[Ο Dave Hingsburger είναι θεραπευτής, εκπαιδευτής, ομιλητής & συγγραφέας που κάνει καμπάνιες για τα σεξουαλικά δικαιώματα των ανθρώπων με επιβράδυνση εξέλιξης. Ζει στο Quebec. Η Helen Behar είναι κοινωνική λειτουργός στην περιοχή του San Francisco, και δουλεύει με άτομα που έχουν εξελικτικές δυσκολίες].
Steinberg: Άρχισα να ενδιαφέρομαι για όλα αυτά τα θέματα, δηλαδή για το σεξ, την ανικανότητα & τα ιδρύματα, γιατί μου είχε φανεί σαν ένας εξαιρετικός “φακός” μέσα απ’ τον οποίο μπορεί κανείς να δει καθαρά κάποιες από τις στάσεις της κοινωνίας μας όσον αφορά το σεξ. Κατά την διάρκεια της ομιλίας σας, σήμερα το πρωί, φάνηκε να τονίζετε πως το θέμα έχει λιγότερο να κάνει με την ανικανότητα & περισσότερο με το ίδιο το σεξ.
Hingsburger: Πιστεύω πως έχει να κάνει με δύο πράγματα: με το σεξ και με την εξουσία. Αυτό το οποίο όλοι βλέπουν αλλά κανείς δεν συζητάει στον χώρο της κοινωνικής εργασίας είναι το ζήτημα της εξουσίας. Το να έχει κανείς την νοοτροπία και τις απόψεις του σχετικά με την σεξουαλικότητα είναι ένα το κρατούμενο. Εντελώς άλλο πράγμα είναι όμως να έχει κανείς την νοοτροπία αυτή, συν την δυνατότητα να εξουσιάζει την σεξουαλικότητα κάποιου άλλου ατόμου.
Υπήρχε μια γυναίκα με κάποια αναπηρία, που ήταν έγκυος & υποχρεώθηκε να κάνει έκτρωση, πιθανότατα χωρίς να συναινέσει σ’ αυτό. Αυτό βέβαια είναι απαράδεκτο και βάρβαρο. Αν κανείς ψάξει στην ιστορία της κοινωνικής εργασίας, σε σχέση με την σεξουαλικότητα και την ανικανότητα, υπάρχουν ένα σωρό τέτοια περιστατικά.
Για παράδειγμα, στο παρελθόν, δεν ήταν καθόλου ασυνήθιστο στα ιδρύματα το εξής: όταν έπιαναν κάποιον να αυνανίζεται, μπορούσαν να τον υποχρεώσουν να περάσει την υπόλοιπη ζωή του με τα χέρια του χωμένα μέσα σε γάντια του μποξ, ή σφιχτοδεμένα στα κάγκελα του κρεβατιού. Μπορούσαν να τον υποχρεώσουν να κοιμάται έτσι καθ’ όλη την διάρκεια της ζωής του, μια που θεωρούνταν ότι ο άνθρωπος αυτός “αυνανιζόταν χρόνια”. Τέτοιες πρακτικές ίσχυαν μέχρι το ξεκίνημα του Κινήματος για την Απο-ιδρυματοποίηση. Τότε ήταν που πολλά απ’ αυτά τα πράγματα αποκαλύφτηκαν. Μια σκληρή νοοτροπία σε συνδυασμό με την εξουσία μπορεί να οδηγήσει σε διάφορα είδη κακοποίησης.
