Ο Christopher Reeve αφιέρωσε τα τελευταία του χρόνια σε πρωτοποριακή έρευνα πάνω στη παράλυση, συμπεριλαμβάνοντας τα βλαστοκύτταρα και πειράματα πάνω στην ανάπλαση του νωτιαίου μυελού.
Στο τέλος, όμως, το αστέρι που υποδύθηκε τον άνθρωπο από ατσάλι υπέκυψε, όπως τόσοι άλλοι άνθρωποι με κάκωση νωτιαίου μυελού, σε ένα μεγάλης ηλικίας πρόβλημα: μια μολυσμένη κατάκλιση.
«Φαίνεται σαν ένα πολύ μικρό πράγμα να έκανε τον Σούπερμαν να καταρρεύσει,» λέει ο Jean de Leon του Νοσοκομείου Baylor Specialty στο Dallas.
Ενώ επιστήμονες έχουν κάνει τόσο εξαιρετικές προόδους στην αναζήτηση για τη θεραπεία της παράλυσης- μια πειραματική θεραπεία έκανε τα πειραματόζωα να επανακτήσουν το 70% της φυσιολογικής τους ικανότητας να περπατήσουν- κάποιο ειδικοί λένε ότι πρόσφατη πρόοδος στη θεραπεία των καθημερινών προβλημάτων των ασθενών με παράλυση είναι πιο μέτρια. «Αυτό είναι φοβερά ενοχλητικό,» λέει η Marcie Roth, διευθύντρια του Εθνικού Συνδέσμου για τις Κακώσεις Νωτιαίου Μυελού (National Spinal Cord Injury Association).
Περίπου 11.000 άνθρωποι έχουν κάκωση νωτιαίου μυελού κάθε χρόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες, και περισσότεροι από 250.000 ζουν με αυτού του είδους τραύματος.
Περισσότερο από το ένα τρίτο των ανθρώπων με κάκωση νωτιαίου μυελού αναπτύσσουν κατακλίσεις, λέει ο Barry Goldstein, ένας ειδικός στις κακώσεις νωτιαίου μυελού του Τμήματος Υποθέσεων (ενημερωτική ιστοσελίδα) στο Seattle. Επιπλοκές από τέτοιες κατακλίσεις σκοτώνουν 60.000 Αμερικάνους τον χρόνο. Αυτός ο αριθμός είναι δύο φορές μεγαλύτερος από τον αριθμό των ανθρώπων που πεθαίνουν από καρκίνο του προστάτη. Περίπου 8% από αυτούς με κάκωση νωτιαίου μυελού πεθαίνουν από κατάκλιση. Οι κατακλίσεις μπορεί να είναι δύσκολο να προληφθούν, λέει ο Goldstein, ακόμα και για τους ασθενείς που λαμβάνουν την καλύτερη θεραπεία.
Μπορεί να προκληθούν από τη τριβή, όταν ο παράλυτος άνθρωπος γλιστράει στο κρεβάτι, ή όταν το σώμα πιέζεται πάνω σε ευαίσθητες περιοχές και κόβεται η κυκλοφορία του αίματος. Οι ιστοί μπορεί να πεθάνουν μέσα σε λίγες ώρες. Εάν βακτηρίδια από τις μολυσμένες κατακλίσεις εξαπλωθούν στο αίμα, οι ασθενείς μπορεί να αναπτύξουν μια μόλυνση που ονομάζεται σήψη, η οποία είναι θανατηφόρα στις μισές περιπτώσεις, λέει ο Goldstein.
Ο Reeve πέθανε αυτόν τον μήνα σε ηλικία 52 χρονών έχοντας αναπτύξει μόλυνση σε όλο του το σύστημα από μια κατάκλιση, η οποία οδήγησε σε καρδιακή ανεπάρκεια και κώμα. Ο ηθοποιός είχε πολεμήσει πολλές απειλητικές επιπλοκές μετά το ατύχημά του το 1995, σύμφωνα με ένα άρθρο του περιοδικού Νευροχειρουργίας το 2002. Επιπλέον, εκτός από τις κατακλίσεις, ο Reeve αντιμετώπισε θλάσεις οστών, πνευμονία, θρομβώσεις στο αίμα, έναν κατεστραμμένο πνεύμονα, και δεκάδες μολύνσεις, συμπεριλαμβάνοντας έναν μολυσμένο αστράγαλο, που θα μπορούσε να καταλήξει σε ακρωτηριασμό.
Το 1999, ο Reeve ξεκίνησε ένα πρόγραμμα θεραπείας βασισμένη πάνω στην εξάσκηση (“activity-based recovery”) στο πανεπιστήμιο της Ουάσινγκτον στο St. Louis. Ένα ειδικό ποδήλατο και ηλεκτρική διέγερση βοήθησαν τον Reeve να γυμναστεί. Μετά από τρία χρόνια θεραπείας, οι μυς του ήταν δυνατότεροι, η οστεοπόρωσή του εξαφανίστηκε και αρκετές μολύνσεις που χρειάζονταν αντιβιοτικά έπεσαν κατά 90%. Παρόλο που ο Reeve παρέμεινε τετραπληγικός, ανέκτησε την αίσθησή του στο περισσότερο μέρος του σώματός του και ορισμένη χρήση των άκρων του. Μια συσκευή σαν βηματοδότη επέτρεψε στον Reeve ακόμα και να αναπνέει για ώρες χωρίς αναπνευστήρα.
