Όπως συμβαίνει και με τα αυτοκίνητα, οι κατασκευαστές αναπηρικών αμαξιδίων έχουν αναπτύξει πολλά διαφορετικά μοντέλα και είδη ηλεκτροκίνητων αναπηρικών καθισμάτων. Το κάθε ένα από αυτά είναι σχεδιασμένο για διαφορετικό σκοπό, ενώ συγχρόνως προσφέρεται η δυνατότητα για πολλές διαφορετικές προσαρμογές. Οι αλλαγές που πραγματοποιούνται συνήθως εύκολα στα συμβατικά ηλεκτροκίνητα αμαξίδια αφορούν:

– τα υποπόδια (συνήθως προσαρμογή μήκους)
– το στήριγμα των άνω άκρων
– τη θέση του χειριστηρίου (joystick)
– την αλλαγή του καλύμματος

Υπάρχουν πολλοί τύποι ηλεκτροκίνητων αναπηρικών αμαξιδίων στη σύγχρονη αγορά. Σε γενικές γραμμές, εμπίπτουν σε δύο κύριες κατηγορίες: σκούτερ και ενισχυμένα ηλεκτροκίνητα καθίσματα.

Σκούτερ

Τα σκούτερ έχουν συνήθως 3 ή 4 τροχούς, ενώ το κάθισμα στηρίζεται σε έναν σκελετό στερεωμένο στη βάση του σκούτερ. Μια βασική διαφορά μεταξύ σκούτερ και συμβατικού ηλεκτροκίνητου αμαξιδίου είναι ο τρόπος με τον οποίο οδηγούνται. Στο συμβατικό ηλεκτροκίνητο αμαξίδιο, ένα joystick κινητοποιεί τις πίσω ρόδες ελέγχοντας τόσο την ταχύτητα όσο και την κατεύθυνση. Στο σκούτερ, οι χρήστες συνήθως ελέγχουν την κίνηση με χειροκίνητες λαβές που κινούν μηχανικά το σκούτερ. Τα τετράτροχα σκούτερ τις περισσότερες φορές έχουν τις μπροστινές ρόδες συνδεδεμένες, ώστε να στρίβουν ταυτόχρονα αριστερά και δεξιά. Η χρήση των λαβών ελέγχει την κατεύθυνση της κίνησης, ενώ η ταχύτητα του σκούτερ ρυθμίζεται με έναν λεβιέ που συνδέεται με τις χειρολαβές και πιέζεται με τον αντίχειρα ή με την παλάμη.

Τα σκούτερ συχνά απαιτούν περισσότερη κίνηση και λειτουργικότητα στα άνω άκρα από ό,τι τα παραδοσιακά ηλεκτροκίνητα αμαξίδια. Επίσης, συνήθως δεν διαθέτουν ειδικά υποπόδια για τους χρήστες που δεν έχουν καλή λειτουργικότητα στα πόδια, και το κάθισμα στο σκούτερ δεν έχει τον απαιτούμενο σχεδιασμό για όσους δεν έχουν καλή ισορροπία στον κορμό. Κατά συνέπεια, τα σκούτερ χρησιμοποιούνται κυρίως από άτομα που διαθέτουν την ικανότητα της βάδισης ή μπορούν έστω να σταθούν όρθια (αλλά όχι να διανύσουν μεγάλες αποστάσεις).

