Δεν είναι ούτε ασυνήθιστο για ένα άτομο με χρόνια κάκωση νωτιαίου μυελού (ΚΝΜ), να κάνει συχνές εισαγωγές σε κάποιο γενικό νοσοκομείο είτε για κάποια θεραπεία είτε για εξετάσεις. Ωστόσο, η δυνατότητα του νοσοκομείου να μπορεί να προσφέρει ή να διατηρήσει ένα υψηλό επίπεδο φροντίδας και υπηρεσιών στο άτομο με ΚΝΜ χρειάζεται διερεύνηση.
Αφορμή για κάτι τέτοιο αποτελεί το θέμα που προέκυψε κατά το Ετήσιο Συνέδριο της Spinal Injuries Association (SIA), τον Οκτώβριο του 1999, όπου κάποια μέλη της κατήγγειλαν το γεγονός ότι κατά την αιφνίδια εισαγωγή τους στο γενικό νοσοκομείο δεν τους πρόσφεραν τη δακτυλική μέθοδο εκκένωσης του εντέρου τους.
Πολλά άτομα με ΚΝΜ έχουν καθιερώσει τη μέθοδο αυτήν ως τον βασικό τρόπο διαχείρισης του εντέρου τους στο σπίτι. Γι’ αυτό και δεν μπορούν να καταλάβουν γιατί είναι τόσο δύσκολο να συνεχίσουν να λαμβάνουν την απαιτούμενη φροντίδα του εντέρου τους και κατά τη νοσηλεία τους σε κάποιο γενικό νοσοκομείο. Αυτό το άρθρο σκοπεύει να διευκρινίσει το θέμα από τη σκοπιά του νοσηλευτικού προσωπικού.
Η δαχτυλική μέθοδος εκκένωσης του εντέρου ή αλλιώς «η αφαίρεση των κοπράνων με τα δάχτυλα» δεν θεωρείται καθιερωμένη μέθοδος διαχείρισης των εντέρων στα νοσοκομεία. Σπάνια χρησιμοποιείται από το νοσηλευτικό προσωπικό που εργάζεται σε διάφορα πλαίσια υγείας. Μπορεί να είναι γνωστή από τους νοσηλευτές που εργάζονται σε οίκους ευγηρίας ή σε κοινότητες, αλλά συνήθως εφαρμόζεται μόνο από τους νοσηλευτές ή τα άτομα που φροντίζουν ασθενείς με ΚΝΜ.
Οι ενέργειες και οι δραστηριότητες όλων των εγγεγραμμένων νοσηλευτών της Βρετανίας (RCN), καθορίζονται από τον Κώδικα Επαγγελματικής Συμπεριφοράς που έχει δημοσιευθεί και ελέγχεται από το United Kingdom Central Council for Nursing, Midwifery and Health Visiting (UKCC). Η παράβλεψη των κανόνων του κώδικα από την/τον νοσοκόμα/ο μπορεί να θεωρηθεί πειθαρχικό παράπτωμα. Και μπορεί να οδηγήσει ακόμα και την διαγραφή του/της από τον κατάλογο των εγγεγραμμένων νοσηλευτών/τριών.
Ο Κώδικας Επαγγελματικής Συμπεριφοράς δηλώνει ότι το πρωταρχικό μέλημα των νοσηλευτών είναι «να ενεργεί πάντα με τέτοιο τρόπο ώστε να προασπίσει και να διασφαλίσει τα συμφέροντα του ασθενούς/πελάτη». Αυτός ο κανόνας αντιπροσωπεύει τη βασική πεποίθηση του UKCC ότι ο/η νοσηλευτής/τρια «δεν θα βλάψει με κανέναν τρόπο τον ασθενή» κι είναι ισότιμος με τον Όρκο του Ιπποκράτη των γιατρών. Επίσης, ο Κώδικας Επαγγελματικής Συμπεριφοράς απαιτεί από το νοσηλευτικό προσωπικό να «αναγνωρίζει οποιουσδήποτε περιορισμούς στις γνώσεις και τις ικανότητές τους μειώνοντας τις ευθύνες ή τα καθήκοντά τους, εκτός αν είναι ικανοί να τις εκτελέσουν κατά τρόπο ασφαλή και εξειδικευμένο».
