Η κάκωση νωτιαίου μυελού (ΚΝΜ) συνήθως έχει ως αποτέλεσμα την παράλυση και την απώλεια αισθητικότητας σε περιοχές κάτω από το επίπεδο της βλάβης του νωτιαίου μυελού. Το άτομο με τέλεια παράλυση δεν μπορεί να αισθανθεί το τσίμπημα από μια καρφίτσα, το κάψιμο από ένα σπίρτο ή το χάδι από φτερό. Η έλλειψη του αισθήματος πόνου αποτελεί για τα άτομα με ΚΝΜ έναν επιπλέον κίνδυνο και θα πρέπει να μάθουν νέους τρόπους αίσθησης για να προστατεύσουν τον εαυτό τους.

Δυστυχώς η παράλυση δεν αποτελεί εγγύηση για την απελευθέρωση από τον πόνο. Αντιθέτως, ένας μεγάλος αριθμός ατόμων με ΚΝΜ βιώνουν χρόνιο πόνο σε σημεία που δεν παρουσιάζουν πια καμία αισθητικότητα.

«Περίπου το ένα τρίτο και ίσως παραπάνω, από του ασθενείς που πάσχουν από ΚΝΜ βιώνουν πόνο, και σε τέτοιο βαθμό που μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την αποκατάστασή τους», λέει ο John D.Loeser, MD, του University of Washington Medical Center’s Multidisciplinary Pain Center.

«Ο πραγματικός αριθμός διαφέρει από μελέτη σε μελέτη λόγω της υποκειμενικότητας του πόνου», λέει ο Loeser. «Αν θελήσει κάποιος να δει πόσοι άνθρωποι έχουν κάταγμα, αρκεί να κάνει μια ακτινογραφία. Για να δεις όμως αν κάποιος πονά, θα πρέπει να τον ρωτήσεις».

Ο Loeser συμφωνεί ότι πράγματι όσοι παραπονιούνται ότι πονούν όντως βιώνουν πόνο. «Πιστεύω ότι ο αριθμός αυτών που λένε ψέματα ή είναι υποχόνδριοι είναι πολύ μικρός, και τείνω να πιστέψω ότι οι άνθρωποι λένε πράγματι την αλήθεια».

Είδη Πόνου

Υπάρχουν τουλάχιστον πέντε διαφορετικά είδη πόνου στα άτομα με ΚΝΜ, σύμφωνα με τον Loeser. Το πρώτο μας μέλημα ωστόσο είναι «να διευκρινίσουμε με τί είδους πόνο έχουμε να κάνουμε».

Το πρώτο είδος σχετίζεται με τη μηχανική αστάθεια της σπονδυλικής στήλης κυρίως λόγω μη επιτυχημένης χειρουργικής επέμβασης. Ο πόνος χειροτερεύει κατά την κίνηση ή όταν κάθεται το άτομο, και συνήθως ανακουφίζεται με το να ξαπλώσει στην μια ή την άλλη πλευρά. «Μπορούμε να τεκμηριώσουμε την αστάθεια με ακτινοσκόπηση, και συνήθως η κατάσταση αντιμετωπίζεται με σταθεροποίηση είτε εξωτερικά είτε εσωτερικά», λέει ο Loeser.

O δεύτερος τύπος έχει άμεση σχέση με τον πρώτο, και αφορά στη συμπίεση κάποιας νευρικής ρίζας στο σημείο του τραυματισμού από τμήμα του σπονδύλου ή του δίσκου που ακουμπά το νεύρο. Αυτό δημιουργεί πόνο συχνά στη μια πλευρά, και σπανιότερα και στις δυο, που αυξάνεται με την κίνηση. Με μαγνητική τομογραφία μπορούμε να δούμε ποιο νεύρο πιέζεται και ποιο τμήμα του σπονδύλου ή του δίσκου είναι υπεύθυνο, και με χειρουργική επέμβαση λύνεται το πρόβλημα.

Ο τρίτος τύπος πόνου βιώνεται από τον ασθενή στην περιοχή που υπάρχει πλήρης έλλειψη αίσθησης. Άτομα με βλάβη κάτω από τον θ6 σπόνδυλο (λίγα χιλιοστά κάτω από στήθος δηλαδή), αναφέρουν π.χ. κάψιμο, πόνο ή άλγος στα πόδια, τους γλουτούς ή και τα γεννητικά όργανα. Αυτός ο πόνος είναι συνεχής και δεν σχετίζεται με τη στάση ή την κίνηση. «Οφείλεται στη βλάβη του νωτιαίου μυελού και δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί εύκολα», λέει ο Loeser. «Κάποιες φορές τα άτομα ανταποκρίνονται σε φάρμακα με άμεση εφαρμογή υποδόρια στο σημείο της βλάβης.»