Τα καθίσματα των περισσοτέρων σκούτερ περιστρέφονται και κλειδώνουν σε μια συγκεκριμένη θέση, κάτι που διευκολύνει και στη μεταφορά του χρήστη προς και από το σκούτερ. Για παράδειγμα, εάν κάποιος χειριστής ενός σκούτερ δυσκολεύεται να προσεγγίσει αρκετά ένα τραπέζι, μπορεί να περιστρέψει το κάθισμα στο πλάι ή προς το πίσω, και να πλησιάσει περισσότερο. Κάποια σκούτερ έχουν επίσης ανυψωτικούς μηχανισμούς κάτω από τα καθίσματα και μπορούν να προσαρμοστούν στο ύψος του επιβάτη ή ανάλογα με την απαιτούμενη δραστηριότητα.
Πολλοί κατασκευαστές μαξιλαριών και στηριγμάτων πλάτης φτιάχνουν προϊόντα που μπορούν εύκολα να τοποθετηθούν σε ένα κάθισμα σκούτερ. Ένα από τα πλεονεκτήματα των σκούτερ είναι ότι η απόσταση των τροχών (μπροστινές-πισινές) είναι μεγαλύτερη σε μήκος, προσφέροντας περισσότερη σταθερότητα στη μπροστινή κίνηση απ’ ό,τι τα συμβατικά ηλεκτροκίνητα αμαξίδια. Αυτό το μήκος, ωστόσο, δυσκολεύει την περιστροφή του σκούτερ σε κάποιες περιπτώσεις (δεν είναι αρκετά ευέλικτο στις στροφές). Επιπλέον, το χειροκίνητο τιμόνι του σκούτερ επιτρέπει στον χρήστη να στρίψει γρηγορότερα και αυτό αυξάνει τις πιθανότητες ανατροπής προς το πλάι.

Ηλεκτροκίνητα καθίσματα

Τα ηλεκτροκίνητα καθίσματα που διαθέτουν βάση ηλεκτρικής ισχύος διαφέρουν από τα σκούτερ τόσο στον σχεδιασμό όσο και στη λειτουργία τους. Η βάση ηλεκτρικής ισχύος στεγάζει τον κινητήρα, τις μπαταρίες και τους τροχούς, μαζί με το σύστημα καθίσματος που αναρτάται πάνω στη βάση. Τα περισσότερα ηλεκτροκίνητα αμαξίδια έχουν τουλάχιστον 4 τροχούς. Επίσης, ενώ τα σκούτερ οδηγούνται με χειροκίνητο τιμόνι που συνδέεται με τις μπροστινές ρόδες, τα ηλεκτροκίνητα καθίσματα ελέγχονται με μια ποικιλία συσκευών. Η πιο συχνή συσκευή χειρισμού είναι το joystick που ελέγχεται με το χέρι. Τα ηλ. αμαξίδια μπορεί επίσης να τα οδηγήσει κάποιος χρησιμοποιώντας joystick στο πηγούνι ή σε άλλο μέρος του σώματος (ανάλογα με τη διαθέσιμη κινητικότητα του ατόμου), καθώς και με τη χρήση διακοπτών – όπως εκείνοι που προσαρμόζονται στο στόμα και ενεργοποιούνται με την εισπνοή και την εκπνοή. Οι περισσότεροι άνθρωποι που δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν σκούτερ λόγω περιορισμένης λειτουργικότητας στα άνω άκρα, μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα συμβατικά ηλ. αμαξίδια.
Τα ηλεκτροκίνητα καθίσματα διατίθενται σε μια ποικιλία τύπων κίνησης στους τροχούς: μπροστινή κίνηση, κίνηση στους μεσαίους τροχούς και κίνηση στους πίσω τροχούς. Υπάρχει επίσης μια ποικιλία εξειδικευμένων ενισχυμένων ηλεκτροκίνητων καθισμάτων, όπως ηλ. αμαξίδια για την ανεξάρτητη ανάβαση σκαλοπατιών ή με τη βοήθεια συνοδού, ηλ. αμαξίδια με πλευρική κίνηση, ή ηλεκτροκίνητα καθίσματα για χρήση στην ύπαιθρο.