Steinberg: Ποια είναι τα κεντρικά θέματα, όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο το προσωπικό των ιδρυμάτων ή οι άνθρωποι που διοικούν “σπίτια” ομαδικής συμβίωσης, ή ακόμα οι ίδιοι οι γονείς των ανθρώπων με επιβράδυνση εξέλιξης επιβάλουν την σεξουαλική τους νοοτροπία, μεταχειριζόμενοι βία;
Hingsburger: Υπάρχουν διάφορα πράγματα που κοιτάω όταν θέλω να εξετάσω την νοοτροπία αυτή. Οι άνθρωποι που έχουν εξελικτικές δυσκολίες δεν έχουν περισσότερες πιθανότητες από άλλους να γεννήσουν παιδιά που να έχουν επίσης εξελικτικές δυσκολίες. Κι όμως, υπάρχει μια αληθινή προκατάληψη και ένας ρατσισμός ακόμα κι όταν απλά τίθεται αυτό το ζήτημα. Υπάρχει αυτή η αντίληψη που λέει ότι, εάν απλά μπορέσουμε να τους σταματήσουμε από το να γαμιούνται, τότε ίσως να μην υπάρξουν άλλοι τέτοιοι άνθρωποι, κι η κοινωνία θα γλιτώσει. Θυμίζει λίγο εκείνη την παλιά αντίληψη των Ναζί περί ευγονικής.
Behar: Αναφέρατε πως πιστεύετε ότι αρκετοί κοινωνικοί λειτουργοί απλά δεν συμπαθούν τους ανίκανους ανθρώπους.
Hingsburger: Ακριβώς. Δεν πιστεύω ότι η σεξουαλικότητα και η ανικανότητα είναι πράγματα που δεν μπορεί να ταιριάξουν μεταξύ τους, λόγω των γεννητικών οργάνων! Ούτε καν λόγω της εγκυμοσύνης. Ο βασικός λόγος που θεωρούνται πράγματα που δεν μπορούν να συνυπάρξουν είναι ότι θα έπρεπε να επανεξεταστεί σε μεγάλο βαθμό το ποιούς θεωρούμε ανίκανους ανθρώπους.
Ο,τιδήποτε έχει γίνει στους ανίκανους ανθρώπους, έχει γίνει με την λογική ότι δεν είναι ίδιοι με τους υπόλοιπους από εμάς. Υπάρχουν γιατροί που πιστεύουν ότι οι άνθρωποι με επιβράδυνση εξέλιξης δεν έχουν την αίσθηση του πόνου όπως εμείς, οι υπόλοιποι. Έχω βρει άρθρο σε περιοδικό με τίτλο “Μπορούν οι γυναίκες με σύνδρομο Down να καταθλιφτούν”; Αναρωτιούνται με λίγα λόγια αν οι άνθρωποι αυτοί μπορούν να αισθανθούν σωματικά και ψυχικά ό,τι οι υπόλοιποι άνθρωποι.
Και μετά έρχονται κάποιοι χαρούμενοι εκπαιδευτές σε σεξουαλικά ζητήματα & λένε ότι ένα τέτοιο άτομο έχει ψυχή ίδια με την ψυχή κάθε άλλου, έχει το ίδιο εύρος συναισθημάτων με κάθε άλλο άτομο… όμως αν κάτι τέτοιο είναι αλήθεια, τότε για δεκαετίες έχουμε φυλακίσει έναν ολόκληρο πληθυσμό που έχει νιώσει την απώλεια, την εγκατάλειψη, την μοναξιά. Κάτι τέτοιο σημαίνει ότι αισθάνθηκαν κάθε ηλεκτροσόκ που διαπέρασε το δέρμα τους, βίωσαν κάθε ώρα που βρέθηκαν στην απομόνωση. Σημαίνει πως κατανόησαν καθετί που τους συνέβη. Και φυσικά όταν σκεφτεί κανείς κάτι τέτοιο έρχεται η αντίδραση “Ω Θεέ μου!”
Οι περισσότεροι γονείς βάζουν τα παιδιά τους σε ίδρυμα επειδή εμείς, οι επαγγελματίες του χώρου, τους είπαμε να το κάνουν. Τους είπαμε δηλαδή ότι, αν αγαπάνε το παιδί τους, πρέπει να το βάλουν σε ίδρυμα, και αυτοί ακολούθησαν την συμβουλή μας. Έβαλαν τα παιδιά τους σε αυτά τα μεγάλα ιδρύματα επειδή εμείς τους είπαμε ότι είναι η καλύτερη λύση. Τους είπαμε ότι τα παιδιά τους είναι φυτά, ότι δεν μπορούν να αισθανθούν, και άλλα τέτοια. Το να συμβιβαστούν οι γονείς αυτοί με την ιδέα ότι τα παιδιά τους είναι ενήλικα, σεξουαλικά όντα, ότι μπορούν να αγαπήσουν, σημαίνει ότι πρέπει να σβηστεί ολόκληρο το παρελθόν & να επανεξεταστούν όλες οι αποφάσεις που έχουν ληφθεί.
