Τι κοινό μπορεί να έχουν η κοσμολογία, η θεωρία των χορδών και η Μέριλιν Μονρόε; Βρίσκονται όλα στο μυαλό του Steven Hawking, του πιο διάσημου εν ζωή επιστήμονα του κόσμου…

Ο μόνος τρόπος επικοινωνίας που έχει ο S.Hawking με τον υπόλοιπο κόσμο, είναι μια σύσπαση στο μάγουλό του κι όμως η προσπάθειά του να εξηγήσει τους νόμους που διέπουν το σύμπαν στο μέσο άνθρωπο τον έχει αναγάγει στον πιο διάσημο εν ζωή επιστήμονα. Το βιβλίο του «Μια Σύντομη Ιστορία του Χρόνου» (A brief history of time), του 1988, παρέμεινε σταθερά στις λίστες των best-sellers για 237 εβδομάδες. Πούλησε ένα αντίτυπο για κάθε 750 άτομα στον πλανήτη –έστω και αν δεν διαβάστηκε από όλους-εξασφαλίζοντας του εμφανίσεις σε εκπομπές όπως είναι οι Simpsons και το Star-Trek.

Εδώ δημοσιεύουμε ένα αποκλειστικό απόσταγμα από τη νέα και πιο προσιτή εκδοχή του βιβλίου του, καθώς και μια σπάνια συνέντευξη που παραχώρησε στη δημοσιογράφο Emma Brockes, στην οποία αναφέρεται σε θέματα όπως είναι η αναπηρία, οι λόγοι για τους οποίους οι γυναίκες δυσκολεύονται να διαβάσουν ένα χάρτη, καθώς και η δυνατότητα σκέψεως σε 11 διαστάσεις.

Η συνέντευξη ξεκίνησε με κακούς οιωνούς καθώς οι ερωτήσεις που είχαν σταλεί από τη δημοσιογράφο στον Hawking, επιστράφηκαν την επόμενη μέρα με τη σημείωση: «Θέλω πιο σύντομες, καλύτερα εστιασμένες και αριθμημένες ερωτήσεις και όχι έναν ακατάσχετο χείμαρρο σκέψεων». Ένας άνθρωπος ο οποίος χρειάζεται ένα εικοσάλεπτο για να εκφράσει μια μόνο σκέψη, και ζει με «δανεικό χρόνο» από την ηλικία των 21, δικαιούται να είναι απότομος.

Αν η επιτυχία του μας λέει κάτι αυτό είναι το πόσο απερίσκεπτο είναι να τον ερμηνεύουμε αποκλειστικά με γνώμονα την αναπηρία του. Ο τόνος του μπορεί εύκολα να ερμηνευτεί σαν αίσθηση υπεροχής, ή να είναι σημάδι μη ανοχής σε όσους δεν έχουν σχέση με τον επιστημονικό χώρο. Η Brockes ξαναέστειλε τις ερωτήσεις απογυμνωμένες από άσχετες λεπτομέρειες, και μετέβη στο Cambridge για να συναντήσει τον επιστήμονα.

Στα 63 του, ο Hawking έχει ήδη ξεπεράσει την προσδοκώμενη διάρκεια ζωής του κατά 40 χρόνια. Η φήμη του είναι αποτέλεσμα τόσο της ασθένειάς του όσο και της επιστήμης του, κι εκείνος φροντίζει φυσικά να την συντηρεί, παραχωρώντας το φωνητικό κομμάτι στο σόου των Simpsons, εικονογραφώντας τα βιβλία του με cult φωτογραφίες του ίδιου να ταξιδεύει στο διάστημα πάνω στην αναπηρική του πολυθρόνα, και τέλος υπομένοντας τη συγκαταβατικότητα του τύπου με σχετική αταραξία. Με τόσο λίγα στοιχεία για να αξιολογήσει κανείς, έχει δημιουργηθεί μια υποθετική προσωπικότητα γι’ αυτόν, βασισμένη κυρίως σε υποθέσεις αφελούς καλού χιούμορ.

