Ενημερωτικό κείμενο για την ανεξάρτητη διαβίωση και την πολιτική των «άμεσων πληρωμών» (direct payments) στην Αγγλία, στη Σκωτία, στην Ουαλία και στη βόρεια Ιρλανδία. Διαβάστε το προσεκτικά, γιατί περιέχει πολλά σημαντικά στοιχεία που αν ποτέ τα συνειδητοποιήσουμε σε βάθος θα βελτιωθεί κατά πολύ η διαπραγματευτική μας θέση απέναντι σε κάθε ασφαλιστικό ταμείο και σε κάθε κυβέρνηση.
Η Νομοθεσία για τη Φροντίδα στη Κοινότητα (Άμεσες Πληρωμές/Direct Payments) 1996, Ηνωμένο Βασίλειο
Η Νομοθεσία για τις Άμεσες Πληρωμές (1996) [1] στο Ηνωμένο Βασίλειο έδωσε τη δυνατότητα σε ανθρώπους με αναπηρία να λαμβάνουν χρήματα από την τοπική αυτοδιοίκηση, αντί κοινωνικών υπηρεσιών υποστήριξης από προσωπικούς βοηθούς, με σκοπό την αυτο-καθοδηγούμενη και εξατομικευμένη αυτο-υποστήριξη.
Στην πράξη, ορισμένοι άνθρωποι με αναπηρίες εισπράττουν ένα χρηματικό ποσό από την τοπική αυτοδιοίκηση, και με αυτό το ποσό αγοράζουν τις υπηρεσίες υποστήριξης από προσωπικούς βοηθούς που έχουν ανάγκη. Αυτό γίνεται με δύο τρόπους:
- Είτε προσλαμβάνουν οι ίδιοι τους προσωπικούς τους βοηθούς, τους εκπαιδεύουν και τους καθοδηγούν με δική τους ευθύνη.
- Είτε αγοράζουν υπηρεσίες προσωπικής βοήθειας από ιδιωτικές επιχειρήσεις που τους παρέχουν εκπαιδευμένους βοηθούς. Σε αυτή την περίπτωση, εργοδότης των προσωπικών βοηθών είναι η επιχείρηση, και η παροχή των υπηρεσιών γίνεται με βάση το συμφωνητικό που υπογράφεται μεταξύ χρηστών και επιχείρησης.
Σε σύγκριση με τις κοινωνικές υπηρεσίες υποστήριξης, οι «άμεσες πληρωμές» έχουν το πλεονέκτημα ότι προσφέρουν την επιλογή στον χρήστη να αποφασίζει για το ποιος θα τον βοηθήσει, για το ποιος παρέχει υποστήριξη, πότε και πώς, αλλά και τον τρόπο που παρέχεται η υποστήριξη, σύμφωνα δηλαδή με τις δικές του υποδείξεις και προτιμήσεις.
Οι «άμεσες πληρωμές» καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα αναγκών υποστήριξης, από οικιακή βοήθεια, βοήθεια με καθημερινές προσωπικές ανάγκες, υποστήριξη για τα οικογενειακά καθήκοντα, έως συνοδεία σε εκπαιδευτικές, εργασιακές δραστηριότητες ή δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου.
Χρήματα χορηγούνται επίσης για την αγορά τεχνολογικού εξοπλισμού, και για προσαρμογές στο σπίτι, αφού η απασχόληση προσωπικών βοηθών προϋποθέτει αρκετά εξοπλισμένη κατοικία, γιατί μόνο με αυτόν τον τρόπο μπορούν να μειωθούν δραστικά οι ώρες υποστήριξης.
Οι «άμεσες πληρωμές» διατίθενται σε ανθρώπους μεταξύ 16-65 χρόνων, όπως επίσης και σε κηδεμόνες για την υποστήριξη παιδιών με αναπηρία.