Έτσι, μια νοσοκόμα που εργάζεται σε ένα γενικό νοσοκομείο που αρνείται να εκτελέσει τη μέθοδο διαχείρισης του εντέρου με τα δάχτυλα (μίας άγνωστης, δηλαδή, μεθόδου) σε ένα άτομo με παραπληγία που δεν μπορεί, λόγω της κατάστασής του, να εκτελέσει τη μέθοδο αυτή μόνο του, ενεργεί με στόχο την διασφάλιση του συμφέροντος του ασθενούς. Ωστόσο, οι νοσοκόμες δεν είναι πάντα υπεύθυνες και αρμόδιες μόνο για τις ατομικές τους ενέργειες, αλλά επίσης και γενικότερα για το επίπεδο της φροντίδας που προσφέρουν. Ο Κώδικας απαιτεί από τις νοσοκόμες «να εξασφαλίσουν ότι καμία από τις ενέργειες ή τις παραλείψεις από την μεριά τους ή μέσα στη σφαίρα των ευθυνών τους, δεν είναι καταστρεπτική όσον αφορά στο συμφέρον, την κατάσταση ή την ασφάλεια των ασθενών και πελατών τους». Η άρνηση εκτέλεσης ή διατήρησης του καθιερωμένου προγράμματος φροντίδας του εντέρου μπορεί να θεωρηθεί για την νοσοκόμα ότι δεν προσφέρει την απαιτούμενη φροντίδα στους ασθενείς της.
Για να συνεχίσουμε με το προηγούμενο παράδειγμα, η νοσοκόμα μας, αφού έχει δηλώσει ότι δεν είναι σε θέση να εκτελέσει τη δαχτυλική μέθοδο εκκένωσης του εντέρου του ασθενή, θα πρέπει να ζητήσει βοήθεια από την κατάλληλη πηγή ώστε να διατηρηθεί το καθιερωμένο πρόγραμμα φροντίδας του ασθενούς της. Για να συμβεί αυτό θα πρέπει να αναφέρει τις ανάγκες του και τη δική της μη διάθεση ικανοποίησης των αναγκών αυτών, στον διευθυντή της μονάδας ή την προϊσταμένη νοσοκόμα. Ο Κώδικας έχει προβλέψει γι’ αυτό το πρόβλημα και απαιτεί από τις νοσοκόμες «να αναφέρουν στο κατάλληλο πρόσωπο ή αρχή τις όποιες συνθήκες κατά τις όποιες η ασφάλεια κι η κατάλληλη φροντίδα δεν μπορούν να προσφερθούν στον ασθενή ή πελάτη».
Δυστυχώς, η πρόσφατη εμπειρία κάποιων μελών της SIA απέδειξε ότι κάποιες προϊστάμενες νοσοκόμες δεν είναι σίγουρο ότι μπορούν να αντιμετωπίζουν την κατάσταση κατάλληλα. Πολλοί έχουν την λανθασμένη εντύπωση ότι οι νοσοκόμες «απαγορεύεται» να εφαρμόσουν τη συγκεκριμένη μέθοδο. Σε μια περίπτωση ενός μέλους, το πρόβλημα προέκυψε μετά τη μεταφορά του από τη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας σε μια μονάδα υψηλής φροντίδας. Η προϊσταμένη αυτής της μονάδας δεν επέτρεπε στις νοσοκόμες να εκτελέσουν στον ασθενή τη δαχτυλική μέθοδο, αν και η μέθοδος αυτή της καθημερινής φροντίδας προσφέρονταν κανονικά από τις νοσοκόμες της εντατικής και παρά το γεγονός ότι το νοσοκομείο ακολουθούσε μια πολιτική που επέτρεπε την εφαρμογή της μεθόδου από το νοσηλευτικό προσωπικό.