«Ήταν σχεδόν ελεύθερος από επιπλοκές μέχρι τον περσινό Δεκέμβριο,» λέει ο John McDonald, που σχεδίασε την θεραπεία του Reeve και είναι τώρα διευθυντής έρευνας πάνω στις κακώσεις νωτιαίου μυελού στο Ινστιτούτο Kennedy Krieger της Johns Hopkins Ιατρικής Σχολής στη Βαλτιμόρη. «Σε αυτή την ηλικία, ξεκινάς να πολεμάς όχι μόνο την αναπηρία σου αλλά και την φυσιολογική γήρανση.»
Παρόλο που οι κατακλίσεις δεν μπορούν πάντα να προληφθούν, ειδικοί λένε ότι η καλή διατροφή και δίαιτες με αρκετές πρωτεΐνες μειώνουν τον κίνδυνο. Όπως, προληπτικοί είναι, και οι μηχανισμοί «αφαίρεσης της πίεσης», στους οποίους οι ασθενείς μετακινούν το βάρος τους πάνω στα αναπηρικά καθίσματα. Καρέκλες και κρεβάτια για παραπληγικούς έχουν επίσης ειδικά σχεδιαστεί ώστε να ανακουφίζουν την πίεση, λέει ο de Leon. Μια συσκευή ακτινοβολιών μπορεί να διεγείρει πληγές ώστε να κλείσουν και να καθαρίσουν από βακτηρίδια. Σε σοβαρές περιπτώσεις, οι γιατροί μπορεί να εγχειρήσουν ώστε να απομακρύνουν τον νεκρό ιστό.
Αλλά η θεραπεία των κατακλίσεων-που μερικές φορές μπορεί να πάρει περισσότερο από έναν χρόνο να ολοκληρωθεί- μπορεί να είναι αποθαρρυντική και αποδιοργανωτική. Οι ασθενείς μπορεί να χρειαστεί να μείνουν στο κρεβάτι για εβδομάδες ή και μήνες- μια πρόκληση για δραστήριους ανθρώπους όπως ο Reeve.
Οι κατακλίσεις μπορεί να αφήσουν τους παράλυτους ανθρώπους περισσότερο ανάπηρους και απομονωμένους, λέει ο Gerard Kelly, διευθυντής του United Spinal Association. «Σταματάει τη ζωή σου,» λέει ο Kelly.
Ο McDonald λέει ότι η θεραπέια γυμναστικής, όπως το πρόγραμμα που ακολούθησε ο Reeve, μπορεί να βοηθήσει. «Ο καλύτερος τρόπος να αποφύγεις την καταστροφή του δέρματος είναι να βάζεις δύο ίντσες μυός ανάμεσα στο κόκαλο και το δέρμα,» λέει.
Οι γιατροί λένε ότι έχουν προοδεύσει σημαντικά σε ορισμένες ερευνητικές περιοχές που αφορούν την πρόληψη και τη θεραπεία των κατακλίσεων.
Οι θάνατοι από ανεπάρκεια νεφρού, που προκλήθηκε από ουρολοιμώξεις, είναι σπάνιες σήμερα, λέει ο Goldstein. Ενέσεις με στεροειδή μπορούν να μειώσουν τη ζημία μετά από κάκωση νωτιαίου μυελού. Τα νοσοκομεία σημειώνουν επίσης πρόοδο στη πρόληψη θανάτων από σηψαιμία. Πρόσφατα, μια ομάδα από 19 ιατρικά κέντρα που συμμετείχαν σε ένα εθνικό πρόγραμμα μείωσαν τους θανάτους από σηψαιμία στις εντατικές μονάδες κατά 69%.
Όπως το ατύχημα του Reeve εξύψωσε το προφίλ της κάκωσης νωτιαίου μυελού, ο θάνατός του μπορεί να συγκεντρώσει περισσότερη προσοχή σε δευτερογενείς επιπλοκές, λέει η Susan Howley, διευθύντρια έρευνας στο Christopher Reeve Paralysis Foundation, που χρηματοδοτεί έρευνα για τη θεραπεία και τη φροντίδα. « Εάν μπορέσουμε να λύσουμε αυτά τα προβλήματα», λέει, «όχι μόνο θα μπορέσουμε να βελτιώσουμε την υγεία και τη μακροζωία των ανθρώπων με κάκωση νωτιαίου μυελού, αλλά επίσης και την ποιότητα ζωής τους».
Liz Szabo, USA TODAY
Απόδοση στα Ελληνικά: Ελένη Στρατή, Κοινωνιολόγος.