis Community ξεφύτρωσε και η ADAPT, που σύντομα έγινε η μεγαλύτερη ακτιβιστική οργάνωση αναπήρων στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Οι ΗΠΑ ήταν ένα κράτος χωρίς πολιτικές για την «προστασία» των μειονοτήτων που ζουν κάτω από συνθήκες αναπηρίας. Οι επιλογές των ακτιβιστών της ADAPT ήταν δεδομένα περιορισμένες και εν πολλοίς απαγορευμένες. Εκ των προτέρων έπρεπε να έχουν ένα συνεκτικό διεκδικητικό πλαίσιο εφαρμόσιμο που να το επιβάλουν στη δημόσια συζήτηση για να γίνει πολιτική του κράτους.Έτσι, η πρώτη διεκδίκηση της ADAPT ήταν η αποκατάσταση της προσπελασιμότητας των μέσων μαζικών μεταφορών. Η επιλογή του ονόματος ADAPT αντανακλούσε αυτήν την πολιτική επιλογή: Η λέξη ADAPT είναι το ακρωνύμιο του Americans Disabled for Accessible Public Transit, που στα ελληνικά μπορεί να αποδοθεί ως «Αμερικανοί με αναπηρίες υπέρ των προσπελάσιμων δημόσιων μεταφορών».

Για εμάς τους Έλληνες ίσως φαίνεται περίεργο: Πώς είναι δυνατόν μέσα από μια κοινότητα συγκατοίκησης ανθρώπων που δραπέτευσαν από ίδρυμα για να ζήσουν ελεύθεροι αντί να διεκδικούν αυτά που έχουν να κάνουν με την επιβίωσή τους στον πραγματικό κόσμο διεκδικούν την προσπελασιμότητα των δημοσίων μαζικών μεταφορών;
Η απάντηση είναι απλή: Η πρώτη ανάγκη των ανθρώπων που ζουν κάτω από συνθήκες αναπηρίας είναι η κινητικότητα – και αυτή πρέπει να επιδιωχθεί με κάθε τρόπο. Εκτός αυτού, μια νέα οργάνωση, όπως ήταν η ADAPT το 1983, έπρεπε να θέσει ένα ρεαλιστικό πραγματοποιήσιμο στόχο, που θα μπορούσε να διευκολύνει την ανάπτυξη των όρων ενός συγκρουσιακού κινήματος για τα πολιτικά δικαιώματα. Οι ακτιβιστές που συγκρότησαν την ADAPT έκριναν πως η αποκατάσταση της προσβασιμότητας των δημοσίων μέσων μαζικών μεταφορών ήταν ένας πραγματοποιήσιμος στόχος. Εκ του αποτελέσματος δικαιώθηκαν. Ύστερα από 15 χρόνια συνεχών ακτιβιστικών ενεργειών, οι δημόσιες μεταφορές των ΗΠΑ έγιναν στο σύνολό τους προσπελάσιμες.

Όταν επιτεύχθηκε ο πρώτος τους στόχος, η ADAPT άλλαξε διεκδικητικό πλαίσιο: Το 1991 δημιούργησε ένα νομοσχέδιο, το περίφημο MiCASSA, που είναι το ακρωνύμιο του Medicaid Community Attendant Services and Supports Act, δηλαδή ασφαλιστικός νόμος για κοινοτικές υπηρεσίες υποστήριξης και προσωπικής βοήθειας. Η ADAPT απέδειξε πως η ελευθερία στην επιλογή έχει χαμηλότερο κόστος και υψηλότερη χρηστική αξία από την αιχμαλωσία του εγκλεισμού των αναπήρων στα ιδρύματα.Το 2003 η MiCASSA έγινε νόμος του κράτους και από τότε οι Αμερικανοί με αναπηρίες έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν μεταξύ της ελευθερίας και του ιδρύματος. Έχουν τη δυνατότητα να χρηματοδοτούνται για να απασχολούν προσωπικούς βοηθούς με δική τους ευθύνη. Αυτό δεν σημαίνει πως όλοι οι αμερικανοί πολίτες επιλέγουν να απασχολούν προσωπικούς βοηθούς. Υπάρχουν εκατοντάδες χιλιάδες Αμερικανοί που επιλέγουν την επιβίωση ως τρόφιμοι ιδρυμάτων – ενδεχομένως επειδή αισθάνονται μικρότερο ρίσκο.Το ζήτημα είναι ένα: Ύστερα από 10 περίπου χρόνια ακτιβιστικής δράσης, οι Αμερικανοί με αναπηρίες έχουν τη δυνατότητα να διαλέξουν: Ελευθερία και ευθύνη των προσωπικών επιλογών ή ίδρυμα και «σιγουριά».To 1993 o Wade Black πέθανε. Η ADAPT όμως είναι μια εθνικού επιπέδου οργάνωση που μολονότι επιλέγει ακτιβιστικές μεθόδους «πάλης» απολαμβάνει της υποστήριξης των άλλων αναπηρικών οργανώσεων.