Πολλά νοσοκομεία έχουν καθιερώσει πολιτικές σχετικά με την εφαρμογή της δαχτυλικής μεθόδου εκκένωσης του εντέρου. Αυτές οι πολιτικές περιλαμβάνουν την εξειδίκευση προσωπικού σχετικά με τη διδασκαλία και εφαρμογή της μεθόδου. Πρόκειται συνήθως για νοσοκόμες που εργάζονται σε τμήματα ή μονάδες των νοσοκομείων όπου είναι απαραίτητη η εφαρμογή της μεθόδου. Εναλλακτικά, ένας γιατρός, αντί της νοσοκόμας, μπορεί να χρειαστεί να εφαρμόσει τη μέθοδο. Το προσωπικό αυτό χρειάζεται τη συμβολή και τις πληροφορίες από εσάς, τους συντρόφους ή τα άτομα που σας φροντίζουν. Με αυτόν το τρόπο θα μπορεί να διατηρηθεί αποτελεσματικά το καθιερωμένο πρόγραμμα της διαχείρισης του εντέρου σας. Οι πληροφορίες σχετικά με την ώρα που συνήθως εφαρμόζετε τη μέθοδο, το πόσο συχνά την εφαρμόζετε, αν βιώνετε κάποια αισθητικότητα κατά τη διαδικασία αυτή, κτλ., είναι πολύ ωφέλιμες για τους επαγγελματίες που θα ασχοληθούν με εσάς. Επί προσθέτως, τα περισσότερα νοσοκομεία, όπου είναι δυνατό, ενθαρρύνουν και υποστηρίζουν τους προσωπικούς σας βοηθούς που επιθυμούν να βοηθήσουν στην περίθαλψή σας στο νοσοκομείο, ιδιαίτερα δε αν υπάρχουν δυσκολίες στην εφαρμογή του προγράμματος διαχείρισης του εντέρου που έχετε καθιερώσει.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, μια νοσοκόμα ή ένας γιατρός μπορεί να σας κάνουν κάποιες ερωτήσεις σχετικά με τη μέθοδο αυτή. Αυτό μπορεί να συμβεί διότι η μέθοδος αυτή μπορεί να χρησιμοποιηθεί, κι έχει γίνει στο παρελθόν, ως μορφή κακοποίησης του ατόμου. Σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει να δηλώσετε ότι η δαχτυλική μέθοδος εκκένωσης του εντέρου αποτελεί μέρος του καθιερωμένου προγράμματος προσωπικής σας υγιεινής κι ότι κάποια άλλη εναλλακτική μέθοδος μπορεί να είναι επιβλαβής. Σε ένα άτομο του προσφέρθηκε ως εναλλακτική λύση στη δαχτυλική μέθοδο, η μάλαξη στην κοιλιακή χώρα.
Γι’ αυτό το λόγο, το 1995, η RCN εξέδωσε το «Δαχτυλική Εξέταση του Εντέρου και Χειρισμοί Αφαίρεσης των Κοπράνων», που αναφέρει πότε πρέπει να εφαρμόζεται η δαχτυλική μέθοδος και πώς μπορεί να πραγματοποιηθεί με ασφάλεια. Επίσης, τονίζει το πόσο σημαντική είναι για την ασφάλεια του ασθενούς. Οι ανάγκες των ατόμων με ΚΝΜ αναφέρονται λεπτομερώς σε αυτό το εγχειρίδιο.
Συμπερασματικά, μπορούμε να δώσουμε κάποιες απαντήσεις σε κάποια διλήμματα που πιθανόν να αντιμετωπίσουν τα άτομα με ΚΝΜ κατά την παραμονή τους σε ένα γενικό νοσοκομείο:
1. «Η νοσοκόμα μού ανέφερε ότι δεν μπορεί να εφαρμόσει τη δαχτυλική μέθοδο, γιατί κανένας δεν της έχει δείξει πώς να το κάνει».
