Στην εφημερίδα Έθνος στις 20/12/2008 δημοσιεύθηκε το παρακάτω κείμενο που θα πρέπει να μας βάλει σε σοβαρές σκέψεις, για τα «προνόμια» των αναπήρων και για την αντοχή τους στο χρόνο. Πρέπει πλέον να σκεφτούμε σοβαρά το γεγονός πως αυτά τα προνόμια δεν είναι τόσο ανθεκτικά στο χρόνο και αυτό που σήμερα φαίνεται ως προνόμιο σε λίγο γίνεται νόμος που ισχύει για όλο τον πληθυσμό.
Η είδηση έχει ως εξής:
Στο σύστημα χορήγησης αδειών για περίπτερα με μοριοδότηση ατόμων με αναπηρία, δικαίωμα έχουν όχι μόνο οι Έλληνες πολίτες αλλά και οι πολίτες κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης με προβλήματα αναπηρίας, εφόσον διαμένουν μόνιμα στην Ελλάδα.
Το Συμβούλιο της Επικρατείας ανάβοντας «πράσινο φως» για την προώθηση σχεδίου Προεδρικού Διατάγματος σχετικά με τον «καθορισμό προϋποθέσεων-κριτηρίων για τη χορήγηση περιπτέρων σε πολεμιστές Κύπρου, άτομα με αναπηρία και πολύτεκνους», έκρινε ότι οι ευνοϊκές διατάξεις του πρέπει να επεκταθούν και σε κοινοτικούς υπηκόους με μόνιμη διαμονή στη χώρα μας, εν όψει του κοινοτικού δικαίου και σε συμμόρφωση προς την αρχή της ελευθερίας της εγκατάστασης.
Ταυτόχρονα επισημαίνει διάφορες αντισυνταγματικές ή παράνομες ρυθμίσεις και ζητεί από τα συναρμόδια υπουργεία Εσωτερικών, Εθνικής Αμυνας και Υγείας να διαγράψουν ή να διορθώσουν τις προβληματικές διατάξεις, προκειμένου να επιτραπεί η προώθηση του σχεδίου ΠΔ.
Εισήγηση
Το Ε’ τμήμα ΣτΕ υπό τον αντιπρόεδρο Π.-Ν. Φλώρο, υιοθετώντας εισήγηση του παρέδρου Χ. Λιάκουρα, δέχθηκε ότι είναι νόμιμη η ρύθμιση που παρέχει ισόβια την άδεια εκμετάλλευσης περιπτέρου για τους πολεμιστές Κύπρου, ενώ στις υπόλοιπες κατηγορίες τη χορηγεί μέχρι τη συνταξιοδότησή τους από οποιονδήποτε ασφαλιστικό φορέα.Κατά το ΣτΕ η διαφορετική αυτή μεταχείριση είναι δικαιολογημένη λόγω της προχωρημένης ηλικίας και του περιορισμένου αριθμού των πολεμιστών Κύπρου.
Ομως κρίνει ότι δεν δικαιολογείται και είναι αντισυνταγματική η αντίστοιχη ισόβια άδεια υπέρ των παιδιών τους, με αναπηρία άνω του 60%. Κατά το ΣτΕ η σχετική ρύθμιση είτε πρέπει να διαγραφεί είτε να επεκταθεί και να ισχύσει υπέρ όλων των κατηγοριών ανάπηρων τέκνων που προβλέπονται στο σχέδιο ΠΔ.
Σύμφωνα με το ανώτατο δικαστήριο, πρέπει να διαγραφούν οι διατάξεις που προβλέπουν διαδικασίες εισήγησης των οργάνων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και γνώμης των συνδέσμων των κατηγοριών δικαιούχων άδειας, όσον αφορά στον καθορισμό των θέσεων των περιπτέρων σε κάθε νομό. Κατά το ΣτΕ, πρέπει να εφαρμοστεί η ήδη ισχύουσα ρύθμιση του ΝΔ 1044/71 και η νέα διάταξη να διαγραφεί ως αντίθετη στο ισχύον νομικό καθεστώς.
Επίσης, το ΣτΕ (276/08) θεωρεί ατελείς τις ρυθμίσεις του σχεδίου ΠΔ για τα όργανα ελέγχου των δικαιολογητικών για τους δικαιούχους αδειών και ζητεί να καταρτιστεί ολοκληρωμένη διαδικασία για τον ορθό έλεγχο.
