Για χρόνια οι επιστήμονες προσπαθούν να καταφέρουν την αναγέννηση των νωτιαίων μυελών, με περιορισμένη επιτυχία. Ξαγρυπνώντας στο κρεβάτι κάποιο βράδυ, ο νεύρο-βιολόγος Douglas H. Smith βρήκε μια εναλλακτική λύση:

Αντί να προσπαθούμε να αναγεννήσουμε τα κατεστραμμένα νευρικά κύτταρα, δεν θα ήταν καλύτερα να παίρναμε νευρικά κύτταρα από κάποιο άλλο σημείο του σώματος και να τα επιμηκύνουμε; Εξάλλου κάτι τέτοιο, μας λέει, θα πρέπει να συμβαίνει σε διάφορα θηλαστικά όπως οι φάλαινες ή οι καμηλοπαρδάλεις, που διαθέτουν εξαιρετικά μακριούς νωτιαίους μυελούς.
Ως τώρα, η δουλειά του Smith και των συνεργατών του στο Πανεπιστήμιο της Pennsylvania, είναι να παίρνουν διάφορα δευτερεύοντα νευρικά κύτταρα από αρουραίους, να τα επιμηκύνουν σε ειδικά κουτιά- περίπου ένα χιλιοστόμετρο την ημέρα- και στην συνέχεια να τα εμφυτεύσουν με επιτυχία σε άλλους αρουραίους με κάκωση νωτιαίου μυελού.
Αυτό που μένει είναι να δούμε εάν τα μεταμοσχευμένα αυτά τα νευρικά κύτταρα όντως δουλεύουν. Οποιαδήποτε δοκιμή στους ανθρώπους θα καθυστερήσει αρκετά χρόνια.
Όμως η έρευνα στο τομέα αυτό είναι αρκετά υποσχόμενη, κι αποτελεί άλλη μια προσπάθεια των επιστημόνων να αντιστρέψουν μια διαδικασία που ως τώρα θεωρείται μη αναστρέψιμη.
Κάποιοι επιστήμονες χρησιμοποιούν φάρμακα για να αντιμετωπίσουν τις φλεγμονές και τις άλλες δευτερογενείς βλάβες που ακολουθούν την κάκωση, λίγες ώρες αργότερα. Άλλοι, συμπεριλαμβανομένων και της προεξέχουσας ομάδας αποκατάστασης του νωτιαίου μυελού από το Πανεπιστήμιο Drexel, έχουν καταφέρει να αποκαταστήσουν την μυική λειτουργία σε ζώα στο εργαστήριο με την χρήση νευρικών βλαστικών κυττάρων.
Ακόμα, κάποιοι άλλοι, χρησιμοποιούν φάρμακα για να υποκινήσουν την αναγέννηση των νευρικών κυττάρων. Διάφορες κλινικές μελέτες γίνονται ήδη ή πρόκειται να ξεκινήσουν.
Η πληθώρα αυτών των ενεργειών καταδεικνύει την ωρίμανση της επιστήμης που ασχολείται με την αποκατάσταση των ΚΝΜ. Έχει ενισχυθεί με την μετατόπιση των επιχορηγήσεων από το κράτος προς τον ιδιωτικό τομέα – που αποδίδονται εν μέρει στις προσπάθειες του πρώην ηθοποιού Christopher Reeve και της πρόσφατα εκλιπούσης γυναίκας του Dana.
« Πιστεύω ότι έχουμε ακόμα περισσότερες ελπίδες στην κλινική έρευνα εάν κάποια από τα πράγματα που συμβαίνουν στο εργαστήριο έχουν επίδραση και στους ασθενείς», λέει ο Phillip Popovich, ερευνητής στο Ohio State University College of Medicine.