Πρωταρχική και αναγκαία προϋπόθεση για τους δικαιούχους είναι να έχουν εξακριβωθεί οι ανάγκες υποστήριξης έπειτα από αξιολόγηση της κοινωνικής υπηρεσίας. Σκοπός της αξιολόγησης είναι να διαπιστωθεί η φύση και ο βαθμός των αναγκών υποστήριξης, καθώς επίσης και ο κίνδυνος που διατρέχει η ακεραιότητα και η ανεξαρτησία του ατόμου αν δεν του δοθεί υποστήριξη από την κοινότητα. Δεν υπάρχει ελάχιστο ή μέγιστο όριο στις ώρες υποστήριξης, ούτε ως προϋπόθεση, ούτε ως όριο στην παροχή «άμεσων πληρωμών».
Η αξιολόγηση των αναγκών είναι ανοιχτή σε όλους από τον νόμο, ωστόσο, η παροχή υπηρεσιών δεν είναι εγγυημένη πάντα, ακόμα και αν υπάρχουν διαπιστωμένες σοβαρές ανάγκες που ενδεχομένως να απειλήσουν την επιβίωση.
Όλοι οι άνθρωποι δεν έχουν την ίδια πρόσβαση στις «άμεσες πληρωμές» ακόμη και όταν έχουν τις ίδιες ανάγκες.
Η νομοθεσία του 1996 δίνει το δικαίωμα σε κάθε τοπική αυτοδιοίκηση να κρίνει και να διαχειριστεί τη δυνατότητα παροχής «άμεσων πληρωμών» ανάλογα με τον προϋπολογισμό που διαθέτει. Με άλλα λόγια, σε περιπτώσεις που ο προϋπολογισμός για τις «άμεσες πληρωμές» έχει εξαντληθεί, η απόφαση για τη παροχή τους αναβάλλεται μέχρι το επόμενο οικονομικό έτος.
Επίσης, η τοπική αυτοδιοίκηση έχει την ευχέρεια να προσδιορίσει συγκεκριμένα κριτήρια κάτω από τα οποία θα παρέχει υπηρεσίες ή «άμεσες πληρωμές», που συνήθως έχουν να κάνουν με τη σοβαρότητα και την επιτακτικότατα των αναγκών, τόσο των χρηστών όσο και των υπηρεσιών της τοπικής αυτοδιοίκησης.
Δεύτερη βασική προϋπόθεση είναι ότι οι υποψήφιοι χρήστες πρέπει να κριθούν ικανοί να αναλάβουν και να διαχειριστούν (με ή χωρίς βοήθεια από τρίτους) την προσωπική τους υποστήριξη, και να δώσουν τη συναίνεσή τους στις ευθύνες που αναλαμβάνουν υπό τους όρους που θέτει η κοινωνική υπηρεσία.
Με την αποδοχή των Άμεσων Πληρωμών, η κοινωνική υπηρεσία απαλλάσσεται από το καθήκον της να εξασφαλίσει υποστήριξη στον χρήστη, καθώς επίσης και από την ευθύνη να τεκμηριώσει τη σωστή διαχείριση των πόρων. Ο χρήστης των «άμεσων πληρωμών» έχει προσωπική ευθύνη για τις επιλογές του.
Με την πολιτική των «άμεσων πληρωμών» διαπιστώνεται η αύξηση της αποδοτικότητας και της αποτελεσματικότητας των υπηρεσιών, καθώς οι άμεσες πληρωμές μειώνουν αισθητά τον όγκο εργασίας και γραφειοκρατίας των κοινωνικών υπηρεσιών. Συγχρόνως, η αυτο-διαχείριση που επιτρέπουν οι «άμεσες πληρωμές» μεταφράζεται σε αυξημένη ποιότητα υπηρεσιών και ποιότητα ζωής για τους ανθρώπους με αναπηρία.
Ο χρήστης αναλαμβάνει την ευθύνη να προσλάβει και να εκπαιδεύσει προσωπικούς βοηθούς, να ανταποκριθεί στις νόμιμες υποχρεώσεις του ως εργοδότης, καθώς επίσης και να κάνει σωστή διαχείριση των πληρωμών.
Σε περίπτωση που διαπιστωθεί ότι ο χρήστης δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις παραπάνω απαιτήσεις, ή ότι δεν μπορεί να εξασφαλιστεί η υποστήριξή του μέσα από τις «άμεσες πληρωμές», τότε αυτές διακόπτονται, και παρέχονται υπηρεσίες, αντί για μετρητά.