Το χαμόγελο του Hawking είναι πάντα σκανταλιάρικο. Η τάση του να θέλει να συντρίψει τους ανθρώπους κάτω από την αναπηρική του πολυθρόνα είναι μάλλον αστεϊσμός παρά αρρωστημένος θυμός, ή ένα σημάδι ότι (ποιος ξέρει) αν ήταν αρτιμελής μπορεί να ήταν ένας χούλιγκαν του ποδοσφαίρου. Παρά το γεγονός ότι η πρώην σύζυγός του τον αποκάλεσε δυνάστη, και η δεύτερη κατηγορείται ότι τον κακοποιούσε, (η μήνυση έχει αποσυρθεί), η ειδυλλιακή εικόνα του Hawking σαν έναν εγκέφαλο πεταλούδα, παγιδευμένου σε ένα σώμα καταδυτικού κώδωνα, υπερισχύει όλων των άλλων. Στην πραγματικότητα είναι πολύ πιο ικανός να τα βγάζει πέρα από ότι του αναγνωρίζεται.

Το πρώτο πράγμα που παρατηρεί κανείς μπαίνοντας στο δωμάτιό του, στο κόστους 60 εκ. λιρών Κέντρο Μαθηματικών Επιστημών, είναι ο λευκός ατμός που ξεπετάγεται από μια ειδική συσκευή που ξηραίνει την ατμόσφαιρα, κρυμμένης σε ένα διακοσμητικό στο γραφείο του Hawking. Ο σκληρός δίσκος μουρμουρίζει και ακούγονται μερικά «μπιπ». Ο ίδιος κάθεται στο κέντρο του δωματίου, υπό την επιμέλεια μιας από τις 10 συνολικά νοσοκόμες, που τον φροντίζουν. Το κεφάλι ενός φοιτητή που ξεπροβάλει από την πόρτα και χαιρετάει (ο Hawking εποπτεύει μια μικρή ομάδα PhD σπουδαστών, σαν Επίτιμος Καθηγητής της Έδρας των Μαθηματικών, μια θέση που κάποτε κατείχε ο Ισαάκ Νεύτων), και ο κοσμολόγος χαμογελάει ή κάνει προσπάθεια να ανταποδώσει το χαιρετισμό. Είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς. Η κινητική του ικανότητα είναι πια τόσο περιορισμένη, που μπορεί να χρησιμοποιεί μόνο το δάκτυλό του για να χειρίζεται τον υπολογιστή του, κι αυτό όταν νιώθει ιδιαίτερα δυνατός. Διαφορετικά βασίζεται στο δεξί του μάγουλο, (που σημαδεύεται από μια υπέρυθρη ακτίνα) το οποίο συσπά για να μετακινήσει τον κέρσορα στο λεξικό του συμπληρώνοντας μια ολόκληρη δήλωση, πριν την στείλει στη συσκευή σύνθεσης φωνής.

Η ίδια οδυνηρά αργή διαδικασία επαναλαμβάνεται όταν γράφει και όταν μιλάει, εξηγώντας έτσι το λόγο για τον οποίο το τελευταίο του βιβλίο «Μια Συντομότερη Ιστορία του Χρόνου» (A briefer history of time) αποτελεί μια επαναδιατύπωση του προηγούμενου. Επιχειρεί να αντικρούσει την κριτική που υποστηρίζει ότι πολλοί αγόρασαν το πρώτο βιβλίο, ελάχιστοι όμως ολοκλήρωσαν την ανάγνωσή του.

Ερωτηθείς εάν υπάρχει αρκετό νέο υλικό σ’ αυτή τη δεύτερη ευκολότερη έκδοση του βιβλίου, ώστε αυτοί που το έχουν ήδη να το ξαναγοράσουν, ο Hawking κοιτάζει τη δημοσιογράφο μετά κοιτάζει την οθόνη του και μορφάζει. Μεσολαβεί ένα «μπιπ» καθώς στέλνει την ήδη προετοιμασμένη απάντηση στον αναλυτή φωνής.

