Οι επιπτώσεις της κάκωσης νωτιαίου μυελού (ΚΝΜ) στις/στους:
Γυναίκες
Η γονιμότητα στις γυναίκες δεν επηρεάζεται από την ΚΝΜ. Η περίοδος μπορεί να διακοπεί για λίγο, αλλά επανέρχεται έπειτα από μερικούς μήνες. Οι πιο πολλές γυναίκες με ΚΝΜ συλλαμβάνουν φυσιολογικά κι έχουν κανονικές κυήσεις και τοκετούς.
Αν δεν υπάρχει δυνατότητα σύλληψης, πιο συχνή μέθοδος γονιμότητας είναι η ενδομήτριος γονιμοποίηση, ώστε να επέλθει εγκυμοσύνη. Μόνο ένας μικρός αριθμός γυναικών με ΚΝΜ θα χρειαστούν πιο εξεζητημένες μεθόδους, όπως η εξωσωματική γονιμοποίηση.
Άνδρες
Για τους άνδρες ωστόσο η κατάσταση είναι διαφορετική. Μόλις το 3% των ανδρών θα μπορέσουν να αποκτήσουν παιδιά χωρίς κάποια ιδιαίτερη βοήθεια.
Σε γενικές γραμμές, η ΚΝΜ επηρεάζει την παρουσία και διατήρηση της στύσης, την εκσπερμάτωση και την παραγωγή βιώσιμου σπέρματος. Μηχανικά βοηθήματα, στυτικά προθέματα, χάπια και ενέσιμα (όπως η παπαβερίνη), μπορούν να βοηθήσουν στην πρόκληση και διατήρηση της στύσης, που όμως δεν οδηγεί υποχρεωτικά και σε εκσπερμάτωση. Ωστόσο, είναι πιθανό να επιτύχουμε την παραγωγή σπέρματος (βλέπε παρακάτω) με ηλεκτρική διέγερση, ακόμα κι αν δεν έχουμε στύση ή εκσπερμάτωση. Μετά από την κάκωση, τόσο η πυκνότητα του σπέρματος όσο κι η κινητικότητα των σπερματοζωαρίων μειώνονται αισθητά, κάνοντας πολύ δύσκολη τη γονιμοποίηση του ωαρίου. Αυτό ίσως να οφείλεται στις αλλαγές του μηχανισμού ρύθμισης της θερμοκρασίας στους όρχεις, στην ακινησία και στην αύξηση της θερμοκρασίας στο όσχεο, που προκαλεί η καθήλωση στο αναπηρικό αμαξίδιο. Επίσης, οι χρόνιες λοιμώξεις της κύστης, του προστάτη και των σπερματικών πόρων (όπου αποθηκεύεται το σπέρμα), είναι πολύ συχνές μετά την ΚΝΜ και καταστρέφουν το σπέρμα. Συχνά το σπέρμα παλινδρομεί στην κύστη, όπου η οξύτητα των ούρων μπορεί να το καταστρέψει γρήγορα. Το σπέρμα μπορεί να συλλεχθεί με τη βοήθεια καθετήρα, αλλά θα πρέπει στη συνέχεια να καθαριστεί και να επεξεργαστεί στο εργαστήριο. Έχουν αναπτυχθεί διάφορες μέθοδοι για την αποφυγή αυτών των προβλημάτων.
Υπάρχουν τρία στάδια: η συλλογή του σπέρματος, η προετοιμασία του σπέρματος που έχουμε συλλέξει και η βοήθεια της σύλληψης.
Συλλογή σπέρματος
Για αυτούς που δεν μπορούν εκσπερματώσουν, το σπέρμα συλλέγεται με τη χρήση ενός δονητή πέους ή ενός πρωκτικού διεγέρτη ήλεκτρο-εκσπερμάτωσης. Θυμηθείτε ότι η εκσπερμάτωση μπορεί να προκαλέσει αυτόνομη δυσρυφλέξια σε άτομα με υψηλή βλάβη.
Αποτελείται από μια λαστιχένια κεφαλή συνδεδεμένη με έναν μηχανισμό δόνησης, που λειτουργεί στα 80 Hz, εύρους 2,5 mm. Κατάλληλοι δονητές είναι ο Pifco Massager (γνωστός πια ως Careen Deep Heat Massager, που διατίθεται από το Boots the Chemist), καθώς και ο Wahl vibrator. Η εμφάνιση της αυτόνομης δυσρυφλέξιας δεν αποτελεί πρόβλημα, αφού η τεχνική γίνεται στο σπίτι. Η σύντροφος συλλέγει το σπέρμα και το τοποθετεί η ίδια με τη βοήθεια μίας σύριγγας στον κόλπο της. Προσοχή θα πρέπει να δοθεί στον εντοπισμό του σπέρματος κοντά στον αυχένα του τραχήλου και στην εφαρμογή ενός στρογγυλού πώματος που βοηθά στη διατήρηση του σπέρματος στην μήτρα.