Τέλος, ζητεί να διαγραφεί ή να τροποποιηθεί η διάταξη που δεν επιτρέπει τη χορήγηση άδειας περιπτέρου σε όποιον υπηρετεί ή συνταξιοδοτείται από τράπεζα, δεδομένου ότι οι τράπεζες δεν διαφέρουν πλέον από τις υπόλοιπες επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα.
Το ΣτΕ υποδεικνύει στα υπουργεία να κρίνουν αν θεωρούν ενδεδειγμένη μια τέτοια απαγόρευση μόνο για τις τράπεζες εκείνες στις οποίες το Δημόσιο έχει το σύνολο ή την πλειοψηφία των μετοχών.
Δύσκολα μπορούν να βγουν συμπεράσματα από την παραπάνω είδηση και ακόμη πιο δύσκολα μπορούν να υπολογιστούν οι συνέπειες που έχει η απόφαση όταν προβάλλεται στο επίπεδο της ιδεολογικής συγκρότησης της κοινότητας των ανθρώπων με αναπηρίες και του διεκδικητικού πλαισίου που έχει συγκροτηθεί τα τελευταία χρόνια από τις συνδικαλιστικές οργανώσεις.
Αυτό που έχει σημασία είναι ότι οι βασικές αρχές του δικαίου έχουν αλλάξει και πως πλέον η αρχή των «ίσων ευκαιριών» έχει αντικατασταθεί από την αρχή της «ίσης μεταχείρισης» και πως η βάση των φορέων των δικαιωμάτων συνεχώς διευρύνεται, ενώ ταυτοχρόνως απαγορεύονται κάθε μορφής διακρίσεις. Η διεύρυνση είναι τόσο μεγάλη και συχνά βίαιη που σύντομα αυτό το θεωρείται δικαίωμα για μια μειονότητα του πληθυσμού θα διευρυνθεί και σε όλες τις υπόλοιπες μειονότητες του πληθυσμού.
Οι πολιτικές των ίσων ευκαιριών κινδυνεύουν να περιοριστούν επειδή ενοχοποιούνται ως πολιτικές που νομοθετούν τις διακρίσεις.
Έχουμε βρεθεί απροετοίμαστοι ως κοινότητα και ως πολίτες. Οι παροχές, τα προνόμια, η προνομιακή μεταχείριση, τα δικαιώματα, διευρύνονται ως προς τη βάση, και αυτά που πριν από δέκα χρόνια θεωρούντο ως προνόμιο μόνο για ΑμεΑ πλέον έχουν γίνει νόμος, και από τον νόμο προκύπτουν συγκεκριμένα δικαιώματα που αφορούν ευρύτερες ομάδες του πληθυσμού.
Το χειρότερο είναι πως αυτό που τελικά μένει στην κοινότητα των ανθρώπων με αναπηρίες είναι οι περιορισμοί των πολιτικών των προνομίων: Κάτι τέτοιο έγινε και με τα λεγόμενα «αναπηρικά» αυτοκίνητα που πραγματικά πριν από 10 χρόνια η ατέλεια αντιστοιχούσε σε ένα όχι ευκαταφρόνητο ποσό. Σήμερα, όμως, το εν λόγω ποσό έχει μειωθεί στο ελάχιστο και ο μόνος λόγος που κάποιος άνθρωπος θα επέλεγε να αγοράσει «αναπηρικό» αυτοκίνητο είναι οι διευκολύνσεις που έχει στη στάθμευση (που και αυτή ακόμη βρίσκεται υπό αίρεση).
Κατά τα άλλα, το «αναπηρικό» αυτοκίνητο υπόκειται σε πολλαπλούς ελέγχους, και η χρήση του είναι περιορισμένη ή μπορεί να γίνεται υπό όρους – αφού δεν μπορεί να οδηγηθεί νομίμως το αυτοκίνητο από τα μέλη της οικογένειας εάν ο ιδιοκτήτης με αναπηρία δεν βρίσκεται μέσα στο αυτοκίνητο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι περιορισμοί που προκύπτουν για τους οικογενειάρχες με αναπηρίες, που ο/η σύζυγος θα χρειαστεί να χρησιμοποιήσει το αυτοκίνητο για την μεταφορά των παιδιών με αναπηρίες από και προς το σχολείο (κάτι που είναι πολύ συνηθισμένο σε όλα τα ικανά σωματικά ζευγάρια). Με αυτή την έννοια, και αυτή η ρύθμιση θα μπορούσε να θεωρηθεί άδικη, επειδή αφήνει τη δυνατότητα για δυσμενή διάκριση των ΑμεΑ ως προς τους ικανούς σωματικά ιδιοκτήτες ΙΧ αυτοκινήτων.