Στατιστικά στοιχεία
Από το 1999, με την αποκέντρωση της διακυβέρνησης στο Ηνωμένο Βασίλειο και την εδραίωση αυτοδύναμων κυβερνήσεων στη Σκωτία, την Ουαλία και τη Βόρεια Ιρλανδία, οι χώρες αναπτύσσουν ξεχωριστά τις δικές τους πολιτικές, προϋποθέσεις και προϋπολογισμούς, με βάση την ισχύουσα νομοθεσία για τις «άμεσες πληρωμές» του 1996.
Εδώ απεικονίζεται η κατάσταση στην Αγγλία και την Σκωτία, όπου διαπιστώνεται μεγαλύτερη χρήση των Άμεσων Πληρωμών[2]. Επιπλέον, στις δύο αυτές χώρες, από το 2001 και 2002 αντιστοίχως, οι τοπικές αυτοδιοικήσεις υποχρεώνονται από τον νόμο να προσφέρουν την επιλογή των Άμεσων Πληρωμών σε όλους τους δικαιούχους υπηρεσιών, ενώ προηγουμένως ήταν στη διακριτική τους ευχέρεια.
Η Αγγλία έχει 50 εκατομμύρια κατοίκους, από τους οποίους το 18% καταγράφεται με αναπηρία, σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες εθνικές στατιστικές[3].
Οι τελευταίες στατιστικές για τη χρήση κοινωνικών υπηρεσιών (2006-2007) δείχνουν ότι στην Αγγλια των 50 εκατομμυρίων μόνο 48.000 ενήλικοι λάμβαναν Άμεσες Πληρωμές, σημειώνοντας αύξηση 29% μέσα σε ένα έτος[4].
48.000 χρήστες Άμεσων Πληρωμών σε σύνολο 50 εκατομμυρίων κατοίκων της Αγγλίας εκ των οποίων το 18% είναι καταγεγραμμένο με κάποια μορφής αναπηρία είναι ενδεικτικός αριθμός…
Συνολικά, 1,77 εκατομμύρια άνθρωποι έλαβαν κάποια μορφής κοινωνική υπηρεσία εκείνο το διάστημα – το 86% αφορούσε υπηρεσίες κατ’οίκον, σε σύγκριση με διαμονή σε νοσηλευτικά ιδρύματα (14%). Το κόστος των δαπανών για το σύνολο των κατ’οίκον υπηρεσιών για ενήλικους που παρείχε η τοπική αυτοδιοίκηση (άμεσες πληρωμές, κοινωνικές υπηρεσίες, συμβαλλόμενες υπηρεσίες, ξενώνες υποστηριζόμενης διαβίωσης) ήταν £2.6 δις για το διάστημα 2006-07.
Το πιο σημαντικό απ’ όλα είναι πως οι δαπάνες για τις Άμεσες Πληρωμές αντιστοιχούν στο 2% των συνολικών δαπανών για το ίδιο έτος[5].
Η Σκωτία έχει 5 εκατομμύρια κατοίκους, όπου το 20% του πληθυσμού έχει αναπηρία, σύμφωνα με τη καταγραφή πληθυσμού (2001).
Το 2006-2007, 2.291 άνθρωποι λάμβαναν Άμεσες Πληρωμές [6]. Από αυτούς, περισσότερο από το 50% (1.185) ήταν άνθρωποι με κινητικές αναπηρίες. Η συνολική δαπάνη για τις Άμεσες Πληρωμές στο συγκεκριμένο χρονικό διάστημα ήταν £24,3 εκατομμύρια.
Επιπλέον, οι στατιστικές στη Σκωτία, των πέντε εκατομμυρίων ανθρώπων, δίνουν περισσότερες λεπτομέρειες για την χρήση των πληρωμών κατά άτομο:
– Ο μέσος όρος πληρωμών κατά άτομο ήταν £10.600 το χρόνο. Οι χρήστες με κινητικές αναπηρίες έλαβαν τον υψηλότερο μέσο όρο πληρωμών (£12.200) ενώ οι χρήστες με νοητική αναπηρία το μικρότερο (£8.300).