Ο Loeser λέει ότι τα φάρμακα που είναι αποτελεσματικά για πολλά άτομα είναι τα σπασμολυτικά, τα αντικαταθλιπτικά, η mexiletine (ένα τοπικό αναισθητικό που χορηγείται από το στόμα) και σε κάποιες περιπτώσεις τα οπιούχα. «Πρόσφατα γίνεται μια προσπάθεια χορήγησης των φαρμάκων μέσω αντλίας κατευθείαν στον νωτιαίο μυελό, για πιο άμεση και μακροπρόθεσμη διαχείριση του πόνου», λέει ο Loeser. Ωστόσο, προσθέτει ότι η αποτελεσματικότητα της μεθόδου «δεν είναι επί του παρόντος ξεκάθαρη», καθώς τα δυο βασικά προβλήματα της χρόνιας χορήγησης ναρκωτικών ουσιών υφίστανται – δηλαδή η ανοχή στις ουσίες κι η «απόσυρση» που παρουσιάζουν οι ασθενείς μετά τη διακοπή των φαρμάκων.

Ο τέταρτος τύπος πόνου εμφανίζεται στην περιοχή που υπάρχει μερική αισθητικότητα. «Οι περισσότεροι ασθενείς με ΚΝΜ έχουν μια ζώνη που η αισθητικότητα μεταβάλλεται από κανονική σε απούσα», λέει ο Loeser. «Είναι ένα είδος πόνου απονεύρωσης. Προέρχεται από τα τμήματα του εγκεφάλου που λειτουργούν κανονικά, αλλά λόγω του τραυματισμού οι νευρικές ώσεις έχουν παύσει να μεταφέρονται φυσιολογικά»

Κι αυτός ο τύπος πόνου είναι δύσκολο να αντιμετωπιστεί, λέει ο Loeser. Κάποιες φορές χορηγούνται φάρμακα, και κάποιες άλλες γίνεται μια τομή στο σημείο της βλάβης με μια εξειδικευμένη μέθοδο ώστε να σταματήσουν να έρχονται από τον εγκέφαλο σήματα πόνου.

Ο πέμπτος τύπος χρόνιου πόνου που παρουσιάζουν τα άτομα με ΚΝΜ οφείλεται στην υπερβολική καταπόνηση μυών και δεν σχετίζεται άμεσα με την κάκωση. «Όταν κάθεσαι σε ένα αναπηρικό αμαξίδιο, χρησιμοποιείς τους ώμους σαν να ήταν ισχία». Τραυματισμούς στους ώμους, τενοντίτιδες, σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα κτλ, συναντώνται πολύ συχνά σε άτομα που χρησιμοποιούν αποκλειστικά τους ώμους για να κινηθούν και χρειάζονται την κατάλληλη αντιμετώπιση.

Τέλος, ο Loeser μας λέει ότι σε μια μερίδα ασθενών με ΚΝΜ το μυαλό τους είναι εκείνο που επηρεάζει την παρουσία και την ένταση του πόνου. «Κάποια άτομα που τους συνέβη ένας τόσο σοβαρός τραυματισμός μπορεί να διαθέτουν όλους εκείνους τους συναισθηματικούς ή γνωστικούς παράγοντες που ενδεχομένως να μπορούν να επιβληθούν στις πηγές που προκαλούν πόνο ενισχύοντάς τον. Θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι ο τρόπος που ένας άνθρωπος σκέφτεται και αισθάνεται, το αν φοβάται, το πώς ο κόσμος τον αντιμετωπίζει, όλα αυτά αποτελούν παράγοντες που επηρεάζουν την ένταση του πόνου»,

Στρατηγικές Αντιμετώπισης

Εκτός από τα φάρμακα και τις χειρουργικές επεμβάσεις, υπάρχουν κι άλλες στρατηγικές διαχείρισης του πόνου, συμπεριλαμβανομένης και της ψυχοθεραπευτικής παρέμβασης. Ο Loeser είναι κατηγορηματικός στο ότι η μετατραυματική εμφάνιση του χρόνιου πόνου δεν αποτελεί ψυχική ασθένεια. «Δεν έχουμε να κάνουμε με κάποια διαταραχή του συναισθήματος ή της σκέψης, γι’ αυτό και από μόνη της η ψυχοθεραπεία δεν αποτελεί λύση». Εντούτοις, πρόσθεσε, το να διδάξουμε κάποιες στρατηγικές αποδεικνύοντας πώς ο χρόνιος πόνος μπορεί να επηρεάσει τη ζωή του ατόμου ή να εξετάσουμε τους ψυχολογικούς παράγοντες που έχουν σχέση με τον πόνο, μπορεί να αποτελέσει σημαντική βοήθεια στην αντιμετώπισή του, ακόμα κι αν δεν είναι δυνατή η εξάλειψή του.