Ηλεκτροκίνητα καθίσματα για ταξίδι

Λόγω του βάρους των περισσοτέρων ηλεκτροκίνητων αναπηρικών καθισμάτων, η μεταφορά τους είναι ένας σημαντικός παράγοντας που πρέπει να ληφθεί υπόψη. Οι χρήστες ηλ. αναπηρικών αμαξιδίων συχνά προτιμούν να χρησιμοποιούν ένα τροποποιημένο βαν ή μίνι-βαν ως προσωπικό τους όχημα. Υπάρχει ένας περιορισμένος αριθμός ηλ. αμαξιδίων που είναι ιδανικά για ταξίδι. Αυτά τα καθίσματα διαφέρουν από τα συμβατικά ηλεκτροκίνητα στο ότι είναι πτυσσόμενα, είναι ευκολότερο να αφαιρεθούν οι μπαταρίες τους και έχουν μικρότερους τροχούς. Μοιάζουν δηλαδή με ένα πτυσσόμενο χειροκίνητο κάθισμα εξοπλισμένο με κινητήρα και μπαταρίες. Ο πτυσσόμενος σκελετός επιτρέπει την ευκολότερη μεταφορά. Οι μπαταρίες συνήθως τοποθετούνται σε ξεχωριστά κουτιά και έχουν εύκολες συνδέσεις που διευκολύνουν την αποσυναρμολόγηση του αναπηρικού καθίσματος. Μετά την αφαίρεση της μπαταρίας, το αναπηρικό κάθισμα μπορεί να αναδιπλωθεί. Συνήθως, ο κινητήρας και το χειριστήριο παραμένουν στον σκελετό, που σημαίνει πως αυτό το τμήμα του αναπηρικού καθίσματος εξακολουθεί να είναι βαρύ, αλλά η αναδίπλωση του καθίσματος είναι παρ’όλα αυτά χρήσιμη για πολλούς χρήστες.
Όσον αφορά στην αντοχή τους, σε γενικές γραμμές τα ηλ. καθίσματα που είναι κατάλληλα για ταξίδι δεν είναι σχεδιασμένα να έχουν τόση αντοχή κατά την οδήγηση όση τα συμβατικά ηλ. αμαξίδια. Θα πρέπει επομένως να αξιολογήσει κανείς τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα που έχουν να κάνουν με την ευκολία στην αποθήκευση και τη μεταφορά, σε σχέση με τις ανάγκες οδήγησης του αμαξιδίου.

Πρόσθετα συστήματα ισχύος και υποβοηθούμενη κίνηση τροχών

Στην περίπτωση που σας ενδιαφέρει η υποβοηθούμενη κίνηση του χειροκίνητου αμαξιδίου σας, υπάρχουν δύο εναλλακτικές: τα πρόσθετα συστήματα ισχύος και οι τροχοί με υποβοηθούμενη κίνηση. Και τα δύο συστήματα χρησιμοποιούν ως βάση τον σκελετό χειροκίνητου αναπηρικού αμαξιδίου.

Τα πρόσθετα συστήματα ισχύος αποτελούν μέσο μετατροπής ενός χειροκίνητου αναπηρικού καθίσματος σε ηλεκτροκίνητο. Υπάρχουν διάφορες μέθοδοι, όπως η τροποποίηση που δίνει τη δυνατότητα λειτουργίας του αμαξιδίου σαν σκούτερ με χειροκίνητο τιμόνι, και μια άλλη εκδοχή που χρησιμοποιεί ειδικές ρόδες, μπαταρίες και χειριστήριο που μετατρέπει το χειροκίνητο αμαξίδιο σε συμβατικό ηλεκτροκίνητο κάθισμα.

Το αναπηρικό αμαξίδιο με υποβοηθούμενη κίνηση στους τροχούς είναι κάτι μεταξύ χειροκίνητου και ηλεκτροκίνητου αναπηρικού καθίσματος. Τα περισσότερα αναπηρικά καθίσματα με υποβοηθούμενη κίνηση πωλούνται ως ολοκληρωμένα προϊόντα. Οι τροχοί υποβοηθούμενης κίνησης έχουν εσωτερικούς κινητήρες που ενισχύουν τη φυσική δύναμη του χρήστη κατά την κίνηση, προσαρμόζοντας την ώθηση ανάλογα με τη δύναμη που βάζει ο χρήστης. Οι τροχοί αυτοί μπορούν να ωθήσουν το αμαξίδιο σε πολλαπλάσια απόσταση, με ένα μόνο σπρώξιμο του χρήστη. Κατά συνέπεια, ο χρήστης μπορεί να διανύει μεγαλύτερες αποστάσεις με λιγότερη προσπάθεια. Ωστόσο, τα συστήματα υποβοηθούμενης κίνησης δεν έχουν την ισχύ και την αντοχή των συμβατικών ηλεκτροκίνητων αμαξιδίων.

