Δεν είναι η πρώτη φορά που η τοπική κοινωνία αντιδρά στην εγκατάσταση δομών περίθαλψης ή παροχής υπηρεσιών σε ευπαθείς κοινωνικές ομάδες.
Τον περασμένο Μάρτιο, για παράδειγμα, οι κάτοικοι στον Εύοσμο ξεσηκώθηκαν στην πρόθεση λειτουργίας ξενώνα επανένταξης για ασθενείς του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης καθώς νόμιζαν ότι επρόκειτο για μονάδα απεξάρτησης τοξικομανών. Περιστατικό που συμπυκνώνει την προκατάληψη απέναντι σε δύο κατηγορίες συμπολιτών μας.
Σε αντίθεση με το τωρινό περιστατικό δολιοφθοράς σε μηχανήματα ενόψει της κατασκευής κέντρου για άτομα με ειδικές ανάγκες στο Ακρωτήρι Χανίων, η Τοπική Αυτοδιοίκηση τότε είχε ταχθεί στο πλευρό αυτών που αντέδρασαν.
Δεν θα μιλήσουμε για ρατσισμό ή αναλγησία, διότι συνήθως αυτό που ευθύνεται είναι η έλλειψη ενημέρωσης. Η επαφή όμως με το πρόβλημα μπορεί να παραμερίσει τη διαπλοκή των τοπικών μικροσυμφερόντων ενεργοποιώντας την κοινωνική αυτοάμυνα που δεν είναι άλλη από την αλληλεγγύη. Αλλωστε η αρνητική εμπειρία της αντίδρασης μπορεί να γίνει το εφαλτήριο, με την κατάλληλη πληροφόρηση και δράση, ώστε όχι μόνο να αντιστραφεί η κατάσταση αλλά να γίνει η τοπική κοινωνία μια φιλόξενη αγκαλιά για το διαφορετικό.
«Ας αποτελέσει καταλύτη για να μεταβάλει την τοπική κοινωνία σε σύμμαχο και ζωντανό δίκτυο στήριξης και υποδοχής της διαφορετικότητας, όποια και αν είναι αυτή» μας λέει ο συνομιλητής μας Στέλιος Στυλιανίδης, αναπληρωτής καθηγητής Κοινωνικής Ψυχιατρικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, μιλώντας μας από τη δική του εμπειρία από την ίδρυση και λειτουργία του πρώτου ξενώνα φιλοξενίας για Ευβοιώτες ασθενείς από το Κρατικό Θεραπευτήριο Λέρου, που τούτες τις μέρες γιόρτασε τα 15 χρόνια λειτουργίας του.
**Πώς ερμηνεύει την αντίδραση στην κατασκευή αυτή τη φορά κέντρου ΑΜΕΑ στο Ακρωτήρι Χανίων;
**«Η επανάληψη τέτοιων φαινομένων από μια τοπική κοινωνία επιβεβαιώνει για μια ακόμη φορά, με θορυβώδη τρόπο, την ανάγκη συνέχισης των δράσεων απέναντι στην προκατάληψη, την άγνοια και το φόβο που απορρέει από αυτή σχετικά με ευπαθείς κοινωνικές ομάδες συνανθρώπων μας. Μου δημιουργεί ακόμη μεγαλύτερη εντύπωση το γεγονός ότι οι κάτοικοι του Νομού Χανίων έχουν γνωρίσει από πρώτο χέρι ένα από τα πιο θετικά παραδείγματα αποϊδρυματισμού ψυχιατρικού νοσοκομείου στη χώρα, αυτό του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Χανίων, και τη συστηματική προσπάθεια πλήρους αντικατάστασης από ένα δίκτυο δομών σχετικής φροντίδας στην κοινότητα.
Ωστόσο τα πιθανά μικροτοπικά συμφέροντα ας μη συσκοτίσουν το σύνολο της επιχειρούμενης προσπάθειας από το αναπηρικό κίνημα της χώρας μας, την Εθνική Συνομοσπονδία ΑΜΕΑ, που τόσα πολλά έχει προσφέρει, αλλά και το συντονισμό των δράσεων μεταξύ των αντίστοιχων φορέων ατόμων με αναπηρία, ψυχιατρικά ή άλλα προβλήματα. Και ίσως είναι μία αφορμή ώστε οι φορείς που ασχολούνται με αυτά τα άτομα, τις ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού, να συντονίσουν όλες εκείνες τις δράσεις που θα επιτρέψουν να αλλάξει σε τοπικό επίπεδο αλλά και σε βάθος η προκατάληψη απέναντι στη διαφορετικότητα και η δυνατότητα των ανθρώπων να μπαίνουν στη θέση του άλλου. Είναι θέμα εθνικής προτεραιότητας να αλλάξει η πολιτική απέναντι σε όλες τις ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού της χώρας και όχι μόνο μέσα από ευχολόγια ή εκκλήσεις για κοινωνική αλληλεγγύη χωρίς αντίκρισμα».