Steinberg: Τί συγκεκριμένα το κάνει τόσο δύσκολο για τους ανθρώπους να αντιμετωπίσουν αυτούς που έχουν επιβράδυνση εξέλιξης ως σεξουαλικά όντα;
Hingsburger: Όπως είπα, η εγκυμοσύνη είναι ένας σημαντικός λόγος- η ιδέα δηλαδή ότι μπορεί να γεννήσουν ένα “σκάρτο” παιδί. Υπάρχει επίσης η εντύπωση ότι οι άνθρωποι με επιβράδυνση εξέλιξης είναι αιωνίως παιδιά, ότι δεν ενηλικιώνονται ποτέ. Επομένως, η σεξουαλικότητά τους είναι κάτι που οι άνθρωποι δεν αναμένουν. Το σύστημα είναι βασισμένο στην ιδέα ότι πρόκειται για χαρούμενα μικρά ανθρωπάκια που θα έπρεπε να ζήσουν όλη την ζωή τους σαν αγγελούδια, & μετά να πεθάνουν. Κι έτσι, είναι προκλητικό να εμφανίζονται άτομα με εξελικτικές δυσκολίες που επιμένουν να έχουν σχέσεις.
Steinberg: Οι άνθρωποι δεν θέλουν το σεξ να αμαυρώνει την αθωότητά τους…
Hingsburger: Έτσι ακριβώς είναι. Είναι αυτή η αντίληψη περί των “αθώων & των αγίων”. Θυμάμαι μια ταινία- δεν μου έρχεται τώρα ο τίτλος- όπου στο τέλος υπήρχε μονάχα ένας αναμάρτητος άνθρωπος που μπορούσε να σώσει την κοινωνία. Φυσικά, ο άνθρωπος αυτός είχε σύνδρομο Down.
Είναι κι άλλα όμως… Ορίστε μια είδηση από το Rio de Janeiro που δημοσιεύτηκε στο Montreal Gazette.
«Ένας βραζιλιάνος παραπληγικός λέει ότι ένας Ρωμαιοκαθολικός ιερέας δεν έκανε αποδεκτή την αίτησή του για να παντρευτεί, επειδή, όπως είπε ‘είσαι παραπληγικός και άρα ανίκανος σεξουαλικά». Η μνηστή του παραπληγικού απάντησε: «είναι περιορισμένος σε αναπηρική πολυθρόνα εδώ και 15 χρόνια. Ο ιερέας μπορεί να ανησυχεί τί συμβαίνει στο συζυγικό κρεβάτι, όμως για μένα το κρεβάτι αυτό είναι τόπος αγάπης & ευτυχίας. Το ζευγάρι σκοπεύει να παντρευτεί σε άλλη εκκλησία».
Άρα εμπλέκονται και θρησκευτικά θέματα, η θεμελιώδης άποψη της χριστιανικής θρησκείας ότι οι ανίκανοι άνθρωποι είναι καρποί της αμαρτίας των γονιών τους. Υπάρχουν διάφορες θρησκείες που δεν επιτρέπουν στους ανθρώπους με ανικανότητες να μεταλάβουν γιατί δεν τους θεωρούν πλήρεις ανθρώπους. Υπάρχουν θρησκείες που δεν τους επιτρέπουν να παντρεύονται. Η προκατάληψη έχει βαθιές ρίζες..