Κάποιοι ασθενείς βρίσκουν πολύ χρήσιμη τη βιο-ανατροφοδότηση για τον έλεγχο του πόνου, λέει ο Loeser. Μια μέθοδος χρησιμοποιεί ηλεκτρόδια για τη μέτρηση της μυϊκής δραστηριότητας. Άλλη μέθοδος χρησιμοποιεί έναν αισθητήρα θερμοκρασίας στο δάχτυλο του ασθενή. «Μαθαίνουμε στους ασθενείς να ελέγχουν είτε τους μυς είτε τη θερμοκρασία τους», λέει ο Loeser, «κι αυτές οι στρατηγικές κάποιες φορές βοηθούν».

Είτε οι μέθοδοι αυτοί έχουν αποτέλεσμα είτε όχι, ένα πράγμα είναι σίγουρο, λέει ο Loeser, τα περισσότερα κέντρα αντιμετώπισης χρόνιου πόνου που σχετίζονται με την ΚΝΜ συνεχώς λιγοστεύουν.
«Για περίπου 20 χρόνια βλέπω ασθενείς που πάσχουν από χρόνιο πόνο. Δεν είναι ξεκάθαρο αν ο πόνος αντιμετωπίζεται, ή αν απλά οι ασθενείς συνειδητοποιούν ότι καμία θεραπεία δεν τον εξαλείφει, οπότε και σταματούν να αναφέρουν τέτοιου είδους προβλήματα στους γιατρούς τους. Υπάρχουν πολλές εξηγήσεις σχετικά με αυτό», προσθέτει.

Ο Lοeser επισημαίνει την ανάγκη ενδελεχούς έρευνας των αιτιών και της αντιμετώπισης του χρόνιου πόνου έπειτα από μια ΚΝΜ. «Το υλικό που έχουμε αποτελείται από ένα μεγάλο αριθμό ατόμων που πονούν επηρεάζοντας έτσι την ομαλή αποκατάστασή τους – η παρουσία του πόνου, κι όχι η παραπληγία αυτή καθ’αυτή, αποτελεί το βασικότερο εμπόδιο στην αποκατάσταση. Ταυτόχρονα, οι ασθενείς θα πρέπει να είναι πολλοί προσεκτικοί σε όσους τους υπόσχονται ότι θα θεραπευτούν», τονίζει ο Loeser.

Η κάκωση του νωτιαίου μυελού είναι μια πολύ δύσκολη κατάσταση που ανατρέπει τη ζωή μας. Στο χώρο της αναπηρίας δυστυχώς έχουν παρεισφρήσει αρκετά άτομα που καπηλεύονται τον ανθρώπινο πόνο και υπόσχονται πολλά περισσότερα από αυτά που μπορούν να προσφέρουν. Πρέπει ο κόσμος να καταλάβει ότι δεν υπάρχει καμία μαγική θεραπεία. Όλες οι θεραπείες στηρίζονται στη δοκιμή και το λάθος…μπορεί να ανακαλύπτονται νέες θεραπείες και φάρμακα, αλλά θα πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί για το αν και ποια θεραπεία θα ακολουθήσουμε.

Πριν αρχίσουμε να ξοδεύουμε τα χρήματά μας οφείλουμε να κάνουμε κάποιες ερωτήσεις, όπως πχ. «Υπάρχει κάποιος που ακολούθησε τη θεραπεία κι είχε αποτελέσματα; Μπορώ να μιλήσω μαζί του; Υπάρχει κάποια δημοσίευση σχετική; Μπορώ να την διαβάσω; Έχει εγκριθεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας;»
Αν κάποιος θεραπευτής μας προτείνει ένα φάρμακο για την αντιμετώπιση του πόνου θα πρέπει να ερευνήσουμε εξίσου κάποια πράγματα όπως, αν υπάρχουν παρενέργειες, πόσο χρονικό διάστημα χρειάζεται να περάσει ώστε να δούμε κάποια αποτελέσματα, αν υπάρχουν εναλλακτικά φάρμακα που είναι πιο ασφαλή ή φθηνότερα, κτλ. Θα πρέπει να σκεφτόμαστε πάντα έξυπνα και με σύνεση.

Απόδοση στα ελληνικά:
Πάνος Ζουρνατζίδης, Εργοθεραπευτής,
allejestem@hotmail.com