Πρακτικές οδηγίες για τη ρύθμισή του. Παρατηρώντας προσεκτικά γύρω θα δούμε τους άλλους ανθρώπους ή και τον εαυτό μας ακόμα, να αλλάζουμε συνεχώς θέσεις και στάσεις προσπαθώντας να βολευτούμε όσο το δυνατό καλύτερα.
Αναρωτηθήκαμε ποτέ γιατί σταυρώνουμε τα χέρια μας στο στήθος όταν καθόμαστε, γιατί βάζουμε το ένα πόδι στο άλλο ή γιατί γλιστράμε χαμηλά στο κάθισμα μας; Σίγουρα όχι.
Αν το κάθισμά μας είναι βολικό και άνετο γιατί πρέπει να επινοήσουμε διάφορους τρόπους αλλαγής θέσεως. Οταν πάλι κουραστούμε σηκωνόμαστε όρθιοι και βαδίζουμε για να ξεμουδιάσουμε. Οι χρήστες όμως αναπηρικών αμαξιδίων εξαρτημένοι ή ανεξάρτητοι τι πρέπει να κάνουν;
Ενα είναι σίγουρο ότι το να κάθεσαι δεν είναι εύκολη υπόθεση, πολύ περισσότερο όταν πρέπει να είσαι καθηλωμένος για ώρες κάθε μέρα, πολλές μέρες το μήνα, αρκετούς μήνες το χρόνο όπως είναι αναγκασμένος ένας χρήστης αναπηρικού αμαξιδίου.
Ολοι αναγνωρίζουμε την ατομικότητά μας, το πόσο ξεχωριστοί είμαστε. Θα έπρεπε λοιπόν να ισχύει το ίδιο και για το άτομο στο αμαξίδιο. Είναι όμως έτσι;
Οταν χορηγείται ένα αμαξίδιο σ’ ένα άτομο λαμβάνονται υπ’ όψιν οι καθοριστικοί παράγοντες που θα τον ανεξαρτητοποιήσουν ή θα τον καθηλώσουν;
Πόσες φορές οι γιατροί κατά την συνταγογράφηση του αμαξιδίου λαμβάνουν υπ’ όψιν τους την ηλικία, το ύψος, το βάρος, το επίπεδο βλάβης, τις ανάγκες του χρήστη σε συνάρτηση με τη λειτουργικότητά του. Άλλες οι ανάγκες ενός χρήστη τον πρώτο καιρό της πάθησής του και άλλες αργότερα, αφού εκπαιδευτεί. Και όπως όλοι ξέρουμε δυνατότητες αλλαγής αμαξιδίων, χωρίς να επιβαρυνθεί οικονομικά το άτομο, τουλάχιστον στον ελληνικό χώρο δεν υπάρχουν. Άρα λοιπόν κάθε αμαξίδιο θα πρέπει να είναι ατομικό, και όσο το δυνατόν κοντά στις ανάγκες του χρήστη.
Ολοι έχουμε δει ή ακούσει για ορθοτικές συσκευές ή μηχανήματα. Αν δεν είναι λοιπόν το αμαξίδιο η πιο πλήρης μορφή ορθοτικού τότε πιο θα έπρεπε να είναι;
Ένας σωστά εκπαιδευμένος χρήστης αμαξιδίου μπορεί να καταφέρει πολλά, να αυτοϋπηρετηθεί και να ζήσει ανεξάρτητος. Απαραίτητα προϋπόθεση όμως είναι να το βοηθάει το αμαξίδιο, να είναι το εργαλείο του και όχι το καροτσάκι του.
Σωστό αμαξίδιο σημαίνει λειτουργικό αμαξίδιο, για δουλεία, για ξεκούραση, για άθληση.
Για τους παραπάνω λόγους η συνταγογράφηση του αμαξιδίου θα έπρεπε να γίνεται από γιατρούς που ασχολούνται με την αναπηρία δηλ. από γιατρούς Φυσικής Ιατρικής και Αποκατάστασης (Φυσίατροι) σε συνεργασία όμως με τους Εργοθεραπευτές αλλά κυρίως σε συνεργασία με το μελλοντικό χρήστη για να καθοριστούν οι πραγματικές ανάγκες του.