«Το πρώτο μου δημοφιλές βιβλίο το “Μια Σύντομη Ιστορία του Χρόνου” συγκέντρωσε το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης, αλλά πολλοί το βρήκαν δυσνόητο. Αποφάσισα να γράψω μια νέα εκδοχή του που θα ήταν ευκολότερο να παρακολουθήσει κανείς. Με την ευκαιρία πρόσθεσα υλικό σχετικό με νέες ανακαλύψεις στο χώρο και παράλληλα αφαίρεσα κάποια αποσπάσματα καθαρά τεχνικής φύσεως.»

Μεσολαβεί μια μεγάλη παύση, δύο «μπιπ» ακόμη και διαρκείς επίμονες συσπάσεις στο δεξί του μάγουλο, καθώς στέλνει την επόμενη φόρμα κειμένου: «Το αποτέλεσμα είναι ένα βιβλίο λίγο πιο σύντομο από το πρώτο, πιο απλό και πολύ πιο προσιτό στο μέσο αναγνώστη. Ελπίζω ότι όσοι δυσκολεύτηκαν με την “Σύντομη Ιστορία…” θα επιχειρήσουν να διαβάσουν την “Συντομότερη Ιστορία……” και θα δοκιμάσουν μια ευχάριστη έκπληξη.»

Το νέο του βιβλίο “Μια Συντομότερη Ιστορία του Χρόνου” δεν είναι ακριβώς η θεωρία των χορδών διατυπωμένη ειδικά για …“χαζούληδες“. O Hawking όπως πολλοί ειδικοί δυσκολεύεται να βάλει τον εαυτό του στη θέση αυτών που δεν μπορούν να κατανοήσουν όσα εκείνος, ή μάλλον δεν μπορεί να αντιληφθεί που είναι πιο ισχυρή και που πιο αδύναμη η δυνατότητα κατανόησης των άσχετων με τον επιστημονικό χώρο αναγνωστών.

Γι’ αυτό το λόγο και το φάσμα του βιβλίου είναι λίγο εκκεντρικό, παραπαίοντας ανάμεσα στην απόδοση του ορισμού της επιστημονικής θεωρίας (“ένα μοντέλο του σύμπαντος“), και την εισαγωγή στην κβαντική μηχανική, με το είδος της ιλιγγιώδους λεπτομέρειας που σε κάνει να ανοίγεις διάπλατα τα μάτια σου καθώς διαβάζεις. Μέχρι ενός σημείου είναι συναρπαστικό.

Η Brockes ρωτάει τον Hawking εάν ανησυχεί μήπως η κυκλοφορία του νέου του βιβλίου χαρακτηριστεί σαν μια κραυγαλέα εισπρακτική κίνηση, και εκείνος απαντάει: « Έχω καταβάλλει μεγάλη προσπάθεια για τη συγγραφή του “Μια συντομότερη Ιστορία…“ σε μια περίοδο που ήμουν βαριά άρρωστος με πνευμονία, κι αυτό το έκανα γιατί πιστεύω ότι είναι πολύ σημαντικό οι επιστήμονες να εξηγούν τη δουλειά τους, ειδικά στον τομέα της Κοσμολογίας. Αυτή τώρα δίνει απαντήσεις σε ερωτήματα που κάποτε απευθύνονταν στη θρησκεία.»

Υπάρχουν νέα τμήματα όπως η θεωρία των χορδών (η αναπόδεικτη ιδέα ότι το σύμπαν αποτελείται από άπειρες παλλόμενες μικροσκοπικές χορδές), η οποία έχει προχωρήσει σημαντικά από την περίοδο συγγραφής του πρώτου βιβλίου, παρά το γεγονός ότι εξακολουθεί να είναι αμφισβητούμενη. Αυτό εξυπηρετεί το σκοπό του Hawking: καταλαβαίνει ότι κανείς (επιστήμονας η μη) δε μπορεί να αντισταθεί σε ένα αναπάντητο ερώτημα.