Πρόκειται για έναν καθετήρα που εφαρμόζεται με απαλές κινήσεις στο ορθό έντερο και συνδέεται με μια μονάδα ηλεκτρικής διέγερσης. Ερεθίζει τους σπερματικούς πόρους (όπου αποθηκεύεται το σπέρμα), προκαλώντας διέγερση που οδηγεί στην αποβολή σπέρματος από το πέος. Η διαδικασία αυτή συνήθως δεν απαιτεί τη χρήση αναισθητικού, αλλά πρέπει να πραγματοποιείται σε νοσοκομείο.
Διάφορες τεχνικές είναι τώρα διαθέσιμες για τη λήψη σπέρματος απευθείας από την επιδιδυμίδα. Οι μέθοδοι αυτες είναι γνωστές ως MESA (μικρό- επιδιδυμική σπερματική απορρόφηση), και προσφάτως ως PESA (υποδόρια επιδιδυμική σπερματική απορρόφηση). Η TESE (εξαγωγή σπέρματος από τους όρχεις), έχει τελευταία εξελιχθεί αρκετά, και περιλαμβάνει την εξαγωγή σπέρματος, με τη βοήθεια λεπτής βελόνας, απευθείας από τη επιδιδυμίδα. Ένα τοπικό αναισθητικό χρησιμοποιείται όπου χρειάζεται, κι η διαδικασία αυτή δεν διαρκεί πάνω από μια ώρα. Το σπέρμα έπειτα επεξεργάζεται στο εργαστήριο και χρησιμοποιείται είτε για εξωσωματική γονιμοποίηση είτε για ενδο-κυταροπλασματική σπερματέγχυση στα ωάρια της συντρόφου.
Επεξεργασία του σπέρματος
Η επεξεργασία που πραγματοποιείται στο εργαστήριο είναι απαραίτητη για την αφαίρεση παραγόντων που είναι επικίνδυνοι για μολύνσεις και για τη βελτίωση της πυκνότητας και κινητικότητας του σπέρματος, ώστε να αυξηθούν οι πιθανότητες γονιμοποίησης του ωαρίου της γυναίκας. Από τη στιγμή που το σπέρμα γίνει βιώσιμο είναι έτοιμο για εξωσωματική γονιμοποίηση ή ενδο-κυταροπλασματική σπερματέγχυση, ή καταψύχεται για μελλοντική χρήση. Είναι πολύ σημαντικό η διαδικασία να εφαρμοστεί σε ένα αξιόπιστο κέντρο και να υπογράφουν τα κατάλληλα έγγραφα και από τους δυο ενδιαφερόμενους. Ίσως είναι γνωστή σε κάποιους η περίπτωση της Diane Blood που επιθυμούσε να μείνει έγκυος από το σπέρμα του νεκρού συζύγου της που είχε καταψυχθεί κι αναγκάστηκε να φέρει την υπόθεση στο δικαστήριο το 1997 ακριβώς επειδή δεν είχαν υπογραφεί τα κατάλληλα έγγραφα από τον σύζυγό της πριν πεθάνει.
Υποστήριξη της σύλληψης
Αυτή λαμβάνει χώρα όταν οι φυσικές μέθοδοι δεν μπορούν. Υπάρχει μια χαμηλής τεχνολογίας και μια υψηλής τεχνολογίας προσέγγιση. Στην Βρετανία υπάρχει νομοθεσία σχετικά με την Ανθρώπινη Γονιμότητα και Εμβρυολογία, που καλύπτει τις κλινικές και ερευνητικές πρακτικές που πραγματοποιούνται στις κλινικές υποστηρικτικής σύλληψης.
Αυτή περιλαμβάνει την τοποθέτηση του σπέρματος που έχει συλλεχθεί και επεξεργαστεί στη μήτρα της συντρόφου κατά τη γόνιμη περίοδο του κύκλου της. Έτσι υπάρχει μεγάλη πιθανότητα γονιμοποίησης του ωαρίου από τα σπερματοζωάρια κι επομένως η επιθυμητή εγκυμοσύνη. Είναι μια σχετικά απλή διαδικασία που όμως προϋποθέτει την καλή ποιότητα του σπέρματος.
