Στην ηλικία των 21 ετών, ο Βρετανός φυσικός Stephen Hawking διαγνώστηκε με Πλάγια Μυατροφική Σκλήρυνση (ALS), ή αλλιώς νόσος Lou Gehrig ή Νόσος Κινητικού Νευρώνα. Ενώ η συγκεκριμένη νόσος συνήθως προκαλεί τον θάνατο μέσα σε 5 χρόνια, ο Dr. Hawking έζησε και εξελίχθηκε, παράγοντας κάποια από τα πιο σημαντικά κοσμολογικά συγγράμματα της εποχής του.

Την δεκαετία του 1960, μαζί με τον Sir Roger Penrose, χρησιμοποίησε τα μαθηματικά για να εξηγήσει τις ιδιότητες των μαύρων τρυπών. Το 1973, εφάρμοσε την θεωρία της σχετικότητας του Einstein στις αρχές της κβαντικής μηχανικής. Κι έδειξε ότι οι μαύρες τρύπες δεν είναι εντελώς μαύρες, αλλά έχουν την δυνατότητα να διαρρεύσουν ραδιενέργεια και τελικά να εκραγούν και να εξαφανιστούν, ένα εύρημα το οποίο ακόμα απηχεί στην φυσική και την κοσμολογία.

Το 1998, ο Dr. Hawking, προσπάθησε να εξηγήσει στο ευρύ κοινό αυτά που γνώριζε για τα όρια του σύμπαντος, στο βιβλίο του «Το Χρονικό του Χρόνου: Από τη Μεγάλη Έκρηξη στις Μαύρες Τρύπες». Το βιβλίο πούλησε περισσότερα από 10 εκ. αντίτυπα και ήταν στις λίστες των best sellers για περισσότερο από δυο χρόνια.

Σήμερα, 69 ετών, ο Dr. Hawking είναι από τους μακροβιότερους ανθρώπους με ALS. Με πλήρη τετραπληγία, μπορεί να μιλήσει μόνο μέσα από έναν εξομοιωτή συνθετικής ομιλίας.
Στην οθόνη που είναι συνδεδεμένη με το αναπηρικό του αμαξίδιο περνάνε διάφορες λέξεις που ο ίδιος χρησιμοποιεί συχνά. Με την κίνηση του μάγουλού του δίνει εντολή σε έναν ηλεκτρονικό αισθητήρα στα γυαλιά του, ο οποίος στέλνει οδηγίες στον υπολογιστή. Με αυτόν τον τρόπο «χτίζει» προτάσεις, τις οποίες ο υπολογιστής τις μετατρέπει σε ομιλία.

Είναι μια χρονοβόρα και εξαντλητική διαδικασία. Ωστόσο, αυτός είναι ο μόνος τρόπος με τον οποίο παραμένει συνδεδεμένος με τον κόσμο, διευθύνοντας έρευνες στο κέντρο Θεωρητικής Κοσμολογίας στο Πανεπιστήμιο του Cambridge, συγγράφοντας κείμενα για ειδικούς και μη, και δίνοντας διαλέξεις σε χώρες από την Γαλλία έως τα νησιά Φίτζι.

Ο Dr. Hawking παρευρέθηκε στο φεστιβάλ επιστήμης που διοργάνωσε το πανεπιστήμιο της Αριζόνα δίνοντας μια διάλεξη για την μέχρι τώρα πορεία του. Σε κάποιο σημείο μίλησε για την χαρά της επιστημονικής ανακάλυψης, για την οποία είπε χαρακτηριστικά «δεν την συγκρίνω με το σεξ, αλλά διαρκεί περισσότερο».

Την επόμενη ημέρα, συναντηθήκαμε για την συνέντευξη. Για να μην εξαντληθεί, είχε προετοιμάσει τις απαντήσεις του σε 10 ερωτήσεις που του είχα στείλει μια εβδομάδα πριν την συνάντησή μας. Μόνο στην τελευταία ερώτηση απάντησε εκείνη την στιγμή.

Ε: Dr. Hawking, σας ευχαριστώ πάρα πολύ για το χρόνο που δίνετε για να μιλήσετε στο Science Times. Αναρωτιέμαι, πώς είναι μια τυπική μέρα για εσάς;

Α: Σηκώνομαι νωρίς κάθε πρωί και πάω στο γραφείο μου όπου εργάζομαι μαζί με τους συναδέλφους και τους φοιτητές του Πανεπιστημίου του Cambridge. Μέσα από το e-mail, επικοινωνώ με επιστήμονες σε όλο τον κόσμο.
Προφανώς, λόγω της αναπηρίας μου, χρειάζομαι βοήθεια. Αλλά πάντα προσπαθώ να υπερβώ τους περιορισμούς της αναπηρίας μου και να ζω μια γεμάτη ζωή. Έχω ταξιδέψει σε όλο τον κόσμο. Ίσως μια μέρα να πάω στο διάστημα.