Το τελευταίο προνόμιο που φαίνεται να εξατμίζεται είναι οι ειδικές άδειες για τα περίπτερα, αλλά και τα περίπτερα αυτά καθεαυτά, μιας και είναι γνωστό πως παραβιάζουν τον ορθολογισμό της Ε.Ε. και γενικότερα τον δυτικό ορθολογισμό. Τα περίπτερα είναι ένα γνήσιο ελληνικό φαινόμενο που εν γνώσει μας πολλές φορές παραβιάζουν το οικοσύστημα και δημιουργούν εμπόδια στο κτιστό περιβάλλον, αλλά και γενικότερα στις συνθήκες θεμιτού ανταγωνισμού που επηρεάζουν την αγορά.
Μπορεί εμείς στην Ελλάδα να έχουμε εκλογικεύσει και αφομοιώσει τον «ορθολογισμό» των περιπτέρων ως κτίσματα και ως μορφή εμπορικής δραστηριότητας, κάτι τέτοιο όμως δεν μπορεί να γίνει στο επίπεδο της ενιαίας αγοράς της Ε.Ε., και αργά ή γρήγορα θα αμφισβητηθεί και θα σταματήσει να υπάρχει, τόσο ως κατασκευή με συγκεκριμένους όρους χωροθέτησης όσο και ως εμπορική δραστηριότητα, γιατί παραβιάζει τις συνθήκες ανταγωνισμού.
Αυτό το παραπάνω μπορεί να το υποτιμούμε ως Έλληνες, αλλά σύντομα θα το βρούμε μπροστά μας, όπως βρίσκουμε μπροστά μας καθημερινά και τις συνέπειες πολλών άλλων στοιχείων του νεοελληνικού ανορθολογισμού.
Επιστρέφοντας στην αδειοδότηση των περιπτέρων ως μια μορφή κοινωνικής πολιτικής υπέρ των ΑμεΑ, εάν και όταν αυτή η πολιτική γίνει αντιληπτή και υπό το πρίσμα της «ίσης μεταχείρισης» και της νομοθεσίας για την απαγόρευση των διακρίσεων, τότε αντικειμενικά πρόκειται για μια πολιτική που θα επεκταθεί και σε άλλες ομάδες του πληθυσμού, με αποτέλεσμα μέσα από τη γενίκευσή της να παύσει να είναι μια προνομιακή πολιτική υπέρ των ΑμεΑ.
Κάτι που είναι προνόμιο για όλους, σταματά να είναι προνόμιο. Και τα προνόμια δεν μπορούν να είναι ανθεκτικά στο χρόνο όταν το περιεχόμενο των προνομίων είναι ένα ζητούμενο για όλο τον πληθυσμό και για όλους τους πολίτες.
Το πρόβλημα είναι πως ο νόμος είναι νόμος και δεν μπορεί να ανατραπεί η νομική αρχή για την «ίση μεταχείριση» και για την άρση των διακρίσεων για να εξυπηρετήσει τα κεκτημένα δικαιώματα κάποιων ομάδων του πληθυσμού. Οι βασικές αρχές του δικαίου δεν είναι διαπραγματεύσιμες, τουλάχιστον στο επίπεδο της Ε.Ε. και των αναγκαστικών νομοθεσιών.
Αντικειμενικά, βρισκόμαστε στην εποχή της απαξίωσης των προνομίων, τόσο γιατί τα προνόμια έχουν γενικευτεί σε όλες τις ομάδες του πληθυσμού και έχουν παύσει να είναι προνόμια, όσο και επειδή στην παρούσα φάση της ανάπτυξης του οικουμενικού πολιτισμού ορισμένα από αυτά τα προνόμια πιστεύεται πως βρίσκονται καθ’ υπέρβαση της κοινωνικής και πολιτιστικής οργάνωσης των οικουμενικών κοινωνιών και άρα θεωρούνται καταχρηστικά.
Κάπου εδώ είναι που θα πρέπει η κοινότητα των ανθρώπων με αναπηρίες να συγκροτήσει αν μη τι άλλο ένα πιο ορθολογικό και συνεκτικό διεκδικητικό πλαίσιο που να μπορεί να αντέξει στον χρόνο.
ΑΝΑΠΗΡΙΑ ΤΩΡΑ, Δεκέμβριος 2008.