Τελικά τι επιδιώκουμε από ένα χρήστη αμαξιδίου;
Μιλάμε όλοι για την αποκατάσταση του, δηλαδή να είναι ανεξάρτητος και να αυτοϋπηρετείται. Στέλνεται λοιπόν ο ασθενής στον Εργοθεραπετή (όχι τόσο συχνά στον ελληνικό χώρο) για να μάθει να αυτοϋπηρετείται, να σηκώνεται από το κρεβάτι, να μεταφέρεται στο αμαξίδιο, στην τουαλέτα, στη μπανιέρα, σε καρέκλα, στο αυτοκίνητο. Αλλά ευτυχώς πιο μπροστά φρόντισαν κάποιοι και εφοδίασαν τον ασθενή μ’ ένα αμαξίδιο αφού ήταν σε θέση να μαντέψουν την εξέλιξή του. Έχουμε λοιπόν από τη μια μεριά τον ασθενή και από την άλλη το αμαξίδιο του (χωρίς δυνατότητα αλλαγής). Οταν λοιπόν το αμαξίδιο στερείται τεχνικών χαρακτηριστικών αναγκαστικά θα μάθουμε τον ασθενή να προσαρμόζεται στο αμαξίδιο και όχι το αντίθετο που θα ήταν και το σωστό.
Καθημερινές καταστάσεις τις πιο πολλές φορές περνάνε απαρατήρητες ή γίνονται συνήθειες στις οποίες παύουμε να δίνουμε σημασία. Ο ασθενής δε σηκώνεται από το κρεβάτι γιατί η ηλικιωμένη σύζυγος ή μητέρα δεν μπορεί να τον βοηθήσει, εκτός αν βρεθεί και κάποια γειτόνισσα (συνήθως Σαββατοκύριακο). Δε βγαίνει από το δωμάτιό που το κρεβάτι του γιατί το αμαξίδιο δε χωράει από την πόρτα (ίσως είναι καιρός να σταματήσουμε να προσαρμόζουμε το σπίτι στο αμαξίδιο), δε βγαίνει από το σπίτι γιατί το αμαξίδιο δε χωράει στο ασανσέρ. Και αν χρειαστεί να πάει στο γιατρό; (κοινωνικές υποχρεώσεις απαγορεύονται – μόνο έκτακτα περιστατικά). Τότε θα φωνάξει το γαμπρό ή τον κουνιάδο του για να το βάλει μέσα στο ασανσέρ με μια καρέκλα, θα κατέβουν κάτω, θα βάλουν τον ασθενή στο αμαξίδιο και από εκεί στο αυτοκίνητο (παίρνουμε και την καρέκλα μαζί γιατί το ασανσέρ του γιατρού είναι μικρό). Η διαδικασία λοιπόν έχει ως εξής: αυτοκίνητο – αμαξίδιο, αμαξίδιο – καρέκλα, ασανσέρ, καρέκλα – αμαξίδιο, επίσκεψη στο γιατρό (10′), αμαξίδιο – καρέκλα ασανσέρ, καρέκλα – αμαξίδιο, αμαξίδιο – αυτοκίνητο, αυτοκίνητο – αμαξίδιο, αμαξίδιο – καρέκλα ασανσέρ, καρέκλα – αμαξίδιο σπίτι. Εμένα μου πήρε 5 σειρές. Εσάς μια μέρα. Μην αναρωτιέστε λοιπόν γιατί δε βλέπετε συχνά στο σπίτι συγγενείς και φίλους. Η επίσκεψή τους συνήθως γίνεται χαμαλίκι.
Οσον αφορά όμως τον ευαίσθητο τομέα της Αποκατάστασης φαίνεται να χωρίζεται σε:
Αποκατάσταση στο κρεβάτι
Αποκατάσταση στο δωμάτιο
Αποκατάσταση σ’ όλο το σπίτι
Αποκατάσταση εξωτερικών χώρων
Σκοπός του κειμένου δεν είναι να θίξει τα κακώς κείμενα, απλά να προβληματίσει και να ευαισθητοποιήσει.
ΑΝΑΠΗΡΙΚΟ ΑΜΑΞΙΔΙΟ
Τα κύρια σημεία που πρέπει να προσεχτούν είναι το κάθισμα, η πλάτη, τα υποπόδια, και οι βραχίονες. Σίγουρα όμως πρέπει να ρυθμιστούν πολλά περισσότερα για να έχουμε ένα τέλεια λειτουργικό αμαξίδιο. Ξεφεύγουν όμως από το σκοπό αυτής της παρουσίασης για αυτό θα γίνει μια μικρή αναφορά παρακάτω σ’ ορισμένα από αυτά.
