Με ή χωρίς την οικονομική κρίση, η ανεξάρτητη διαβίωση και η ευπρεπής επιβίωση είναι ένα ζητούμενο που απασχολεί χιλιάδες ανθρώπων με σοβαρές ή λιγότερο σοβαρές αναπηρίες και ανικανότητες, που ωστόσο είναι πραγματικές και γι’ αυτό περιοριστικές.
Έχοντας ως δεδομένο πως η οικονομική κρίση στην Ελλάδα θα διαρκέσει το λιγότερο 5 χρόνια υπό την επιτήρηση του ΔΝΤ, και ύστερα θα χρειαστούν ακόμη 5 χρόνια μέχρι να μπορέσει η Ελλάδα να συσσωρεύσει ως ένα βαθμό κάποια χρήματα για να υποστηρίξει πολιτικές για την ανεξάρτητη διαβίωση, η προοπτική της ανεξαρτησίας είναι θολή για τα επόμενα 10 χρόνια.
Ένα ακόμη δεδομένο είναι πως, στην Ελλάδα, ΑμεΑ δεν είναι μόνο τα ΑμεΑ, αλλά και πολλές εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπων με ανύπαρκτες αναπηρίες που επιβαρύνουν τα ασφαλιστικά ταμεία και τα οικονομικά του κράτους.
Διεθνώς, η χρηματοδότηση της ανεξάρτητης διαβίωσης γίνεται από την τοπική αυτοδιοίκηση ή τις κεντρικές κυβερνήσεις, που χρηματοδοτούν τους χρήστες των υπηρεσιών ανεξάρτητης διαβίωσης για να μπορούν να προσλαμβάνουν προσωπικούς βοηθούς. Εν μέσω κρίσης κάτι τέτοιο δεν μπορεί να γίνει στην Ελλάδα, αφού αντικειμενικά δεν υπάρχουν λεφτά, ή και εάν υπάρχουν λεφτά για την κυβέρνηση, δεν έχει την πρόθεση να τα επενδύσει στην ανεξάρτητη διαβίωση.
Υπό τις παρούσες συνθήκες οικονομικής ανυπαρξίας του κράτους, δεν μπορεί να υιοθετηθεί ένα τέτοιο μοντέλο χρηματοδότησης υπηρεσιών και δομών για την ανεξάρτητη διαβίωση. Όλα δείχνουν πως για τα επόμενα 10 χρόνια οι κυβερνήσεις θα αρνηθούν να επενδύσουν χρήματα για την ανεξάρτητη διαβίωση, τη στιγμή μάλιστα που πολιτικά αυτά τα χρήματα θεωρούνται «χαμένα», στο βαθμό που η κοινότητα των ανθρώπων με αναπηρίες έχει αποδείξει πως είναι ανίσχυρη και δεν μπορεί να πιέσει πολιτικά.
Η μόνη διέξοδος που υπάρχει είναι ο επαναπροσανατολισμός κάποιων «κοινωνικών» δαπανών που μπορούν να αλλάξουν προορισμό.
Στην Ελλάδα λειτουργούν εκατοντάδες ιδρύματα που κάτω από ιδανικές συνθήκες προορίζονται για να παρέχουν υποστήριξη σε ΑμεΑ. Στην πραγματικότητα, τα ελληνικά ιδρύματα έχουν υψηλό λειτουργικό κόστος και δεν είναι σε θέση επιχειρησιακά να υποστηρίξουν μεγάλους αριθμούς τροφίμων. Ένα ακόμη πρόβλημα που υπάρχει είναι πως οι παρεχόμενες υπηρεσίες από τα ελληνικά ιδρύματα ποσοτικά και ποιοτικά είναι απείρως κατώτερες από τις προσδοκίες των τροφίμων, από τις αντίστοιχες υπηρεσίες των ευρωπαϊκών ιδρυμάτων, αλλά και από αυτό που θεωρούμε στην Ελλάδα ως ελάχιστο αξιοβίωτης επιβίωσης.
Έχοντας ως δεδομένο πως τα ιδρύματα απορροφούν τεράστια ποσά, που μόνο ένα μικρό μέρος τους επενδύεται για την ποιότητα ζωής των τροφίμων, θα μπορούσε η κυβέρνηση να οργανώσει ένα σύστημα επαναπροσανατολισμού αυτών των δαπανών και τα οικονομικά ποσά που προορίζονται για τα ιδρύματα να μειωθούν στο όριο του ορθολογισμού και τα υπόλοιπα να δοθούν απευθείας στους χρήστες ή σε ομάδες χρηστών, ώστε ύστερα αυτοί οι ίδιοι να οργανώσουν την επιβίωσή τους.
Το εάν υπάρχουν ή δεν υπάρχουν λεφτά για την υποστήριξη της ανεξάρτητης διαβίωσης είναι ένα ζήτημα πολιτικό, που αφορά πολιτικούς.