Όλα αυτά τα χρόνια διατηρεί κέντρα εκπαίδευσης ακτιβιστών με αναπηρίες, ίσως επειδή δεν «θέλει μόνο αρετήν και τόλμην η ελευθερία», αλλά κυρίως χρειάζεται και δεξιότητες για την ανάπτυξη διαπραγματευτικών ικανοτήτων που θα οδηγήσουν στη βελτίωση της διαπραγματευτικής θέσης της μειονότητας των αναπήρων, ως φορέων πολιτικών δικαιωμάτων.

Η ιστορία της ADAPT είναι πολύ μεγαλύτερη. Πολλές περισσότερες πληροφορίες υπάρχουν στο www.disabled.gr, αλλά ο σκοπός που γράφονται αυτές οι γραμμές είναι για να μάθουμε αυτά που χάσαμε την ευκαιρία να μάθουμε και να εφαρμόσουμε τις προηγούμενες δεκαετίες της κατά φαντασίαν ευημερίας.

Είναι σχεδόν βέβαιο πως ο ελληνικός πολιτισμός δεν θα επιτρέψει ελληνικές ADAPT να καλλιεργηθούν. Το πιο πιθανό είναι πως στην Ελλάδα θα περιθωριοποιήσουμε τον κάθε φιλόδοξο Wade Black πριν ακόμη κάνει γνωστές τις προθέσεις του και θα απορρίψουμε ως εξτρεμιστές και ως διασπαστές όσους αποπειραθούν να συγκροτήσουν μια ελληνική ADAPT. Οι δεκαετίες της κατά φαντασίαν ευημερίας έχουν παράγει νωθρούς και παθητικοποιημένους πολίτες, που ακόμη δεν έχουν κατορθώσει να απομυθοποιήσουν την αυταπάτη του πρόσφατου σκουπιδοlifestyle και υιοθετούν υπερήφανα όλα τα απορρίμματα της πολιτιστικής υποκουλτούρας.Ο λόγος που γράφεται αυτό το κείμενο είναι επειδή ίσως κάπου στην Ελλάδα να κρύβεται μια δημιουργική πρωτοπορία που ενδεχομένως να έχει την ανάγκη να μοιραστεί την αγωνία για την πολιτικοποίηση της ανθρώπινης ανάγκης. Ίσως κάπου κάποιοι στην Ελλάδα να έχουν συνειδητοποιήσει πως εμποδίζονται, και γι’ αυτό έχουν ανικανοποίητες υλικές καθημερινές ανάγκες και ενδεχομένως να αισθανθούν την ανάγκη να πολιτικοποιήσουν το αίτημα για εξομοίωση με τους ικανούς σωματικά συμπολίτες τους. Ενδεχομένως να προσπαθήσουν να μετρήσουν με σαφήνεια αυτές τις καθημερινές υλικές ανάγκες και να τις προβάλλουν στο επίπεδο ενός πολιτικού ρεύματος. Πιθανόν να θελήσουν να μετρηθούν, ώστε να υπολογίσουν το πραγματικό οικονομικό κόστος της ικανοποίησης αυτών των αναγκών και να συγκροτήσουν ένα διεκδικητικό πλαίσιο με σαφείς και μετρημένες διεκδικήσεις και απόλυτα κοστολογημένο. Τότε είναι πλέον βέβαιο πως θα ανοίξει ο διάλογος με την εξουσία. Την κάθε εξουσία. Επειδή η ελευθερία έχει χαμηλότερο κόστος από την στερεοτυπία!

Περιοδικό Αυτονομία, www.disabled.gr, Δεκέμβριος 2012.