Μερική Αποκατάσταση

Οι επιστήμονες είναι επιφυλακτικοί όσον αφορά τις ελπίδες για αποκατάσταση των ΚΝΜ, όπου σύμφωνα με έρευνα του University of Alabama, Birmingham, μόνο στις ΗΠΑ γύρω στα 250.000 άτομα υπολογίζονται όσοι πάσχουν από κακώσεις τέτοιου είδους.
Δεν υπάρχουν προσδοκίες ότι τα παράλυτα άτομα θα ξανα περπατήσουν άμεσα, κι οι ερευνητές δηλώνουν ότι επί του παρόντος αυτός δεν είναι ο πρωταρχικός στόχος.
Σε έρευνες, πολλά άτομα που πάσχουν από ΚΝΜ λένε ότι έχουν συνηθίσει την ζωή στο αναπηρικό αμαξίδιο, και – εν πρώτης – ενδιαφέρονται περισσότερο σε μικρότερες κατακτήσεις που θα τους κάνουν πιο ανεξάρτητους. Μερικές από αυτές είναι η ανάκτηση του ελέγχου της κύστης και του εντέρου ή η μερική κινητικότητα στα άκρα.
« Τα φαινομενικά μικρά αυτά πράγματα μπορούν να διαφοροποιήσουν εξαιρετικά την ποιότητα ζωής» λέει ο Oswald Steward, διευθυντής του Reeve-Irvine Research Center του University of California στο Irvine.
Πρόσφατα, ερευνητές του Reeve Center, που πήρε το όνομα του από τον γνωστό ηθοποιό, χρησιμοποίησαν νευρικά βλαστικά κύτταρα για να ανανεώσουν τα στρώματα μυέλινης γύρω από τους κατεστραμμένους νωτιαίους μυελούς αρουραίων στο εργαστήριο. Αυτή η διαδικασία- όμοια με την αντικατάσταση της μόνωσης στα ηλεκτρικά καλώδια- επέτρεψε στους αρουραίους να ανακτήσουν εν μέρει την κινητικότητα τους.
Στο Drexel’s College of Medicine, οι επιστήμονες μεταμόσχευσαν έναν άλλο τύπο νευρικών βλαστικών κυττάρων στον τραυματισμένο νωτιαίο μυελό αρουραίων, με αποτέλεσμα την μερική αποκατάσταση του ελέγχου της κύστης.
Τα κύτταρα δεν αντικατέστησαν το κατεστραμμένο σύστημα λέει ο Itzhak Fischer πρόεδρος του Department of Neurobiology and Anatomy του Drexel. Αντίθετα, φαίνεται ότι έδρασαν μάλλον ενισχύοντας αντισταθμιστικά στα παρακείμενα ατραυμάτιστα κύτταρα.
Όμως η εφαρμογή της τεχνικής στους αρουραίους έχει σημαντικές διαφορές από αυτήν στους ανθρώπους.
Οι αρουραίοι είναι ανθεκτικά και ευπροσάρμοστα ζώα, με απεριόριστες δυνατότητες στο νευρικό τους σύστημα. Για παράδειγμα, έπειτα από πειράματα στο εργαστήριο του Smith Penn όπου τμήμα του νωτιαίου μυελού των τρωκτικών αυτών είχε αποκοπεί, εκείνα συνέχιζαν να περπατούν.
Πάντως τα αρχικά πειράματα είναι ελπιδοφόρα, αναφέρουν ο Smith κι οι συνεργάτες του στην έκδοση Ιανουαρίου της εφημερίδας Tissue Engineering.
Όταν επιμηκύνθηκαν στο σωστό μήκος και εμφυτευτήκαν στους τραυματισμένους νωτιαιους μυελούς , τα νεύρα αυτά έλαβαν δράση.
Τέσσερις εβδομάδες μετά την μεταμόσχευση , όχι μόνο τα νέα αυτά νεύρα είχαν επιβιώσει αλλά είχαν αναπτυχθεί και μέσα στους τραυματισμένους νωτιαίους μυελούς.
Μια πραγματική δοκιμή θα περιλαμβάνει την μεταφορά ηλεκτρικών σημάτων κατά μήκος των νέων νωτιαίων μυελών. Αυτή η έρευνα έχει προγραμματιστεί για τον επόμενο χρόνο.