Όταν αναφέρεται στο Θεό, η τοποθέτησή του γίνεται πάντα κατά μία μάλλον απρόσωπη έννοια, παρά με τον τρόπο που ο Einstein αναφερόταν στους νόμους της φύσης. Πρόκειται για ευφημισμό σε συνδυασμό με μια έξυπνη δόση marketing, όπου στηρίζει τα καθόλου γοητευτικά τεχνικά σημεία του θέματος του, (κάποτε είπε ότι η καλύτερη ελπίδα για μια θεωρία των πάντων ήταν το n=8 υπερβαρύτητα) με τα φιλοσοφικά ερωτήματα στα οποία ο καθένας μας θα ήθελε να κάνει μια απόπειρα να δώσει απαντήσεις.

Δεν πρέπει να ξεχνάει κανείς ότι η επιλογή του τομέα της Κοσμολογίας στον οποίο εργάζεται ο Hawking, οφείλεται εν μέρει στην ασθένεια των κινητικών νεύρων του. Η διάγνωση έγινε κατά τον πρώτο χρόνο του διδακτορικό του στο πανεπιστήμιο του Cambridge, και καθώς η ασθένειά του επιδεινώνονταν σταδιακά, του ήταν δύσκολο και στο τέλος αδύνατον, να γράφει εξισώσεις και να δουλεύει με αμιγή μαθηματικά. Θα πρέπει από αναγκαιότητα να δουλεύει με προβλήματα που μεταφράζονται σε γεωμετρία, και θα μπορεί να τα αναπλάσει στο μυαλό του, όπως για παράδειγμα τις 11 διαστάσεις της θεωρίας των χορδών.

Ερωτηθείς σχετικά με το τι οραματίζεται όταν μιλάει για την θεωρία των χορδών, (η δημοσιογράφος ομολογεί με ντροπή ότι η ίδια βλέπει ίνες λιωμένου τυριού), ο Hawking τρεμοπαίζει το μάγουλό του, χτυπάει λάθος πλήκτρο, «ίσως» λέει κατά λάθος, νέες συσπάσεις στο μάγουλο, διορθώνει τη φράση του και καταλήγει: «Η εξέλιξη έχει φροντίσει ο εγκέφαλος μας να μην είναι αρκετά εξοπλισμένος για να οραματιστεί απευθείας σε 11 διαστάσεις. Παρ’ όλα αυτά από καθαρά μαθηματική άποψη, είναι εξίσου εύκολο να σκεφτεί κανείς σε 11 διαστάσεις όπως και σε τρεις ή σε τέσσερις.»

Η δημοσιογράφος συμπεραίνει ότι η ερώτηση αυτή δεν τον ενδιαφέρει ιδιαίτερα, ίσως επειδή του έχει ξαναγίνει, ίσως επειδή απευθύνεται στις ανεπάρκειες των ανθρώπων, στους οποίους η καθαρά μαθηματική πλευρά των πραγμάτων, δεν αποτελεί πιθανό τρόπο σκέψης. Ο Hawking που μόλις και μετά-βίας κρύβει τον εκνευρισμό του, έχει επινοήσει εικόνες που περιγράφουν τη δημιουργία του σύμπαντος, σαν τον διάδρομο ενός ξενοδοχείου της αλυσίδας Howard Johnson, με ατελείωτα δωμάτια να τον διατρέχουν. Διαισθάνεται κανείς ότι ο Hawking δεν συνειδητοποιεί τον λόγο για τον οποίο αυτές είναι απαραίτητες, όταν μια εξίσωση σου δίνει αυτομάτως τις απαντήσεις που χρειάζεσαι, όπως ακριβώς οι αστροναύτες παίρνουν τροφή από μια κάψουλα.

Αυτή τη στιγμή ασχολείται με τη συγγραφή ενός βιβλίου για παιδιά με θέμα τη σχετικότητα, (με τη βοήθεια της κόρης του Lucy) δεδομένου ότι τα παιδιά αποτελούν το καλύτερο ακροατήριο: «Εκδηλώνουν ένα φυσικό ενδιαφέρον για το διάστημα και δεν φοβούνται να κάνουν ερωτήσεις.»