**Θεωρείτε ότι προωθείται κάτι τέτοιο και τι θα μπορούσε να γίνει;
**«Εχει ενδιαφέρον να σχολιάσουμε ότι στο τέλος του 2006 τα ποσοστά χρηματοδότησης δράσεων για αγωγή και προαγωγή ψυχικής υγείας στο γενικό πληθυσμό αποτελούν ένα απειροελάχιστο ποσό των νοσοκομειακών προϋπολογισμών με τις αυξανόμενες μαύρες τρύπες. Ας χρησιμοποιήσουμε αυτό το τελευταίο αρνητικό παράδειγμα σαν θετική αφετηρία για να ενημερώνουμε συστηματικά κάθε φορά την τοπική κοινωνία και τους εμπλεκόμενους θεσμικούς συνομιλητές οικοδομώντας έτσι ένα νέο δίκτυο κοινοτικής στήριξης. Ας κάνουμε το αρνητικό ευκαιρία για ενημέρωση και δράση που η εμπειρία, ιδιαίτερα του αποϊδρυματισμού, αποδεικνύει ότι αποδίδει σε βάθος χρόνου και μπορεί να φτάσει στο να αγκαλιάσει η τοπική κοινωνία την προσπάθεια. Ας αποτελέσει καταλύτη για να μεταβάλει την τοπική κοινωνία σε σύμμαχο και ζωντανό δίκτυο στήριξης και υποδοχής της διαφορετικότητας, όποια και αν είναι αυτή».
**Κατά πόσο είναι εφικτό κάτι τέτοιο;
**«Γιορτάσαμε πρόσφατα στη Χαλκίδα τα 15 χρόνια από την ίδρυση και λειτουργία του πρώτου ξενώνα φιλοξενίας Ευβοέων ασθενών από το κρατικό θεραπευτήριο Λέρου. Από τις λαϊκές συνελεύσεις αποκλεισμού του ξενώνα στην παραλία Αυλίδας, μέσα από αυτήν την πολύμορφη διαδρομή, γιορτάσαμε την ένταξη στην κοινότητα της πόλης Χαλκιδαίων πολιτών με όλα τα συνταγματικά τους δικαιώματα, καθώς οι άνθρωποι αυτοί απέκτησαν ταυτότητα τόσο ψυχική όσο και πολιτική, εκεί που δεν είχαν. Ο πρώτος αυτός ξενώνας υποδοχής του διαφορετικού αποτέλεσε τον καταλύτη για την εφαρμογή ενός μεγάλου ολοκληρωμένου προγράμματος ψυχιατρικής μεταρρύθμισης και προαγωγής ψυχικής υγείας στο νομό. Και η διαδρομή συνεχίζεται. Ομως ο αποκλεισμός του ξενώνα, οι απειλές και οι κινητοποιήσεις όσων αντιδρούσαν έδωσαν το έναυσμα για να οργανώσουμε με συστηματικότητα καλύτερα τη δράση μας και να κάνουμε νέες συμμαχίες για την αντιμετώπιση των προβλημάτων κοινωνικού αποκλεισμού: με τις οικογένειες και τους χρήστες των υπηρεσιών αυτών, τους ανθρώπους που αγγίζονται από το πρόβλημα, εμπλέκοντας την Τοπική Αυτοδιοίκηση και καθιστώντας την υπεύθυνη απέναντι στην αποκατάσταση της υγείας των δημοτών».
Της ΙΩΑΝΝΑΣ ΣΩΤΗΡΧΟΥ
ΜΙΛΑΕΙ στην «Ε» ο καθηγητής Στέλιος Στυλιανίδης για τις τοπικές κοινωνίες και τη φοβία σε σχέση με τη διαφορετικότητα
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ – 28/12/2006