Σε ένα καθεστώς λιγότερων, αλλά καλύτερα στοχευμένων κρατικών ενισχύσεων προσανατολίζεται η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Ε.Ε.) και ήδη έθεσε προς διαβούλευση το σχέδιο δράσης στο πλαίσιο της διαμόρφωσης του «οδικού χάρτη για τη μεταρρύθμιση των κρατικών ενισχύσεων 2005 – 2009».
Εχοντας ως αφετηριακό σημείο την επίτευξη των στόχων της Στρατηγικής της Λισαβόνας που περιλαμβάνουν και την αύξηση της ανταγωνιστικότητας της Ευρωπαϊκής Ενωσης, μέσω της καινοτομίας, της έρευνας και της ανάπτυξης, η Ε.Ε. εκτιμά και προτείνει, στην επόμενη πενταετία, να υπάρξει μία σαφής στροφή στην ουσία και τον τρόπο χορήγησης των κρατικών ενισχύσεων. «Θιγμένες» σε ένα μεγάλο βαθμό θα είναι οπωσδήποτε και οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις, ωστόσο, οι σημαντικότερες «απώλειες» θα αποτυπωθούν στις μεγάλες επιχειρήσεις. Σαφώς ευνοημένες από το νέο καθεστώς θα είναι οι ΜΜΕ που επενδύουν στην καινοτομία και την τεχνολογία, δηλαδή τους αποκαλούμενους τομείς της γνώσης, τομείς στους οποίους οι ελληνικές ΜΜΕ υστερούν δραματικά.
Σύμφωνα με κείμενο διαβούλευσης, για να αντιμετωπισθούν οι νέες προκλήσεις πρέπει να τροποποιηθούν διεξοδικά οι υφιστάμενοι κανόνες κρατικών ενισχύσεων τόσο προς την ουσία όσο και προς τη διαδικασία. Για την αποτελεσματική αξιολόγηση των αποτελεσμάτων των κρατικών ενισχύσεων, όσον αφορά τη διάθεση και κατανομή των πόρων, πρέπει να ληφθεί υπόψη η πραγματική τους συμβολή σε ορισμένους πολιτικά επιθυμητούς στόχους που έχουν συμφωνηθεί από κοινού. Επιδίωξη της Επιτροπής είναι να υποβληθεί μία ολοκληρωμένη και συνεκτική δέσμη μεταρρυθμίσεων, που θα βασίζεται στα ακόλουθα στοιχεία:
– Λιγότερες και καλύτερες στοχευμένες κρατικές ενισχύσεις.
– Αναλυτική οικονομική προσέγγιση.
– Αποτελεσματικότερες διαδικασίες, βελτίωση της εφαρμογής, μεγαλύτερη προβλεψιμότητα και διαφάνεια.
– Συνυπευθυνότητα της Επιτροπής και των κρατών – μελών. Και αυτό, διότι η Επιτροπή δεν μπορεί να βελτιώσει τους κανόνες και την πρακτική των κρατικών ενισχύσεων χωρίς την αποτελεσματική υποστήριξη των κρατών-μελών, τα οποία οφείλουν να τηρούν τις υποχρεώσεις τους και να κοινοποιούν κάθε σχεδιαζόμενη ενίσχυση και να εφαρμόζουν σωστά τους σχετικούς κανόνες.
Στόχος η καινοτομία, η έρευνα και ανάπτυξη για να ενισχυθεί η κοινωνία της γνώσης
Η οικονομική ανάπτυξη της Ευρώπης τα επόμενα χρόνια -επισημαίνει η Ε.Ε.- εξαρτάται από την ικανότητά της να δημιουργεί και να αναπτύσσει καινοτόμους τομείς υψηλής προστιθέμενης αξίας που βασίζονται στην έρευνα και που είναι σε θέση να ανταγωνίζονται στο ανώτατο διεθνές επίπεδο. Αυτή η προτεραιότητα, που πρέπει να δοθεί στη γνώση και τον καινοτομία, τονίζεται σαφώς προς το εαρινό Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.
Στο πλαίσιο αυτό, εντός του έτους, η Επιτροπή θα εκδώσει μια ανακοίνωση για τις κρατικές ενισχύσεις και την καινοτομία, όπου θα αναλύει τις ανάγκες και τις δυνατότητες προσαρμογής των ισχυόντων κανόνων, ώστε να δημιουργηθεί το κατάλληλο πλαίσιο που θα ευνοεί την καινοτομία στην Ε.Ε. Με το κείμενο αυτό, θα συμπληρωθεί το πρόγραμμα – πλαίσιο για την ανταγωνιστικότητα και την καινοτομία. Η καινοτομία συνδέεται με μια διαδικασία που συνδυάζει τη γνώση και την τεχνολογία με την εκμετάλλευση δυνατοτήτων που προσφέρει η αγορά για νέα ή βελτιωμένα προϊόντα, υπηρεσίες και επιχειρηματικές πρακτικές (σε σύγκριση με τα διαθέσιμα ήδη στην κοινή αγορά) και που εμπεριέχει ένα στοιχείο κινδύνου. Η διαδικασία αυτή μπορεί να υπονομευθεί από ατέλειες της αγοράς (κυρίως «εξωτερικότητες» δημόσια αγαθά και ελλιπή ενημέρωση που συνεπάγονται μη αποτελεσματική διάδοση, ανεπαρκή χρηματοδότηση και αναντιστοιχίες της αγοράς εργασίας). Οι κρατικές ενισχύσεις μπορεί να δικαιολογηθούν, όταν είναι αναγκαίες για την αύξηση των κινήτρων για καινοτομία και όταν δεν οδηγούν σε μαρασμό την ιδιωτική πρωτοβουλία ή σε αθέμιτο ανταγωνισμό.