Η Brockes τον ρωτάει αν θα επηρεαστεί και με ποιο τρόπο η καθημερινή ζωή των ανθρώπων, στην περίπτωση που αποδειχτεί σωστή η θεωρία των χορδών, κι αυτός απαντά: «Όταν κατανοήσουμε τη θεωρία των χορδών θα γνωρίζουμε πως γεννήθηκε το σύμπαν. Αυτό δεν θα επηρεάσει ιδιαίτερα τον τρόπο ζωής μας, αλλά είναι πολύ σημαντικό να κατανοήσουμε από πού προερχόμαστε και τι μπορούμε να περιμένουμε ότι θα ανακαλύψουμε καθώς εξερευνούμε.»

Και οι δύο γονείς του Hawking φοίτησαν στο Πανεπιστήμιο του Oxford. Ο ίδιος πήρε το πρώτο του πτυχίο εκεί και σύντομα μετά από αυτό παντρεύτηκε την πρώτη του γυναίκα, για να την εγκαταλείψει 15 χρόνια αργότερα για τη νοσοκόμα του Elaine. Στο παρελθόν τον είχαν ρωτήσει πώς κατάφερε να φέρει στον κόσμο τρία παιδιά και η απάντησή του ήταν : «Η ασθένειά μου επηρεάζει μόνο τους εκούσιους μυς.»

Στα απομνημονεύματά της, η πρώτη του γυναίκα η Jane τον κατηγορεί ότι είχε το σύμπλεγμα του Θεού. Σίγουρα ποτέ δεν του έλειψε η αυτοπεποίθηση. Όταν ήταν νέος διέκοψε κάποτε μια διάλεξη του διάσημου αστροφυσικού Fred Ηoyle στο Royal Society, για να τον διορθώσει σ’ αυτά που έλεγε. Η δημοσιογράφος τον ρωτάει αν ένιωσε αμήχανος τότε πριν μιλήσει: «Μπορεί να είχα λίγο τράκ αλλά ήμουν σίγουρος γι’ αυτό που θα έλεγα. Η θεωρία του Hoyle προέβλεπε ότι οι μάζες των μορίων θα ήταν άπειρες. Είχα δει ένα αντίγραφο της εργασίας του και είχα κάνει τους ανάλογους υπολογισμούς.»

Ο Hawking έχασε τη φωνή του το 1985 αφού αρρώστησε με πνευμονία και χρειάστηκε να κάνει τραχειοτομή. Μετά από αυτό η ζωή του μετατράπηκε σε μια αδιάκοπη άσκηση υπομονής. Η βοηθός του αναφέρει στη δημοσιογράφο, πως όταν πρόκειται να δώσει συνέντευξη, σχεδόν πάντα ξεπερνά σε αντοχή τον δημοσιογράφο, γεγονός που διαπιστώνει και η ίδια η Brockes όταν τελειώνουν με τις προπαρασκευασμένες ερωτήσεις και φτάνουν στο ζωντανό μέρος της συνέντευξης. Ανακαλύπτει επίσης πως όταν μεσολαβεί ένα κενό μισής ώρας ανάμεσα στην ερώτηση και την απάντηση, περιορίζεται εξαιρετικά το πεδίο για οποιαδήποτε διευκρίνιση.

Προς το παρόν όμως συνεχίζουν να διαβάζουν από το δακτυλογραφημένο κείμενο. Η Brockes τον ρωτάει αν τον απασχολεί το γεγονός ότι δεν υπάρχουν πολλές γυναίκες κορυφαίοι επιστήμονες και αν γνωρίζει γιατί συμβαίνει αυτό. Εκείνος απαντά: «Στο παρελθόν υπήρχε ενεργή διάκριση ενάντια στις γυναίκες στον επιστημονικό χώρο. Αυτό έχει πλέον εκλείψει και παρά το γεγονός ότι υπάρχουν κάποιες υπολειμματικές επιδράσεις, αυτές δεν είναι αρκετές για να εξηγήσουν τους περιορισμένους αριθμούς γυναικών, ειδικά στα μαθηματικά και τη φυσική. Είναι γενικά αναγνωρισμένο ότι οι γυναίκες είναι ικανότερες από τους άντρες στην εκμάθηση των ξένων γλωσσών, στις προσωπικές σχέσεις, και στο να ασχολούνται παράλληλα με αρκετά διαφορετικά πράγματα, ενώ υστερούν στο να διαβάζουν χάρτες και δεν έχουν τόσο καλή αίσθηση του χώρου.