ΚΑΘΙΣΜΑ: To μήκος του καθίσματος απέχει 2 – 10 cm από το πίσω μέρος του γόνατος. Οπωσδήποτε πρέπει να έχει ανατομικό σχήμα και επειδή οι περισσότεροι χρήστες αμαξιδίου χρησιμοποιούν μαξιλάρι που αλλάζει τα δεδομένα ρύθμισης του αμαξιδίου λόγο του πάχους του, είναι απαραίτητο να δίνεται προσοχή ως προς την επιλογή του.
ΠΛΑΤΗ: Το κατάλληλο ύψος της πλάτης είναι 5 – 10 cm κάτω από τις ωμοπλάτες ανάλογα με την ισορροπία και την σταθερότητα του χρήστη. Το σχήμα της πλάτης πρέπει να είναι ανατομικό και το φάρδος της είναι ευρύχωρο για εξαρτημένους χρήστες και τέλεια εφαρμογή (κοντή συνήθως) για ανεξάρτητους χρήστες.
ΥΠΟΠΟΔΙΑ: Πρέπει να παρέχουν σωστή στήριξη και υποστήριξη ακόμα και χωρίς παπούτσια, η γωνία τους είναι ανάλογη με τις ανάγκες του χρήστη.
ΒΡΑΧΙΟΝΕΣ: Οσο αφορά το ύψος συνήθως είναι 2,5 cm πιο πάνω από τον αγκώνα. Να μην ξεχνάμε ότι ο χρήστης θα μεταφερθεί με τη βοήθεια οπότε πρέπει να είναι σταθερά, χωρίς αιχμηρές γωνίες και το μήκος ανάλογα με το χρήστη. Μαλακά, άνετα και φιλικά προς το δέρμα.
Τα παραπάνω αφορούν σημεία κλειδιά για ένα σωστό αμαξίδιο. Υπάρχουν και άλλα όμως που συνήθως δεν αφορούν το χρήστη αλλά σίγουρα αφορούν τις ανάγκες του και πηγάζουν μέσα από την αξιολόγησή του από τον Εργοθεραπεύτη σε συνεργασία με το γιατρό και ίσως και του κατασκευαστή του αμαξιδίου.
Π.χ. το που θα πρέπει να βρίσκονται οι πίσω τροχοί. Οσο πιο πίσω είναι, τόσο πιο δύσκολο είναι για το χρήστη να μετακινήσει το αμαξίδιο. Σίγουρα αυξάνεται το καμπούριασμα του σε κάθε προσπάθεια και μειώνεται το επίπεδο ενεργητικότητας και αντοχής του. Η σωστή θέση των τροχών πολλές φορές αποδεικνύεται και η καλύτερη θεραπεία. Οταν η μετακίνηση των τροχών γίνεται με τα χέρια πίσω από τον κορμό μειώνεται το καμπούριασμα και δυναμώνει ακόμα και η αναπνοή.
Η απόσταση των πίσω και των μπροστινών τροχών αποκλείεται να μην παίρνει ρόλο και μάλιστα σημαντικό.
Μικρή απόσταση = Μικρή βάση στήριξης,
Μεγάλη απόσταση = Μεγάλη βάση στήριξης.
Η διάμετρος των μπροστινών τροχών, το μέγεθός τους, η γωνία τους με το έδαφος ή και το υλικό τους ακόμα, μπορούν να παίξουν καθοριστικό ρόλο σ’ ένα αμαξίδιο και στο χειρισμό του.
Η κλίση των πίσω τροχών, η πίεση στα ελαστικά μπρος και πίσω, οι τροχοί κίνησης (προώθησης – εξωτερικοί τροχοί) καθώς και κάποιοι άλλα μικροπράγματα επηρεάζουν σημαντικά ένα αμαξίδιο και την προώθησή του.
Τελικά τι ζητάμε από ένα χρήστη αμαξιδίου ή και από το ίδιο του το αμαξίδιο;
Πρώτα απ’ όλα πρόληψη καινούριων προβλημάτων υγείας και κατόπιν διατήρηση ή και αύξηση της λειτουργικότητας του.
Μπορεί λοιπόν να του τα προσφέρει αυτά ένα οποιοδήποτε αμαξίδιο;
Ίσως κάποιοι σκεφτούν το αυξημένο κόστος ενός σωστού αμαξιδίου. Δε θα έχουν σκεφτεί όμως το ακόμα μεγαλύτερο κόστος αργότερα.
Παπαδόπουλος Δημοσθένης
Εργοθεραπευτή στην Ιατρική Μονάδα Αποκατάστασης
Ιπποκράτους 42 (Κων/πολιτικα), 54352 Θεσσαλονίκη
τηλ. (031) 945322, 949039, 269248