Ε: Μιλώντας για το διάστημα: Την προηγούμενη εβδομάδα η κόρη σας, Lucy, μαζί με τον Paul Davies, φυσικό του Πανεπιστημίου της Αριζόνα, έστειλαν ένα μήνυμα ενός μαθητή προς το διάστημα στο πλαίσιο του συγγραφικού διαγωνισμού «Αγαπητέ εξωγήινε». Κάποια στιγμή είχατε δηλώσει ότι δεν θα ήταν καλή ιδέα να επικοινωνήσουν οι άνθρωποι με άλλες μορφές ζωής. Εσείς προτείνατε στην Lucy να μην επιχειρήσει την συγκεκριμένη πρωτοβουλία; Κι εάν στέλνατε εσείς ένα μήνυμα στο διάστημα, τί θα έγραφε;

Α: Έχω πει ότι δεν θα ήταν καλή ιδέα να επικοινωνήσουμε με εξωγήινους διότι μπορεί να είναι τόσο περισσότερο ανεπτυγμένοι από εμάς που ο πολιτισμός μας να μην μπορούσε να αντέξει αυτή την εμπειρία. Ωστόσο, ο διαγωνισμός «Αγαπητέ Εξωγήινε» στηρίζεται σε διαφορετική λογική.
Υποθέτει ότι η ευφυής εξωγήινη μορφή ζωής έχει έρθει ήδη σε επαφή μαζί μας και εμείς πρέπει να απαντήσουμε. Ο διαγωνισμός ζητάει από μαθητές σχολικής ηλικίας να σκεφτούν δημιουργικά και επιστημονικά, ώστε να εξηγήσουν με κάποιον τρόπο την ανθρώπινη ζωή στον πλανήτη μας στους εξωγήινους. Δεν έχω καμία αμφιβολία ότι εάν ποτέ επικοινωνούσαν μαζί μας εξωγήινες μορφές θα θέλαμε να απαντήσουμε.

Πιστεύω επίσης ότι είναι ένα πολύ ενδιαφέρον ερώτημα για τους νέους, καθώς τους ζητάει να σκεφτούν για το ανθρώπινο είδος και τον πλανήτη μας σαν ένα ολοκληρωμένο σύστημα. Ζητάει από τους μαθητές να ορίσουν ποιοι είμαστε και τί έχουμε κάνει.

Ε: Δεν έχω πρόθεση να σας προσβάλω, αλλά υπάρχουν πολλοί ειδικοί που ισχυρίζονται ότι δεν γίνεται να έχετε ALS. Λένε ότι τα πάτε πολύ καλά κατά την γνώμη τους. Πώς αντιδράτε εσείς σε αυτές τις υποθέσεις;

Α: Ενδεχομένως να μην έχω την πιο κοινή μορφή της νόσου του κινητικού νευρώνα, που συνήθως προκαλεί θάνατο μέσα σε 2 ή 3 χρόνια. Σίγουρα βοηθάει το γεγονός ότι εργάζομαι και ότι μέχρι τώρα είχα πολύ καλή φροντίδα.
Δεν έχω πολλά θετικά να πω για την νόσο. Αλλά με δίδαξε να μην έχω οίκτο για τον εαυτό μου, γιατί πολλοί άλλοι είναι σε χειρότερη θέση και ότι θα πρέπει να συνεχίσω με αυτά που μπορώ να κάνω. Είμαι ευτυχέστερος τώρα από ό,τι ήμουν πριν αρρωστήσω. Είμαι τυχερός που εργάζομαι στον τομέα της θεωρητικής φυσικής, έναν από τους λίγους τομείς όπου η αναπηρία δεν είναι σοβαρός περιορισμός.

Ε: Με βάση την εμπειρία σας, τί θα λέγατε σε κάποιον που διαγνώστηκε με κάποια σοβαρή νόσο, ακόμα και ALS;

Α: Η συμβουλή μου σε άλλους ανθρώπους με αναπηρία θα ήταν να συγκεντρωθούν στα πράγματα που η αναπηρία δεν τους εμποδίζει και να μην μετανιώνουν γι’ αυτά στα οποία περιορίζονται. Να μην νιώθουν ανάπηροι στο πνεύμα, μαζί με το σώμα.

Ε: Θα ήθελα να σας ρωτήσω σχετικά με το βιβλίο σας «Το Χρονικό του Χρόνου». Εκπλαγήκατε από την επιτυχία του; Πιστεύετε ότι το κατανόησαν οι περισσότεροι αναγνώστες; Ή απλά αρκεί το γεγονός ότι ενδιαφέρθηκαν και θέλησαν να το διαβάσουν; Να το θέσω και διαφορετικά: ποιες είναι οι συνέπειες των βιβλίων σας για την εκπαίδευση στην επιστήμη;

Α: Δεν περίμενα να γίνει best seller «Το Χρονικό του Χρόνου». Ήταν το πρώτο μου δημοφιλές βιβλίο και προκάλεσε μεγάλο ενδιαφέρον.