Μέτρα για τη βελτίωση του επιχειρηματικού κλίματος
Πρέπει να ληφθούν επείγοντα μέτρα για τη βελτίωση του κλίματος στο οποίο δραστηριοποιούνται οι επιχειρήσεις -τονίζεται χαρακτηριστικά-, ιδίως με τον περιορισμό του συνολικού διοικητικού φόρτου, την απλούστευση και βελτίωση της ποιότητας της νομοθεσίας, τη διευκόλυνση της ταχείας σύστασης και έναρξη λειτουργίας νέων επιχειρήσεων και τη δημιουργία ευνοϊκότερου περιβάλλοντος για τις επιχειρήσεις.
Για να διευκολύνει την ταχεία εκκίνηση νέων επιχειρήσεων, η Επιτροπή θα αναθεωρήσει την ανακοίνωση σχετικά με τα επιχειρηματικά κεφάλαια. Σκοπός της αναθεώρησης αυτής θα είναι να τονωθεί η επιχειρηματικότητα και οι επενδύσεις με μορφή επιχειρηματικών κεφαλαίων, ιδίως υπέρ των υπό εκκόλαψη (start – ups) και των νέων καινοτόμων μικρομεσαίων επιχειρήσεων, εφόσον με τον τρόπο αυτό μπορούν να αντιμετωπισθούν κατάλληλα οι διαπιστωθείσες δυσλειτουργίες της αγοράς. Συγκεκριμένα, η Επιτροπή θα προσπαθήσει, μεταξύ άλλων, να ενισχύσει την ελαστικότητα των σχετικών κανόνων, ώστε να λαμβάνονται υπόψη οι διαφοροποιήσεις, ιδίως όσον αφορά το επίπεδο των μέγιστων επιτρεπόμενων τμηματικών χρηματοδοτήσεων για επενδύσεις για τις οποίες τεκμαίρεται ότι υπάρχει το λεγόμενο «κενό χρηματοδότησης».
Καθορισμός των προτεραιοτήτων με απλούστευση και κωδικοποίηση της νομοθεσίας
Για να εξασφαλισθεί καλύτερη διακυβέρνηση και να διευκολυνθεί η χορήγηση ενισχύσεων, που είναι προφανώς συμβατές με τη συνθήκη, η Επιτροπή θα εκδώσει έναν κανονισμό γενικής απαλλαγής, με τον οποίο θα απαλλάσσονται ορισμένες κατηγορίες ενισχύσεων από την υποχρέωση κοινοποίησης προς την Επιτροπή. Ο κανονισμός θα βασίζεται στην αρχή ότι η πολιτική κρατικών ενισχύσεων πρέπει να αφορά τις μορφές εκείνες των ενισχύσεων που προκαλούν μεγαλύτερες στρεβλώσεις και να θέτει σαφείς «θετικές» και «αρνητικές» προτεραιότητες.
Με σχετικό εξουσιοδοτικό κανονισμό, το Συμβούλιο εξουσιοδότησε την Επιτροπή να απαλλάσσει ορισμένους κλάδους όπου μπορεί να θέσει γενικά κριτήρια για το συμβιβάσιμο των ενισχύσεων, τα οποία θα ερμηνεύονται με τον ίδιο τρόπο στα διάφορα κράτη-μέλη. Ετσι, θα έχει τη δυνατότητα, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, να απαλλάσσει ενισχύσεις που μπορεί να αφορούν τις ΜΜΕ, την έρευνα και ανάπτυξη, το περιβάλλον, την απασχόληση, την επαγγελματική εκπαίδευση και την περιφερειακή ανάπτυξη. Στον κανονισμό της γενικής απαλλαγής, η Επιτροπή προτίθεται να απλοποιήσει και να κωδικοποιήσει τις υπάρχουσες απαλλαγές κατά κατηγορία (επαγγελματική εκπαίδευση, μικρομεσαίες επιχειρήσεις και απασχόληση) και να προσθέσει ένα ευρύτερο φάσμα απαλλαγών, ιδίως όσον αφορά τις ενισχύσεις για τη στήριξη των ΜΜΕ και της Ε&Α. Οι κατηγορίες ενισχύσεων, που είναι δυνατόν να καθορισθούν σαφώς, μπορούν να ενταχθούν στο πεδίο εφαρμογής ενός κανονισμού απαλλαγής κατά κατηγορία, ενώ για ορισμένες μορφές ενισχύσεων, που δεν μπορούν να καθορισθούν σαφώς εκ των προτέρων, πιο ευέλικτο μέσο ρύθμισης μπορεί να αποτελέσουν οι κατευθυντήριες γραμμές.