«Γι’αυτό δεν είναι παράλογο να υποθέσουμε ότι οι γυναίκες ίσως να μην είναι και τόσο καλές στα μαθηματικά και τη φυσική. Δεν είναι σωστό να λέμε τέτοια πράγματα και ο Πρόεδρος του Harvard που το έκανε, βρέθηκε σε μεγάλους μπελάδες. Δεν μπορούμε όμως και να αρνηθούμε το γεγονός ότι υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στους άντρες και τις γυναίκες. Φυσικά αυτές αφορούν μόνο το μέσο όρο. Υπάρχουν μεγάλες διαφοροποιήσεις στο ενδιάμεσο.»

Το πρόβλημα με τη συσκευή σύνθεσης φωνής του Hawking είναι ότι δεν υπάρχουν αρκετές παραλλαγές στον τόνο της φωνής. Λαμβάνοντας αυτό υπ’ όψιν η δημοσιογράφος θεωρεί τα σχετικά με το διάβασμα του χάρτη και την αίσθηση του χώρου αστεία. Το ότι οι γυναίκες όμως δεν είναι και τόσο καλές στις θετικές επιστήμες δεν είναι καθόλου αστείο. Είναι ένα ευρέως αποδεκτό αλλά σπανίως παραδεκτό συμπέρασμα, που αν δεν είναι από μόνο του σοβινιστικό, γίνεται σοβινιστικό από τα συνακόλουθά του, ότι δηλαδή οι θετικές επιστήμες και τα μαθηματικά είναι πιο “δύσκολα” πιο άκαμπτα και σε τελευταία ανάλυση σχετικά πειθαρχημένα θέματα σε σύγκριση με τα λεπτεπίλεπτα γυναικεία αντικείμενα έρευνας και μελέτης. Η πρώην γυναίκα του Hawking τον κατηγόρησε ότι τα έπαιξε όλα για όλα σ’ αυτό το θέμα.

Αυτό που θα ήθελε η Brockes να ξέρει, είναι ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζει ο Hawking την απογοήτευση που θα πρέπει να νιώθει κάποιος στη θέση του. Τον ρωτάει τι κάνει για να ξεμπλοκάρει όταν κολλήσει σε κάποιο πρόβλημα χωρίς να μπορεί να βρει λύση κι εκείνος απαντά: «Είναι ανώφελο να γίνεται κανείς έξω-φρενών όταν κολλήσει κάπου. Εγώ όταν μου συμβαίνει αυτό συνεχίζω να σκέφτομαι το πρόβλημα ενώ δουλεύω σε κάτι άλλο. Κάποιες φορές περνούν χρόνια πριν βρω με ποιο τρόπο πρέπει να προχωρήσω. Στην περίπτωση των χαμένων πληροφοριών και των μαύρων τρυπών, μου πήρε 29 χρόνια.»

Έχει ποτέ ξεσπάσματα οργής ενάντια στην ακινησία του; «Είναι χάσιμο χρόνου να είμαι θυμωμένος για την αναπηρία μου. Καθένας πρέπει να προχωράει μπροστά στη ζωή του κι εγώ δεν τα έχω καταφέρει και άσχημα. Οι άλλοι δεν έχουν χρόνο για σένα αν είσαι διαρκώς θυμωμένος ή παραπονιέσαι.»

Όσοι δεν είναι μαθηματικοί δυσκολεύονται να αντιληφθούν την θεωρία του των 11 διαστάσεων, κι έτσι ο Hawking φαίνεται να παλεύει με την ιδέα να μιλήσει για τον εαυτό του σε οποιαδήποτε ορολογία εκτός της πραγματολογικής. Οι συντομότερες απαντήσεις του είναι αυτές που αφορούν ερωτήσεις σχετικές με συναισθήματα.