Steinberg: Έχω την εντύπωση ότι άνθρωποι που έχουν επιβράδυνση εξέλιξης, που άρα δεν είναι τόσο κοινωνικοποιημένοι όσο εμείς οι υπόλοιποι, μπορεί να κάνουν σεξ με διαφορετικό τρόπο, καθώς αγνοούν όλους τους κώδικες περί του «πώς γίνεται το σεξ». Όλοι αυτοί οι κανόνες που λένε ότι πρέπει να είσαι παντρεμένος, ότι πρέπει να είσαι ετεροφυλόφιλος, ότι πρέπει να το κάνεις σε ιδιωτικό χώρο, ότι πρέπει να είσαι τρυφερός και καλός και αγαπησιάρης. Πιστεύω πως ο κόσμος αγχώνεται με την ιδέα κάποιου που κάνει σεξ με τρόπους που είναι έξω από αυτό το καλούπι.
Behar: Έχω γνωρίσει ανθρώπους με διανοητική καθυστέρηση που αυνανίζονται διαρκώς. Αυτό θεωρείται ντροπή, γιατί είναι αντικοινωνική συμπεριφορά. Είναι σαν να κοιτάμε στον καθρέφτη: φοβόμαστε ίσως ότι κάτι τέτοιο θα μας συνέβαινε αν είχαμε πάρα πολύ ψηλό πυρετό, ή αν τραυματιζόμασταν βαριά στο κεφάλι κλπ.
Hingsburger: Πρόκειται για αποβλήτους της κοινωνίας που συν τοις άλλοις έχουν & αντικοινωνική συμπεριφορά. Ακόμα και αν το κάνανε με κάποιον πιο «κοινωνικά σωστό» τρόπο, πάλι δεν μπορεί να γίνει αποδεκτό επειδή μιλάμε για δύο αρνητικά πράγματα. Οι περισσότεροι από αυτούς με τους οποίους δουλεύω, που έχουν κάνει σχέσεις, έχουν κάνει πολύ παραδοσιακές σχέσεις.
Στην κλινική μας, τα 15 τελευταία χρόνια, έχουμε βοηθήσει αρκετά ζευγάρια να παντρευτούν. Μόλις πέρσι κάναμε το βήμα να βοηθήσουμε ένα ζευγάρι ομοφυλοφίλων με επιβράδυνση εξέλιξης. Κινούμαστε προς αυτήν την κατεύθυνση, όμως είναι πολύ σκληρός ο αγώνας που πρέπει να δοθεί.
Μόλις γνώρισα ένα ζευγάρι στο Flagstaff, στην Arizona, ένα ζευγάρι λεσβιών που είναι ινδιάνες Navajo, οι οποίες έχουν δηλώσει την ομοφυλοφιλία τους και είναι αποδεκτές από την κοινότητα στην οποία ζούνε. Για μένα, αυτό είναι κάτι που δίνει ελπίδα. Πριν 15 χρόνια μπορεί και να τις είχαν σκοτώσει.
Behar: Οι επαγγελματίες του χώρου αναφέρονται στο ζήτημα της ευθύνης, έτσι ώστε να εμποδίσουν τους ανθρώπους αυτούς να φερθούν σεξουαλικά, αλλά υποπτεύομαι ότι αυτό αποτελεί συχνά άλλοθι, ότι κρύβονται πίσω από αυτή την δικαιολογία.
Hingsburger: Σίγουρα. Γιατί μπορούν να κάνουν λάθη οι άνθρωποι που δεν έχουν κάποια ανικανότητα, αλλά δεν μπορούν να κάνουν λάθη αυτοί που έχουν; Κάθε φορά που συμβαίνει κάτι σε κάποιον που έχει κάποιου είδους ανικανότητα, πάντα αυτό χρεώνεται στην ανικανότητά του. Εκεί εμπλέκεται το ζήτημα της ευθύνης.