– Ο μέσος όρος των ωρών υποστήριξης ήταν 26 ώρες την εβδομάδα. Κατά μέσο όρο, οι άνθρωποι με κινητικές αναπηρίες χρησιμοποιούσαν 29 ώρες υποστήριξης την εβδομάδα, ενώ οι χρήστες με νοητική αναπηρία 21 ώρες την εβδομάδα.
Συγκριτικά στοιχεία μεταξύ των ανθρώπων που έλαβαν κοινωνικές υπηρεσίες κατ’οίκον και των χρηστών άμεσων πληρωμών διατίθενται για το έτος 2005-2006:
Από τους 70.657 ανθρώπους που έλαβαν υπηρεσίες κατ’οίκον συνολικά, 1.829 χρησιμοποιούσαν άμεσες πληρωμές[7].
Το κόστος των Άμεσων Πληρωμών ανά ώρα υποστήριξης
Το κόστος ανά ώρα προσωπικής βοήθειας ορίζεται από την κάθε τοπική αυτοδιοίκηση ξεχωριστά, σύμφωνα με δυο θεσμοθετημένα κριτήρια:
Πρώτον, με βάση το μέσο όρο του κόστους των αντίστοιχων υπηρεσιών κατ’ οίκον που παρέχει ή με τις οποίες συμβάλλεται η συγκεκριμένη τοπική αυτοδιοίκηση, αφαιρώντας το κόστος που προκύπτει από τις λειτουργικές δαπάνες. Εκεί βρίσκεται εξ’άλλου και το «κλειδί» της οικονομικής αποδοτικότητας των Άμεσων Πληρωμών.
Το δεύτερο κριτήριο, είναι ο μισθός του προσωπικού βοηθού να είναι ανταγωνίσιμος στην ελεύθερη αγορά εργασίας. Κάθε οικονομικό έτος, το κόστος ανά ώρα αναβαθμίζεται, με βάση τις μισθολογικές αυξήσεις στον χώρο της κοινωνικής υποστήριξης.
Σε πολλές περιπτώσεις, το κόστος ανά ώρα ορίζεται επίσης σύμφωνα με τη φύση των αναγκών προσωπικής βοήθειας. Υπάρχει, επομένως, μεγάλη διαφοροποίηση στο κόστος ανά ώρα από κοινότητα σε κοινότητα, και ανάμεσα σε κατηγορίες χρηστών.
Για παράδειγμα, στην πόλη του Εδιμβούργου, το καθαρό κόστος προσωπικής βοήθειας (τα χρήματα, δηλαδή, που λαμβάνει ο προσωπικός βοηθός) για το έτος 2008-2009 είναι £6,44/ώρα για καθήκοντα που έχουν να κάνουν περισσότερο με οικιακή βοήθεια, £8,30/ώρα για βοήθεια στην προσωπική υγιεινή (π.χ. ντύσιμο, μπάνιο, βοήθεια στην τουαλέτα) και £9,56/ώρα όταν απαιτείται περισσότερο «νοσηλευτική» φροντίδα (για παράδειγμα: καθετηριασμοί, χρήση αναπνευστικών συσκευών, φαρμακευτική αγωγή) και συνεχής επιτήρηση ή αυξημένη πρωτοβουλία από τον βοηθό λόγω γνωστικών ή νοητικών περιορισμών του χρήστη. Υπάρχει, επίσης, ξεχωριστή κοστολόγηση για τη βοήθεια κατά τη διάρκεια της νύχτας, που είναι £28 το βράδυ[8].
Αντιθέτως, στη περιοχή της κοινότητας Midlothian, προάστια του Εδιμβούργου, για το ίδιο έτος, υπάρχει ένα ενιαίο ποσό για όλους τους χρήστες, που καθορίζεται στα £8.30 την ώρα, και £31 για τη διανυκτέρευση των βοηθών[9]. Στο Δημοτικό Συμβούλιο του Ealing (περιοχή του Λονδίνου) το κόστος ανά ώρα είναι £11.56, ενώ υπάρχει ξεχωριστή κοστολόγηση για 24 ώρη βοήθεια, £135,36 για 24 ώρες[10].