Η δημοσιογράφος τον ρωτάει αν το βρίσκει ανόητο και συναισθηματικό από την πλευρά του κόσμου, να κάνουν τόσο πάταγο γύρω από τον τρόπο που η ιδιοφυΐα του σχετίζεται ή ακόμη και ενισχύεται από την αναπηρία του, και τι πιστεύει αναφορικά με το σόου των Simpsons και το ρόλο που αυτό παίζει στην ενίσχυση της εντύπωσης της cult θέσης του, κι εκείνος απαντάει: «Οι εμφανίσεις στους Simpsons είχαν πολλή πλάκα. Δεν τις παίρνω όμως υπερβολικά στα σοβαρά. Πιστεύω ότι οι Simpsons έχουν χειριστεί το θέμα της αναπηρίας μου με υπευθυνότητα.»

Υπάρχει μια τελευταία ερώτηση από το χειρόγραφο κείμενο: Άραγε τον θλίβει να σκέπτεται ότι η ανθρώπινη ζωή είναι τόσο σύντομη , που κανένας από μας δεν θα μάθει ποτέ πως τελειώνει η “ιστορία;” Μεσολαβούν δύο “μπιπ“ και μετά έρχεται η απάντηση: «Αν η ανθρώπινη ζωή ήταν τόσο παρατεταμένη ώστε να μπορέσει ο άνθρωπος να ανακαλύψει την υπέρτατη θεωρία, όλα θα είχαν ήδη απαντηθεί από τις προηγούμενες γενιές. Δεν θα έμενε τίποτα για να ανακαλύψουμε στο παρόν.»

Πίσω από τον ώμο του Hawking, η βοηθός του γνέφει στη Brockes. Είναι ώρα να ξεκινήσουν οι ζωντανές ερωτήσεις. Ανόητα φερόμενη, πιστεύοντας ότι έχει διαβάσει όλα όσα χρειάζεται να ξέρει σχετικά, η δημοσιογράφος δεν είχε συνειδητοποιήσει πόσο χρονοβόρα και επίπονη θα ήταν η διαδικασία της ζωντανής επικοινωνίας, διαφορετικά δεν θα σπαταλούσε πολύτιμο χρόνο κάνοντας μια αστεία προκαταρκτική ερώτηση για να ζωηρέψει τη συζήτηση.

Τον ρωτάει αν αληθεύει η φήμη ότι στη συσκευή σύνθεσης φωνής που έχει, υπάρχουν έξι διαφορετικές φωνές και μία από αυτές είναι γυναικεία. Ο Hawking χαμηλώνει τα μάτια του και αρχίζει να απαντάει. Μετά από 5 λεπτά σιωπής, η νοσοκόμα που κάθεται κοντά στη δημοσιογράφο κλείνει τα μάτια της και φαίνεται να έχει αποκοιμηθεί. Στο περβάζι του παραθύρου υπάρχουν κορνίζες με φωτογραφίες που ξετυλίγουν εικόνες από τη ζωή του Hawking. Σε κάποιες από αυτές είναι μία από τις κόρες του με το μωρό της. Η δημοσιογράφος παρατηρεί ότι τα δάχτυλα του Hawking είναι λεπτά και μυτερά στις άκρες. Φοράει ένα ζευγάρι μαύρα σουέντ σπορ παπούτσια.

Περνούν άλλα πέντε ατελείωτα λεπτά. Υπάρχουν εικόνες της Marilyn Monroe στον τοίχο και μία από αυτές έχει υποστεί ψηφιακή επεξεργασία για να απεικονίζει τον Hawking σε πρώτο πλάνο. Πιο πέρα μια κάρτα με το σλόγκαν: «Ναι, είμαι το κέντρο του σύμπαντος.» Η δημοσιογράφος το σημειώνει και γυρίζει σελίδα στο σημειωματάριό της. Ο θόρυβος που κάνει ακούγεται εκκωφαντικός μέσα στην απόλυτη σιωπή και τα μάτια της νοσοκόμας ανοίγουν διάπλατα. Σηκώνεται και πλησιάζει τον Hawking, ακουμπάει το χέρι της στο κεφάλι του, του μιλάει απαλά και σκουπίζει τρυφερά τη σίελο από το στόμα του.