Η Επιτροπή, επίσης, θα εξετάσει τη δυνατότητα να ενοποιήσει ορισμένες κατηγορίες ενισχύσεων, όπως τις περιφερειακές και περιβαλλοντικές ενισχύσεις, καθώς και τις ενισχύσεις διάσωσης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, θίγοντας παράλληλα τα προβλήματα που δημιουργεί η συσσώρευση διαφόρων ειδών ενισχύσεων. Στο πλαίσιο αυτό, θα εξετασθεί και η δυνατότητα απαλλαγής ενισχύσεων μεγαλύτερου ύψους απ’ ό,τι σήμερα, με βάση οικονομική ανάλυση, καθώς και την αποκτηθείσα εμπειρία. Ωστόσο, αυτό θα γίνει με την προϋπόθεση ότι τα κράτη-μέλη θα έχουν μεγαλύτερη ευθύνη όσον αφορά την τήρηση των σχετικών κανόνων και κριτηρίων που προβλέπουν οι κανονισμοί απαλλαγής κατά κατηγορία. Επιπλέον, θα αυξηθούν τα όρια για τη χορήγηση από τα κράτη-μέλη, χωρίς ειδικότερες προϋποθέσεις ενισχύσεων ήσσονος σημασία (de minimis), λαμβάνοντας υπόψη τις οικονομικές εξελίξεις.
Αναπροσαρμογή των περιφερειακών ενισχύσεων
Η πολιτική της Επιτροπής για τις περιφερειακές ενισχύσεις πρέπει να προσαρμοσθεί, ώστε να ληφθούν υπόψη οι εξελίξεις των επτά ετών που μεσολάβησαν από την έγκριση των τελευταίων κατευθυντήριων γραμμών το 1998 και ιδίως η διεύρυνση. Ηδη έχει αρχίσει, στη βάση αυτή, την αναθεώρηση των κοινοτικών κατευθυντήριων γραμμών για τις περιφερειακές ενισχύσεις στις οποίες προτίθεται να ενσωματώσει το πολυτομεακό πλαίσιο για τις περιφερειακές ενισχύσεις που αφορούν μεγάλα επενδυτικά σχέδια. Κατά την αναθεώρηση αυτή, θα λαμβάνεται υπόψη η τρίτη έκθεση συνοχής, όπου προτείνεται η χάραξη της μελλοντικής πολιτικής για τη συνοχή με τρεις βασικούς στόχους: α) τη σύγκλιση β) την περιφερειακή ανταγωνιστικότητα και απασχόληση, και γ) την ευρωπαϊκή εδαφική συνεργασία. Αυτοί οι στόχοι θα αποτελέσουν επίσης τον άξονα των προτάσεων της Επιτροπής για τους κανονισμούς σχετικά με τα διαρθρωτικά ταμεία.
Δεδομένου ότι οι επενδυτικές ενισχύσεις σε μεγάλες επιχειρήσεις πρέπει να χρησιμοποιούνται λελογισμένα, ώστε να διασφαλίζεται η αποτελεσματικότητά τους, όσον αφορά την προώθηση της συνολικής μακροπρόθεσμης ανταγωνιστικότητας με μείωση των περιφερειακών ανισοτήτων, αυτό το είδος των ενισχύσεων θα μπορούσε να συγκεντρώνεται κυρίως στις φτωχότερες και λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες.
Επίσης, οι περιφερειακές ενισχύσεις πρέπει να συνδυάζονται με τις δυνατότητες χορήγησης οριζόντιων ενισχύσεων, ιδίως όσον αφορά τις ενισχύσεις που συνδέονται πιο άμεσα με την υλοποίηση των στόχων της Λισαβόνας. Θα πρέπει να εξετασθεί κατά πόσον και σε ποιο βαθμό πρέπει να διατηρηθούν οι πριμοδοτήσεις υπέρ ορισμένων περιφερειών που υπάρχουν στα ισχύοντα «οριζόντια» κείμενα.
Τέλος, η Επιτροπή θα εξετάσει ποια επίπεδα ενισχύσεων μπορούν να δικαιολογηθούν εκτός των λιγότερων ανεπτυγμένων περιοχών, πώς θα πρέπει να διαφοροποιούνται μεταξύ τους οι ενισχύσεις, ποιες κατηγορίες επιχειρήσεων πρέπει να επωφελούνται και για ποιες κατηγορίες ενισχύσεων. Ολα αυτά θα εξασφαλίσουν στα κράτη-μέλη αρκετή ευελιξία, ώστε να χαράξουν σε εθνικό επίπεδο πολιτικές για την προώθηση της περιφερειακής ανταγωνιστικότητας, της απασχόλησης και της ευρωπαϊκής εδαφικής συνεργασίας, πάντοτε με γενικότερο στόχο τις «λιγότερες και καλύτερα στοχευμένες ενισχύσεις».
ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΙΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ
Παρασκευή, 22 Ιουλίου 2005