Στο συνολικό κόστος της Άμεσης Πληρωμής ανά ώρα, συμπεριλαμβάνονται επίσης:
οι εργοδοτικές συνεισφορές (Φόρος και Κοινωνική Ασφάλιση) κατά μέσο όρο 12% επί του καθαρού κόστους ανά ώρα (διαφοροποιείται ελαφρώς αναλόγως το Δήμο), ενώ προστίθεται ένα επιπλέον ποσοστό με σκοπό να καλύψει τις νόμιμες άδειες προσωπικού, αργίες (διπλάσιο κόστος υποστήριξης ανά ώρα), άδεια ασθενείας, αμοιβή για λογιστική υποστήριξη, το κόστος της ασφάλειας (£84 το χρόνο) και ταξίδια.
Κάθε τοπική αυτοδιοίκηση υπολογίζει ξεχωριστά το πρόσθετο ποσοστό για τις ανάγκες πέρα από τις απαραίτητες εργοδοτικές συνεισφορές. Για παράδειγμα, το Δημοτικό Συμβούλιο του Εδιμβούργου δίνει επιπλέον 18% επί του μεικτού κόστους της ώρας για περιστασιακές ανάγκες (άδειες προσωπικού, κλπ), ενώ το Ealing υπολογίζει ξεχωριστά 9% για την υποχρεωτική άδεια προσωπικού, 7% για κάλυψη του προσωπικού σε άδεια ασθενείας, και 8% για αργίες.
Ο ρόλος των κέντρων για την Ανεξάρτητη Διαβίωση
Τα Κέντρα για την Ανεξάρτητη Διαβίωση, κατά μήκος του Ηνωμένου Βασιλείου, άρχισαν να σχηματίζονται τη δεκαετία του ’80, από ομάδες αυτοβοήθειας που ήθελαν να ζήσουν ενεργά μέσα στην κοινότητα, σε ένα κράτος πρόνοιας όπου παραδοσιακά επικρατούσαν ιδρυματικές λύσεις. Έπαιξαν κρίσιμο ρόλο στην έναρξη μεταρρυθμίσεων για αποϊδρυματοποίηση το 1990 και ιδιαίτερα στη κατοχύρωση των Άμεσων Πληρωμών το 1996, έπειτα από πολλά χρόνια πολιτικής διεκδίκησης. Από το 1996 λειτουργούν σε συνεργασία και με χρηματοδότηση από την Τοπική Αυτοδιοίκηση για την υποστήριξη των ανθρώπων με αναπηρία.
Τα Κέντρα για την Ανεξάρτητη Διαβίωση υποστηρίζουν τους ανθρώπους με αναπηρία τόσο στα στάδια της αίτησης και της αξιολόγησης για Άμεσες Πληρωμές, όσο και στην ανταπόκριση των νόμιμων ευθυνών που απορρέουν.
Στα αρχικά στάδια, τα κέντρα προσφέρουν ένα πλαίσιο αυτο-αξιολόγησης των αναγκών του χρήστη, όπου ο ίδιος αξιολογεί τη φύση, την έκταση και το πρόγραμμα της προσωπικής βοήθειας που χρειάζεται. Με αυτόν τον τρόπο ενισχύεται η διαπραγματευτική του ικανότητα στη συνάντησή του με τους αξιολογητές. Οι υποστηρικτές των κέντρων βοηθούν επίσης κατά τη διάρκεια της επίσημης αξιολόγησης, όπου πολλές φορές χρειάζεται η γνώση και η «υπενθύμιση» της νομοθεσίας και επίσημων οδηγιών για την αυτο-καθοδηγούμενη υποστήριξη.
Οι υποστηρικτές «καθησυχάζουν» επίσης τυχόν αμφιβολίες των κοινωνικών υπηρεσιών που έχουν να κάνουν με τη σωστή διαχείριση και την ικανότητα εξασφάλισης της υποστήριξης μέσα από τις Άμεσες Πληρωμές, εφόσον τα κέντρα ανεξάρτητης διαβίωσης προσφέρουν ένα μεγάλο εύρος υπηρεσιών για την υποστήριξη του χρήστη ως εργοδότη.