Κίνηση στους τροχούς: τα διαφορετικά είδη

Τα αναπηρικά καθίσματα που έχουν μπροστινή κίνηση διαθέτουν μεγάλους μπροστινούς τροχούς και συνήθως μικρές πισινές ρόδες. Η μπροστινή κίνηση στα αναπηρικά αμαξίδια παρουσιάστηκε πρώτα στην Ευρώπη, αλλά σήμερα είναι δημοφιλής και στις Η.Π.Α. – όπου παραδοσιακά χρησιμοποιούνται αναπηρικά καθίσματα με κίνηση στους πίσω τροχούς. Τα αναπηρικά καθίσματα με πισινή κίνηση έχουν τους μεγαλύτερους τροχούς στο πίσω μέρος, με μικρότερες ρόδες εμπρός.

Στα μέσα της δεκαετίας του ’90, πολλοί κατασκευαστές εισήγαγαν την κίνηση στους μεσαίους τροχούς ηλεκτροκίνητων αναπηρικών καθισμάτων. Αυτά τα αμαξίδια έχουν τις κύριους τροχούς κίνησης στο κέντρο βάρους του χρήστη. Τα αναπηρικά καθίσματα με κίνηση στους μεσαίους τροχούς έχουν 6 τροχούς: δύο τροχούς κίνησης, δύο μικρότερες ρόδες και δύο ρόδες anti-tipping.

Οι ρόδες κυλίσματος (casters) και οι ρόδες anti-tip μπορούν να τοποθετηθούν είτε στο μπροστινό είτε στο πισινό μέρος του καθίσματος. Η ανακάλυψη των ηλεκτρονικών μικροεπεξεργαστών για τα ηλεκτροκίνητα αμαξίδια έχει διευκολύνει τη δημιουργία μηχανισμών ελέγχου των αμαξιδίων από τον χρήστη, σε όλους τους τύπους κίνησης τροχών.
Η θέση του τροχού κίνησης επηρεάζει τον τρόπο οδήγησης και συμπεριφοράς του καθίσματος. Στα ηλεκτροκίνητα καθίσματα με μπροστινή κίνηση, το κέντρο βάρους του αμαξιδίου βρίσκεται πίσω από τους τροχούς κίνησης. Κατά συνέπεια, όταν το αμαξίδιο επιβραδύνει, υπάρχει η τάση να στρίβει προς τα πίσω. Ο χειριστής μπορεί να αποφύγει κάτι τέτοιο διατηρώντας με προσοχή τους μπροστινούς τροχούς σε ευθεία πορεία. Τα αναπηρικά καθίσματα με μπροστινή κίνηση έχουν καλή συμπεριφορά στην καθοδική πορεία, αλλά δεν έχουν καλό «κράτημα» σε αμμώδεις ή ολισθηρές ανοδικές επιφάνειες. Τα αμαξίδια με κίνηση στους πίσω τροχούς εμφανίζουν αντίστοιχα προβλήματα κατά την όπισθεν. Για παράδειγμα, όταν επιβραδύνουν στην όπισθεν, το αμαξίδιο τείνει να στρίβει. Τα αμαξίδια με πίσω κίνηση έχουν καλύτερο «κράτημα» στην ανηφόρα από ό,τι στην κατηφόρα.

Τέλος, τα καθίσματα με κίνηση στους μεσαίους τροχούς έχουν σε γενικές γραμμές καλύτερα «κρατήματα» από τους δύο άλλους τύπους, καθώς οι τροχοί κίνησης είναι τοποθετημένοι ακριβώς κάτω από το κέντρο βάρους του χρήστη. Στην περίπτωση αυτών των αμαξιδίων, ο χρήστης θα πρέπει να εξοικειωθεί με τη μικρή ανατροπή πάνω στις μικρές πίσω ρόδες (anti-tip) όταν βρίσκεται σε ανηφόρα ή σε περίπτωση μεγάλης επιτάχυνσης. Τα ηλεκτροκίνητα καθίσματα με κίνηση στους μεσαίους τροχούς είναι επίσης ευκολότερα στην οδήγηση μέσα σε στενούς χώρους από ό,τι τα καθίσματα με μπροστινή ή πισινή κίνηση.

Δεκέμβριος 2009