Θα πρέπει να αναγνωρίσετε ότι η νοσοκόμα ενεργεί για το δικό σας συμφέρον πριν την ρωτήσετε πώς σκέφτεται να τακτοποιήσει το ζήτημα της ασφαλούς διαχείρισης του εντέρου σας. Προτείνετέ της είτε να απευθυνθεί στο τοπικό εγχειρίδιο πολιτικής είτε στην προϊσταμένη νοσοκόμα, ώστε να βρεθεί κάποιος ειδικός για την διδασκαλία/εφαρμογή της μεθόδου. Η παρουσία σας στη μονάδα ίσως προσφέρει την ευκαιρία στη νοσοκόμα να διδαχθεί τη δαχτυλική μέθοδο για τη διαχείριση του εντέρου. Αυτό μπορεί να ωφελήσει τους μελλοντικούς ασθενείς που θα αναλάβει.
2. «Η νοσοκόμα μού ανέφερε ότι η προϊσταμένη της δεν της επιτρέπει να εφαρμόσει τη μέθοδο γιατί είναι παράνομο».
Ζητείστε να μιλήσετε με την προϊσταμένη και εξηγήστε της ότι κάτι τέτοιο δεν είναι παράνομο. Πείτε ότι γνωρίζετε ότι η UKCC απαιτεί από το νοσηλευτικό προσωπικό να γνωρίζει τη μέθοδο. Διατυπώστε της ότι η δαχτυλική μέθοδος αποτελεί το καθιερωμένο πρόγραμμα εκκένωσης του εντέρου σας. Προτείνετέ της να συμβουλευτεί το τοπικό εγχειρίδιο πολιτικής ή τον διευθυντή της επιστημονικής ομάδας του νοσοκομείου ώστε να βρεθεί το κατάλληλα εξειδικευμένο άτομο. Αν κάτι τέτοιο δεν είναι εφικτό, προτείνετέ της να ενημερωθεί από το τοπικό κέντρο αποκατάστασης ή την RCN.
3. «Η νοσοκόμα ή/και η προϊσταμένη αρνούνται να δεχτούν ότι η δαχτυλική μέθοδος αποτελεί μέρος του καθιερωμένου προγράμματος προσωπικής φροντίδας».
Οποτεδήποτε αμφισβητηθεί η μέθοδος διαχείρισης του εντέρου σας, απαιτείστε από τη νοσοκόμα να συμβουλευτεί κάποιον με περισσότερη εμπειρία σε αυτές τις καταστάσεις. Αυτή μπορεί να είναι κάποια εξειδικευμένη νοσοκόμα ή σύμβουλος. Εναλλακτικά, προτείνετέ της να συμβουλευτεί το τοπικό κέντρο αποκατάστασης.
4. «Η νοσοκόμα θέλει να μου αλλάξει το καθιερωμένο πρόγραμμα φροντίδας μου».
Ζητείστε της να σας δώσει κάποια ικανοποιητική εξήγηση σχετικά με το γιατί θεωρεί ότι χρειάζεται να γίνει κάποια αλλαγή. Όπου χρειαστεί, απαιτείστε να συμβουλευτούν κάποιον με περισσότερη εμπειρία σχετικά με την κατάστασή σας. Μη κατάλληλες προσαρμογές του προγράμματος που έχετε καθιερώσει για την διαχείριση του εντέρου σας, μπορεί να έχουν σοβαρές επιπτώσεις στη μελλοντική σας υγεία και στον τρόπο διαβίωσής σας.
5. «Η νοσοκόμα μπορεί να εφαρμόσει τη μέθοδο, αλλά μου λέει ότι δεν είναι ο κατάλληλος τρόπος για το επίπεδο της βλάβης μου/ή τον τύπο της κάκωσης».
Ζητήστε της να σας δώσει μια ικανοποιητική απάντηση σχετικά με το γιατί θεωρεί ότι η δαχτυλική μέθοδος δεν είναι κατάλληλη για εσάς. Μπορεί να υπάρχει κάποια σύγχυση όσον αφορά στην κατάλληλη διαχείριση για τα άτομα με τη συγκεκριμένη βλάβη στον νωτιαίο μυελό.