Αν ένα αυτοκίνητο χτυπήσει ένα άτομο με κάποια ανικανότητα, όλοι λένε, «πώς μπορείτε να αφήνετε αυτούς τους καθυστερημένους ανθρώπους να κυκλοφορούνε έξω μόνοι, χωρίς κάποιον να τους προσέχει;»
Όμως, οι άνθρωποι που δεν έχουν καμιά ανικανότητα συνέχεια είναι θύματα τροχαίων ατυχημάτων. Πρόκειται για κάτι που απλά, συμβαίνει στους ανθρώπους. Όμως δεν το αποδεχόμαστε αυτό. Τους λέμε – «κάποιος θα πρέπει να είναι υπεύθυνος για σένα, καθ’ όλη την διάρκεια της ζωής σου». Αυτό είναι ένα είδος κόλασης. Είναι ένας τρόπος να φυλακίζεις κάποιον.
Το σεξ είναι επικίνδυνο, άρα ας προωθήσουμε μια πολιτική που θα σταματάει τους ανθρώπους από το να φέρονται σεξουαλικά. Είναι παράλογο! Το όλο ζήτημα της σεξουαλικής θυματοποίησης είναι ζήτημα εξουσίας και όχι σεξουαλικό ζήτημα. Θα έπρεπε να προωθούμε πολιτικές σε σχέση με την εξουσία που έχει το προσωπικό. Όμως όχι, θεωρούμε υπεύθυνη την ανικανότητα, κάτι που απλά δεν στέκει.
Γνωρίζουμε ότι το 80% των γυναικών με επιβράδυνση εξέλιξης κακοποιούνται σεξουαλικά, ή πέφτουν θύματα βιασμού πριν γίνουν 18 χρόνων. Γνωρίζουμε επίσης ότι το 90% των ανθρώπων που διαπράττουν αυτά τα αδικήματα είναι μέλη του προσωπικού. Όσον αφορά τους άντρες, τα ποσοστά κυμαίνονται από 30% μέχρι 70%.
Steinberg: Άρα υπάρχει όντως αληθινός κίνδυνος..
Hingsburger: Φυσικά, αλλά το να λέμε ότι για τον κίνδυνο ευθύνεται η ανικανότητα είναι σαν να θεωρούμε υπεύθυνο το θύμα. Αν είσαι γυναίκα, είναι πολύ πιο πιθανό να πέσεις θύμα βιασμού απ’ ό,τι εγώ, αλλά αν εγώ έλεγα ότι σε βίασαν επειδή είσαι γυναίκα θα ήμουν παράλογος!
Οι άνθρωποι κακοποιούνται γιατί υπάρχουν κακοποιοί εκεί έξω. Κι όμως, προωθούμε πολιτικές που περιορίζουν την συμπεριφορά των ανθρώπων με ανικανότητες, αντί να προωθούμε πολιτικές που να περιορίζουν την εξουσία του προσωπικού.
Όταν κάποιος έχει εξουσία πάνω σ’ ένα άλλο άτομο, όπως έχει το προσωπικό πάνω στα άτομα με ανικανότητα, αυτό μπορεί να διαβρώσει την ψυχή του. Κάθε φορά που αρχίζω να δουλεύω με κάποιο άνθρωπο με ανικανότητα, χρειάζεται να ξεφορτωθώ την αντίληψη ότι ξέρω καλύτερα απ’ αυτόν τί του χρειάζεται, και να επιτρέψω στον εαυτό μου να τον αντιμετωπίσει σαν ένα πραγματικό άνθρωπο. Πρόκειται για την μεγαλύτερη πρόκληση, και όσο σημαντικότερη η ανικανότητα, τόσο μεγαλύτερη είναι η πρόκληση.
[Αν θέλετε να λαμβάνετε στήλες του Comes Naturally, καθώς & άλλα κείμενα του David Steinberg, σε τακτά χρονικά διαστήματα, μέσω email, στείλτε το όνομά σας & την διεύθυνση email σας στον David στο
Μία συνέντευξη με τον Dave Hingsburger. Από τον David Steinberg & την Helen Behar. Απόδοση στα ελληνικά: Μαρία Παπαδήμα email: maraki@the.forthnet.gr. Copyright 1998 David Steinberg.
David Steinberg, PO Box 2992, Santa Cruz, CA 95063, tel. (831) 426-7082, (831) 425-8825 (FAX)
eronat@aol.com