Ο χρήστης «άμεσων πληρωμών» υποστηρίζεται σε όλες τις ενέργειες που χρειάζονται για την εξεύρεση και την πρόσληψη βοηθών, στον βαθμό που ο ίδιος επιθυμεί, και για όσο διάστημα χρειάζεται. Τα κέντρα βοηθούν με τη δημοσίευση αγγελιών, τη διεξαγωγή συνεντεύξεων, τη διατύπωση σύμβασης με τον βοηθό και τη συνεχή πληροφόρηση και συμβουλευτική για τις υποχρεώσεις του ως εργοδότης. Παρέχεται επίσης υπηρεσία λογιστικής υποστήριξης, που απαλλάσσει τον χρήστη από τον υπολογισμό της μισθοδοσίας, του φόρου και της κοινωνικής ασφάλισης που πρέπει να πληρώνει το μήνα, ανάλογα με τις ώρες που χρησιμοποιεί. Επιπλέον, προσφέρεται βοήθεια με τη συμπλήρωση των τριμηνιαίων αναφορών στην κοινωνική υπηρεσία για τη τεκμηρίωση των εξόδων.
Διεξάγονται επίσης «εκπαιδευτικά» σεμινάρια από χρήστες προσωπικής βοήθειας πάνω στις Άμεσες Πληρωμές, που είναι ιδιαίτερα χρήσιμα για όσους δεν γνωρίζουν αυτή τη δυνατότητα, ή θέλουν να ζυγίσουν τα πλεονεκτήματα, τις υποχρεώσεις και την υποστήριξη που υπάρχει πριν λάβουν αυτή την απόφαση. Τέλος, στα πλαίσια των κέντρων λειτουργούν ομάδες υποστηρικτικής «ομοτίμων», με σκοπό την ανταλλαγή εμπειριών και την επίλυση ζητημάτων που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι με αναπηρία ως εργοδότες.
Η αξία των Κέντρων για την Ανεξάρτητη Διαβίωση για την επιτυχία των «άμεσων πληρωμών» είναι αναγνωρισμένη σε επίσημες Οδηγίες, καθώς και σε έρευνες που δείχνουν άμεση συνάρτηση μεταξύ της αυξημένης χρήσης «άμεσων πληρωμών» και της παρουσίας Κέντρων για την Ανεξάρτητη Διαβίωση. Ο ρόλος τους είναι κρίσιμος, καθώς συμπληρώνουν τις κοινωνικές υπηρεσίες στην υποστήριξη των χρηστών των Άμεσων Πληρωμών, ενώ διατηρούν την έντονη παρουσία και τις αξίες του Κινήματος για την Ανεξάρτητη Διαβίωση, όπως αυτό ξεκίνησε από τους ίδιους τους ανθρώπους με αναπηρία.
————————————–
[1] Community Care (Direct Payments) Act 1996 (Αγγλία, Σκωτία, Ουαλία & Β. Ιρλανδία): http://opsi.gov.uk/acts/acts1996/Ukpga_19960030_en_1
[2] Riddell et al (2006) Disabled People and Direct Payments: A UK Comparative Study ESRC Award, UK http://www.leeds.ac.uk/disability-studies/projects/UKdirectpayments/UKDPfinal.pdf
[3] National Statistics 2001 UK Census: http://www.statistics.gov.uk/census2001/census2001.asp
[4] NHS Information Centre Community Care Statistics 2006-07, England: http://www.ic.nhs.uk/pubs/carestats0607rapc
[5] NHS, Information Centre Home Care Services for Adults, England 2007: http://www.ic.nhs.uk/webfiles/publications/Home%20Care%20%28HH1%29%202007/HH1%202007.pdf
[6] The Scottish Government Publications Scotland Direct Payments Statistics Release 2007: http://www.scotland.gov.uk/Publications/2007/09/24155213/0
[7] The Scottish Government Publications Statistics Release: Home Care Services Scotland 2006: http://www.scotland.gov.uk/Publications/2006/11/24134412/0
[10] Ealing Centre For Independent Living: http://www.ecil.org/index.asp?pageID=59