Η επιχειρηματική και η επιχειρησιακή οργάνωση των ιδρυμάτων, οι σπατάλες που συχνά βλέπουν το φως της δημοσιότητας, αλλά και η κακή ποιότητα ζωής των τροφίμων των ιδρυμάτων (που επίσης συχνά βλέπει το φως της δημοσιότητας) είναι κάτι που αφορά τον έλληνα φορολογούμενο: Ο έλληνας φορολογούμενος διεκδικεί από τις κυβερνήσεις πολιτικές για να «πιάσουν τόπο» τα λεφτά του. Τα λεφτά των φορολογουμένων «πιάνουν τόπο» μόνο όταν οι τρόφιμοι των ιδρυμάτων απολαμβάνουν ένα μίνιμουμ αξιοβίωτης ζωής.
Εάν τα ιδρύματα δεν μπορούν να τα καταφέρουν, τότε ενδεχομένως να μπορέσουμε να τα καταφέρουμε οι ίδιοι οι Έλληνες με αναπηρίες, ο καθένας για τον εαυτό του και όλοι μαζί.
Ίσως να μην υπάρχουν λεφτά, και μάλλον δεν μας λέει ψέματα η κυβέρνηση και μέρος της αντιπολίτευσης.
Εάν δεν υπάρχουν λεφτά, τότε ας υπάρξουν εκείνες οι πολιτικές αποφάσεις που θα ορθολογικοποιήσουν τη λειτουργία και τις υπηρεσίες των ιδρυμάτων, για να «πιάσουν τόπο» αυτά τα λιγοστά λεφτά.
Οι πολιτικές λιτότητας είναι μια πραγματικότητα για όλη την Ευρώπη και τη βόρεια Αμερική. Αντικειμενικά μιλώντας, έχουμε μπει στην «εποχή της λιτότητας» και ως πρώτο μέτρο είναι η ορθολογικοποίηση του κόστους και της απόδοσης. Όταν κάτι δεν λειτουργεί, θα πρέπει να αλλάζει.
Οι αλλαγές που προφανώς πρέπει να γίνουν στα ιδρύματα αφορούν τους πολιτικούς. Οι πολιτικοί θα πρέπει να πάρουν μια πολιτική απόφαση για το με ποιους διαπραγματεύονται. Διαπραγματεύονται μόνο με τους πολιτικούς παράγοντες και τους εργαζόμενους στα ιδρύματα ή στη διαπραγμάτευση έχουν διαπραγματευτική θέση και οι τρόφιμοι, αλλά και οι εν δυνάμει τρόφιμοι;
Το παραπάνω ερώτημα ενδεχομένως να είναι κενό νοήματος: Σε μια εποχή που κατέρρευσε το ΕΣΥ, δύσκολα οι πολιτικοί και τα πολιτικά κόμματα θα ασχοληθούν με την ουσία της ιδρυματικής πρακτικής, αφού οι προτεραιότητές τους είναι το ΕΣΥ και οι θέσεις εργασίας που πρόκειται να χαθούν από τα ιδρύματα.
Μέχρι ωστόσο να αλλάξουν τα ιδρύματα και να παρέχουν ποιοτικές υπηρεσίες σε αποδεκτό κόστος, θα πρέπει να βρεθεί η εναλλακτική για την επιβίωση των χιλιάδων ανθρώπων με αναπηρίες που δεν μπορούν να εξυπηρετηθούν και γι’ αυτό η επιβίωσή τους απειλείται.
Ο αντίλογος στα παραπάνω θα μπορούσε να είναι πως όλα τα κακά που συνεπάγονται τα ιδρύματα οφείλονται στην ελλιπή χρηματοδότηση. Αυτό είναι ένα επαρκές επιχείρημα για δημοσίους υπαλλήλους και τα συνδικαλιστικά τους όργανα, το οποίο επιχείρημα ωστόσο πλέον δεν είναι επαρκές για τους Έλληνες πολίτες που σήμερα υφίστανται τις συνέπειες ενός σπάταλου κράτους και ένας προνοιακού συστήματος που δεν λειτούργησε ποτέ.
Οι έλληνες φορολογούμενοι καλώς ή κακώς θεωρούν πως όσα χρήματα και να επενδυθούν στον δημόσιο προνοιακό τομέα τίποτα δεν πρόκειται να αλλάξει. Από την πλευρά του, ο δημόσιος προνοιακός τομέας, έχει κάνει ό,τι μπορεί για να επαληθεύσει τις υποψίες των Ελλήνων φορολογουμένων.
Όταν δεν υπάρχουν λεφτά, τότε είναι κρίσιμος ο επαναπροσανατολισμός των λιγοστών χρημάτων σε τομείς που μπορούν αυτά τα χρήματα να πιάσουν τόπο.
Η Ελλάδα πρέπει να κάνει τώρα, και μάλιστα γρήγορα, αυτά που δεν έκανε από το 1981, γιατί αλλιώς οι άνθρωποι με αναπηρίες δεν θα έχουν εναλλακτική επιβίωσης.
ΑΝΑΠΗΡΙΑ ΤΩΡΑ, Ιούλιος 2010