Για παράδειγμα, η δαχτυλική μέθοδος προτείνεται ως η πιο κατάλληλη για την διαχείριση του εντέρου σε άτομα με πλήρη (τέλεια) ΚΝΜ κάτω από το επίπεδο του Θ12, καθώς το έντερó τους δεν ανταποκρίνεται στα υπόθετα ή τα καθαρτικά. Ωστόσο, συνήθως τα άτομα με βλάβη άνω του Θ12 είναι ικανά να επιτύχουν καλές αντανακλαστικές εκκενώσεις, ως αντίδραση σε χημική υποκίνηση, χωρίς να προσφεύγουν τακτικά στη δαχτυλική μέθοδο.
Δυστυχώς, μερικά άτομα με κάκωση άνω του Θ12 δεν έχουν αυτήν την ικανότητα, και αναγκάζονται να καταφεύγουν στην εφαρμογή της δαχτυλικής μεθόδου. Αυτό ίσως να οφείλεται σε επιπλοκές που ακολουθούν τη βλάβη ή την κάκωση, αλλά μπορεί να οφείλεται και σε κακές συμβουλές ή παρερμηνείες σχετικά με τις ανάγκες φροντίδας κατά την αποκατάσταση (ιδιαίτερα δε αν η αποκατάσταση ακολουθείται εκτός των ειδικών κέντρων αποκατάστασης). Άλλοι πάλι χάνουν σταδιακά αυτήν την ικανότητα είτε λόγω κάποιον φαρμάκων, είτε λόγω γήρανσης ή λόγω της ανάπτυξης κυστών στον νωτιαίο μυελό (συριγγομυελίτιδα). Άλλοι, τέλος, μπορεί να έχουν υποβληθεί σε επέμβαση εισαγωγής κάποιου διεγέρτη στα νεύρα του ιερού πλέγματος (SARS ή διεγέρτης της κύστης).
Δικαιολογημένα, λοιπόν, μια νοσοκόμα που δεν γνωρίζει τα πιο πάνω σχετικά σενάρια, και που της έχει ζητηθεί να εφαρμόσει τη δαχτυλική μέθοδο σε άτομο με ΚΝΜ άνω του Θ12, να εκφράσει την ανησυχία της όσον αφορά στην αποτελεσματικότητα του αιτήματος αυτού. Και πάλι, θα πρέπει να αναγνωρίσετε ότι ενεργεί με βάση το συμφέρον του ασθενούς της. Γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό για το ανάπηρο άτομο να την διαβεβαιώσει ότι το αίτημά του είναι αποδεκτό και κατάλληλο για τις ανάγκες της ατομικής του υγιεινής. Όπου είναι δυνατό, παροτρύνετέ την να συμβουλευτεί κάποιον με περισσότερη εμπειρία.
6. «Η νοσοκόμα θέλει να μάθει από πού μπορεί να πάρει πληροφορίες σχετικά με την καταλληλότητα της μεθόδου ως τρόπου διαχείρισης του εντέρου στα άτομα με ΚΝΜ».
Το κέντρο αποκατάστασης της περιοχής σας προσφέρει τέτοιου είδους πληροφορίες 24 ώρες την ημέρα. Επίσης η SIA σε ώρες γραφείου.
Το παραπάνω άρθρο αφορά τα δεδομένα και τους νόμους που ισχύουν στο Ηνωμένο Βασίλειο. Όσον αφορά τέτοιου είδους ζητήματα στην Ελλάδα θα πρέπει να γίνει συνεννόηση με τους υπεύθυνους του νοσοκομείου για την φροντίδα και την προσωπική σας υγιεινή σε συνεργασία με τον γιατρό που σας παρακολουθεί.
Των:
Paul Harrison –Princess Royal Spinal Injuries, Sheffield
και Sue Thomas – Royal College of Nursing, London
(Από τα Fact sheets του spinal.co.uk)
Απόδοση στα Ελληνικά :
Ζουρνατζιδης Παναγιώτης, Εργοθεραπευτής
panos@disabled.gr