Η βοηθός του Hawking που κάθεται πίσω του για να μπορεί να δει τι γίνεται στην οθόνη του, γνέφει ανεπαίσθητα. Επιτέλους έρχεται η απάντηση: «Αυτό αληθεύει για μια συσκευή σύνθεσης φωνής που είχα. Αυτή όμως που χρησιμοποιώ συνήθως έχει μόνο μία φωνή. Είναι 20 χρονών αλλά εξακολουθώ να τη χρησιμοποιώ γιατί δεν έχω βρει κάτι καλύτερο, και γιατί είμαι γνωστός με αυτή τη φωνή παγκοσμίως.»

Αυτό ήταν; O καρπός είκοσι λεπτών προσπάθειας; Αυτός ο άνθρωπος είναι ένας Ηρακλής, γράφει η Brockes στο σημειωματάριό της.

Η επόμενη ερώτηση θα ήταν σχετική με την δήθεν κακοποίηση που υπέστη ο Hawking από την πρώην γυναίκα του Elaine, αλλά μπροστά σ’ αυτούς τους χρονικούς υπολογισμούς η δημοσιογράφος χάνει το κουράγιο της. Αντί γι’ αυτό αναφέρει πως έχει λεχθεί, αρχικά από την πρώην γυναίκα του, ότι ο Hawking νιώθει περιφρόνηση για τις τέχνες και ειδικά για την μεσαιωνική Ισπανική ποίηση (που αποτέλεσε και το θέμα της διατριβής της Elaine στο Πανεπιστήμιο). Τον ρωτάει αν αυτό αληθεύει. Εκείνος την κοιτάζει για λίγο επίμονα, και ξεκινάει την προσπάθεια να απαντήσει.

Η Brockes αναρωτιέται αν είναι ευγενικό να παραμένει σιωπηλή όσο αυτός αγωνίζεται να ολοκληρώσει την απάντηση. Μήπως θα έπρεπε να μιλάει; Ένας από τους βοηθούς του της είπε, ότι ο επιστήμονας τον προσέλαβε, επειδή εντυπωσιάστηκε από το πόσο φυσικός ήταν κατά τα διαστήματα της σιωπής. Ανέφερε επίσης ότι το χειρότερο που μπορεί να κάνει κανείς σ’ αυτήν την περίπτωση είναι να προσπαθεί να διαβάσει τις κινήσεις του Hawking (τρίζει τα δόντια του για να δείξει την αποδοκιμασία του), και ότι γνωρίζει απ’ έξω όλο το Λονδίνο από το Α μέχρι το Ω . Όταν βγαίνουν με το αυτοκίνητο στην πόλη, ο Hawking κανονίζει ποια διαδρομή θα ακολουθήσουν.

Μετά από 20 λεπτά η απάντηση έρχεται: «Όχι απόλυτα. Ένα πολύ μεγάλο μέρος του κόσμου των τεχνών είναι μέτριο ή προσποιητό. Υπάρχουν όμως και κάποια μεγάλα έργα που έχουν άμεση επίδραση στον κόσμο.»

Χρειάστηκαν τρία τέταρτα της ώρας για να απαντηθούν οι δύο αυτές ερωτήσεις. Η επόμενη ερώτηση είναι εάν θα μπορούσε να γυρίσει πίσω στο χρόνο, ποιόν θα προτιμούσε να γνωρίσει, τον Ισαάκ Νεύτωνα ή την Marilyn Monroe; Η απάντηση έρχεται αυτή τη φορά σε δέκα λεπτά, με αυτή τη φωνή που κάνει και την πιο απλή δήλωση να ακούγεται βαθυστόχαστη: «Θα προτιμούσα να γνωρίσω τη Marilyn. Ο Νεύτων φαίνεται να έχει δυσάρεστο χαρακτήρα.»

Η δημοσιογράφος νιώθει καταβεβλημένη. Είναι ώρα να φύγει. Ο Hawking την κοιτάζει επίμονα και χαμογελάει με κάτι σκληρότερο από σκανταλιά στο βλέμμα του.

The Guardian