Επιμηκύνοντας τα νεύρα

Ο Smith, 46 ετών, διευθυντής στο Penn’s Center for Brain Injury and Repair, είχε την ιδέα ένα βράδυ που σκεφτόταν σχετικά με την επιβλαβή επιμήκυνση των εγκεφαλικών κυττάρων που συμβαίνει όταν κάποιος έχει πάθει διάσειση.
«Θα μπορούσε η επιμήκυνση να προσαρμοστεί στην αποκατάσταση των νωτιαίων μυελών;» αναρωτήθηκε.
Ανατρέχοντας στην υπάρχουσα βιβλιογραφία δεν βρήκε σχεδόν τίποτα σχετικό με την ανάπτυξη του νωτιαίου μυελού. Εκείνη ακριβώς την στιγμή σκέφτηκε ότι αυτός έπρεπε να κάνει την αρχή.
Το εργαστήριο ξεκίνησε αρχικά με την εξαγωγή κυτταρικών σωμάτων από τα περιφερικά νεύρα αρουραίων- τα νεύρα δηλαδή που μεταφέρουν αισθητηριακά ερεθίσματα από τα πόδια και τα υπόλοιπα μέρη του σώματος προς τον νωτιαίο μυελό.
Στην συνέχεια οι επιστήμονες τοποθέτησαν τις μάζες των σωμάτων των νευρικών αυτών κυττάρων σε δυο πλαστικές μεμβράνες , η καθεμιά από τις οποίες ήταν περιβεβλημένες με κολλαγόνο σε μορφή τζελ. Τα κύτταρα έπειτα βυθίστηκαν σε ένα υγρό από θρεπτικά συστατικά.
Μικροσκοπικές διακλαδώσεις- τα αρχικά τμήματα των ινών που ονομάζονται νευρίτες- δημιουργήθηκαν σύντομα και άρχισαν να προεκτείνονται συνδέοντας έτσι τις παρακείμενες μεμβράνες.
Έπειτα, αργά και σταθερά, με την βοήθεια υπολογιστή οι δυο αυτές μεμβράνες διαχωρίστηκαν και άρχισαν να επιμηκύνονται. Οι επιμηκύνσεις έγιναν σε ειδικά κουτιά που θύμιζαν εργαλείο βασανιστηρίων.
« Ο Torquemada θα ήταν περήφανος» είπε περιπαικτικά ο Smith αναφερόμενος στον Ισπανό εξεταστή της Ιερής Εξέτασης.
Αντίθετα όμως με τα θύματα των βασανιστηρίων , τα νεύρα έδειχνα μάλλον να απολαμβάνουν την διαδικασία. Απορροφούσαν θρεπτικά στοιχεία από το περιβάλλον και μεγάλωναν σε μήκος καθώς τεντώνονταν.
Ο Smith θεωρεί ότι η διαδικασία αυτή δεν είναι πολύ διαφορετική από αυτήν που φυσιολογικά συμβαίνει στην αύξηση του νωτιαίου μυελού.
«Απλά αντιγράφουμε ότι συμβαίνει στη φύση», λέει και προσθέτει ότι η διαδικασία αυτή θα χρησιμοποιηθεί σε συνδυασμό με άλλες τεχνικές, όπως τα βλαστικά κύτταρα.
Ο Fischer, που δεν συμμετείχε στην έρευνα αυτή την αποκάλεσε «θρίαμβο της μηχανικής».
Εάν οι δοκιμές δείξουν ότι τα επιμηκυμένα νεύρα είναι λειτουργικά έπειτα από την εμφύτευση τους , τότε θα ξεκινήσουν κι οι δοκιμές στους ανθρώπους.
Ο Smith, όπως κι οι περισσότεροι στο χώρο, είναι προσεκτικός στις προβλέψεις, δεδομένου ότι παλαιότερες είχαν παταγώδη αποτυχία. Για παράδειγμα, στα 1980, ένας εξέχων ερευνητής είχε δηλώσει τοι το πρόβλημα με τις κακώσεις νωτιαίου μυελού θα είχε λυθεί μέσα στην επόμενη δεκαετία.
Ωστόσο, ο Steward, διευθυντής του Reeve-Irvine Center , κατανοώντας την ανάγκη για ελπίδα, μας αναφέρει κάτι από την εμπειρία του με τον αείμνηστο ηθοποιό.
«Σε κάποιο σημείο κατά την διάρκεια της άσκηση πίεσης για απελευθέρωση κονδυλίων για έρευνες ο Reeve ήταν πολύ αισιόδοξος ότι τα βλαστικά κύτταρα θα τον ωφελούσαν προσωπικά.», αναφέρει ο Steward. Τελικά, ο ηθοποιός είπε στον Steward, ότι είχε καταλάβει ότι δεν θα ζούσε πολύ ακόμα.
«Σαφώς είχε συνειδητοποιήσει ότι ό,τι κι αν έκανε ήταν για αργότερα», λέει ο Steward. «Έτρεφε ελπίδες όμως; Σίγουρα ναι!»

Του TOM AVRIL, Philadelphia Inquirer

Μετάφραση:
Πάνος Ζουρνατζίδης, Εργοθεραπευτής
panos@disabled.gr