Αρχικά, πολλοί το βρήκαν δύσκολο να το κατανοήσουν. Αποφάσισα επομένως να γράψω μια καινούρια έκδοσή του που θα ήταν πιο εύκολη στην κατανόηση. Πρόσθεσα και κάποιο καινούριο υλικό, ενώ παρέλειψα κάποια τεχνικά κομμάτια. Το αποτέλεσμα ήταν η έκδοση «Ένα συντομότερο Χρονικό του Χρόνου» (A Briefer History of Time) το οποίο είναι πιο συνοπτικό, αλλά ο κύριος στόχος ήταν να είναι περισσότερο προσιτό στον κόσμο.

Ε: Παρόλο που αποφεύγετε να δηλώνετε δημοσίως τις πολιτικές σας πεποιθήσεις, συμμετείχατε στην διαβούλευση για την υγειονομική περίθαλψη στις Η.Π.Α. τον περασμένο χρόνο. Για ποιον λόγο;

Α: Συμμετείχα στην διαβούλευση σε ανταπόκριση ενός δελτίου τύπου στις Η.Π.Α. το 2009 που ισχυριζόταν ότι το Εθνικό Σύστημα Υγείας της Βρετανίας θα με είχε σκοτώσει εάν ήμουν Βρετανός πολίτης. Ένιωσα την υποχρέωση να κάνω μια δήλωση που θα εξηγούσε το λάθος αυτής της άποψης.

Είμαι Βρετανός, ζω στο Cambridge της Αγγλίας και το Εθνικό Σύστημα Υγείας μου παρέχει πολύ καλή φροντίδα εδώ και 40 χρόνια. Δέχθηκα εξαιρετική ιατρική φροντίδα και ένιωσα ότι ήταν σημαντικό να ειπωθεί. Πιστεύω στην καθολική υγειονομική περίθαλψη. Και δεν φοβάμαι να το πω.

Ε: Οι τελευταίοι μήνες στην Γη μας ήταν καταστροφικοί. Ποια ήταν τα συναισθήματά σας διαβάζοντας για τους σεισμούς, τις επαναστάσεις και τις πυρηνικές διαρροές στην Ιαπωνία;

Α: Έχω επισκεφθεί την Ιαπωνία πολλές φορές και μου έδειχναν πάντα εξαιρετική φιλοξενία. Στεναχωριέμαι βαθιά για τους συναδέλφους και φίλους μου στην Ιαπωνία που υπέφεραν τέτοιες καταστροφές. Ελπίζω ότι θα υπάρξει παγκόσμια βοήθεια προς την Ιαπωνία ώστε να ανακάμψει. Ως είδος έχουμε επιβιώσει από αρκετές φυσικές καταστροφές και δύσκολες καταστάσεις και ξέρω ότι το ανθρώπινο πνεύμα είναι ικανό να υπομείνει φριχτές δυσκολίες.

Ε: Εάν ήταν δυνατό το ταξίδι στον χρόνο, όπως πολλοί φυσικοί δηλώνουν, τουλάχιστον θεωρητικά, σε ποιο σημείο της ζωής σας θα θέλατε να επιστρέψετε; Αυτός ίσως είναι ένας άλλος τρόπος να σας ρωτήσω ποια ήταν η πιο ευτυχισμένη στιγμή στην ζωή σας.

Α: Θα ήθελα να πάω πίσω στο 1967 στη γέννηση του πρώτου μου παιδιού του Ρόμπερτ. Τα τρία μου παιδιά μου έχουν φέρει πολύ ευτυχία.

Ε: Επιστήμονες στο εργαστήριο Fermilab ανακοίνωσαν πρόσφατα μια ανακάλυψη που οι δημοσιογράφοι περιέγραψαν ως «ένα ύποπτο εμπόδιο στα στοιχεία που θα μπορούσε να αποδείξει την ύπαρξη ενός νέου πρωτογενούς στοιχείου, μια νέα δύναμη της φύσης». Τί πιστεύετε γι’ αυτό;

Α: Είναι πολύ νωρίς για να είναι κανείς σίγουρος. Εάν μας βοηθήσει να καταλάβουμε το σύμπαν, σίγουρα θα είναι κάτι καλό. Αλλά πρώτα το αποτέλεσμα θα πρέπει να επιβεβαιωθεί επιστημονικά.

Ε: Δεν θα ήθελα να σας κουράσω, δεδομένου ότι είναι δύσκολο να εκφράσετε προφορικά τις απαντήσεις σας. Ωστόσο αναρωτιέμαι: η ομιλία που δώσατε στο Φεστιβάλ Επιστήμης ήταν πολύ προσωπική. Θέλατε να κάνετε κάποια δήλωση ώστε ο κόσμος να ξέρει ποιος είστε;

Α: (Μετά από πέντε λεπτά) Ελπίζω η εμπειρία μου να βοηθήσει άλλους ανθρώπους.

της CLAUDIA DREIFUS
nytimes.com – Μάιος 2011
Απόδοση: Ελένη Στρατή, Κοινωνιολόγος