Είναι γνωστή κι ως η μέθοδος απόκτησης «παιδιού του σωλήνα» η οποία προϋποθέτει τη συλλογή σπέρματος και ωαρίων, την γονιμοποίησή τους στο εργαστήριο, κι έπειτα την επανατοποθέτηση των γονιμοποιημένων ωαρίων ή εμβρύων στη μήτρα. Αν και θεωρείται καλό να μεταφέρονται δυο γονιμοποιημένα ωάρια ή έμβρυα στη μήτρα της γυναίκας, σε ορισμένες σπάνιες περιπτώσεις ίσως χρειαστεί η εμφύτευση τριών τέτοιων ωαρίων ή εμβρύων για να αυξηθούν οι πιθανότητες επιτυχούς εγκυμοσύνης. Τα ωάρια λαμβάνονται από την γυναίκα αφού πρώτα υποκινηθεί η παραγωγή τους με τη βοήθεια ορμονών. Η δε συλλογή τους επιτυγχάνεται με την κολπική απορρόφηση με τη βοήθεια υπέρηχων, και συνήθως υπό την επήρεια ενδοφλέβιων αναισθητικών. Αν η ποιότητα του σπέρματος είναι φτωχή, τα ωάρια τότε υπόκεινται σε ενδο-κυταροπλασματική σπερματέγχυση, όπου το σπέρμα εγχέεται εξολοκλήρου στα ωάρια.
Τα ποσοστά επιτυχούς εγκυμοσύνης με την ενδομήτρια γονιμοποίηση, η οποία θεωρείται χαμηλής τεχνολογίας, ανέρχονται στα 10-15% ανά κύκλο αγωγής. Για την εξωσωματική, τα ποσοστά είναι στα 20-30%. Κι οι δυο μέθοδοι στηρίζονται στην παραγωγή σπέρματος καλής ποιότητας, στην ηλικία της συντρόφου και το αν είναι γόνιμη. Δεδομένου ότι ένας μεγάλος αριθμός εγκυμοσύνων οδηγούνται αναπόφευκτα σε αποβολές, ένας καλύτερος τρόπος μέτρησης των επιτυχιών είναι το ποσοστό των γεννήσεων ανά κύκλο αγωγής, ενώ επίσης θα πρέπει να συγκρίνετε και τα ποσοστά επιτυχίας διάφορων κλινικών πριν αποφασίσετε ποια μέθοδο θα ακολουθήσετε.
Η διαδικασία απαιτεί μια περίοδο αναμονής και υποβάλλει το άτομο (κυρίως τη γυναίκα) σε συνεχείς εξετάσεις και παρακολούθηση, καθώς και σε αρκετές απογοητεύσεις. Γι’ αυτό απαιτείται ιδιαίτερα υπομονή, αποφασιστικότητα και επιμονή, καθώς κι η αποδοχή ότι τελικά η μέθοδος μπορεί να μην είναι επιτυχής.
Μην απελπίζεστε: υπάρχουν πολλές τεχνικές που χρησιμοποιούνται για να μπορέσουν οι άνδρες με ΚΝΜ να αποκτήσουν παιδιά. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι όλοι μπορούν τελικά να τεκνοποιήσουν. Σίγουρα όμως χρειάζεται υπομονή και κουράγιο.
Μια άλλη εναλλακτική είναι η τεχνητή γονιμοποίηση με σπέρμα από δωρητή. Το σπέρμα αυτό δηλαδή προέρχεται από ανώνυμο δωρητή κι έτσι επιτυγχάνεται η γονιμοποίηση των ωαρίων της γυναίκας. Η διαδικασία είναι νόμιμη και θεσμοθετημένη, έτσι ώστε να προστατεύονται τα νόμιμα δικαιώματά σας ως πραγματικοί γονείς του παιδιού.
Κρατικό ή ιδιωτικό πλαίσιο;
Οι τεχνικές γονιμότητας είναι διαθέσιμες από τους δημόσιους φορείς υγείας, όμως οι δυνατότητες είναι αρκετά περιορισμένες και ο χρόνος αναμονής πολύ μεγάλος. Επίσης, καθώς οι επαναληπτικές τεχνικές είναι απαραίτητες λόγω των πιθανών αποτυχιών της αρχικής αγωγής, η καθυστέρηση αυτή μπορεί να προκαλέσει άγχος και ανησυχία. Όποια κι αν είναι η άποψή σας για τη δημόσια ή ιδιωτική περίθαλψη, πολλά άτομα επιλέγουν την ιδιωτική περίθαλψη για τον σκοπό αυτό. Τα τελευταία χρόνια γίνονται προσπάθειες από το δημόσιο σύστημα υγείας για την κάλυψη των εξόδων των τεχνικών γονιμοποίησης από ειδικές ιδιωτικές κλινικές. Για περισσότερες πληροφορίες απευθυνθείτε στον γιατρό που σας παρακολουθεί.
Το κείμενο είναι παρμένο από το κεφάλαιο «Πατρότητα – Ένα βήμα εμπρός» του ΟΔΗΓΟΥ ΔΙΑΒΙΩΣΗΣ ΤΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΚΑΚΩΣΗ ΝΩΤΙΑΙΟΥ ΜΥΕΛΟΥ. Το άρθρο αυτό είναι εν μέρει γραμμένο από τον Dr Peter Brinsden, επιστημονικό διευθυντή του Bourn Hall Clinic.
Απόδοση στα ελληνικά:
Παναγιώτης Ζουρνατζίδης, Εργοθεραπευτής,
panos@disabled.gr