Δεν ήταν λίγοι, άλλωστε, αυτοί που πίστευαν μέχρι πρότινος ότι οποιοδήποτε προϊόν μπορεί να ψηφιοποιηθεί (και σε αυτή την κατηγορία εντάσσονται βιβλία, περιοδικά και εφημερίδες) δεν θα υπάρχει στο μέλλον σε φυσική μορφή αλλά θα διανέμεται μόνο σε συσκευές όπως οι υπολογιστές ή τα κινητά τηλέφωνα.

Όταν μάλιστα πέρυσι ο γνωστός συγγραφέας ιστοριών τρόμου Steven Κing δημοσίευσε την τελευταία του νουβέλα αποκλειστικά στο Ίντερνετ, έμοιαζε να ανατέλλει μια νέα εποχή. Εδώ, όμως, τα φαινόμενα σίγουρα απάτησαν τους παρατηρητές.
Το ουσιαστικότερο πρόβλημα του ηλεκτρονικού βιβλίου είναι η τεχνολογία ­ σε αντίθεση με άλλες περιπτώσεις όπου η τεχνολογία λειτουργεί, αλλά ο πελάτης, απλά, δεν ενδιαφέρεται. Τα ηλεκτρονικά βιβλία δεν μπορούν να διαβαστούν με ευκολία στην οθόνη ενός υπολογιστή τσέπης (hand held computers), μέσο που οι ειδήμονες έχουν κρίνει ως ιδανικό για την ανάγνωση τέτοιων τίτλων. Έτσι, η καλύτερη λύση είναι η αγορά μίας ειδικής συσκευής (e-book reader) που λειτουργεί αποκλειστικά για αγορά και ανάγνωση ηλεκτρονικών βιβλίων. Πολλοί ισχυρίζονται ότι αυτό ακριβώς είναι το πρόβλημα (θα ήταν πολύ καλύτερα να μπορεί η ίδια συσκευή να χρησιμοποιηθεί και για πλοήγηση στο Ίντερνετ ή τηλεφωνήματα), ωστόσο σίγουρα τίθεται θέμα κόστους: η φθηνότερη τέτοια συσκευή κοστίζει 300 δολάρια (περίπου 120.000 δρχ.) Το ίδιο ισχύει και για τις τιμές των (ακόμα λίγων) διαθέσιμων τίτλων, με την ηλεκτρονική έκδοση να είναι, για τους «ποιοτικούς» τίτλους, ακριβότερη από την έντυπη. Αυτό είναι πιθανό να κάνει τους περισσότερους φίλους του βιβλίου να απορούν ή και να αγανακτούν καθώς μία από τις πολλές υποσχέσεις του ηλεκτρονικού βιβλίου ήταν οι φθηνότερες τιμές αφού οι εκδότες θα «μεταβίβαζαν» στους αναγνώστες ό,τι εξοικονομούσαν σε χαρτί, μελάνι, βιβλιοδεσία και διανομή.
Είναι συνεπώς το ηλεκτρονικό βιβλίο ένα προϊόν που έδυσε πριν καλά-καλά ανατείλει; Μάλλον όχι, παρά τις μεγάλες δυσκολίες που αντιμετωπίζει επί του παρόντος. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα πρώτα αποτελέσματα των μέχρι σήμερα πωλήσεων: η συντριπτική πλειοψηφία των τίτλων που διακινούνται είναι είτε ρομάντζα (επιπέδου περίπου «?ρλεκιν») ή αστυνομικά θρίλερ, με τα έργα επιστημονικής φαντασίας και τα γουέστερν να είναι επίσης δημοφιλείς κατηγορίες, ενώ, συνολικά, 70% των αγοραστών είναι γυναίκες. Οι περισσότεροι δηλώνουν ότι τα αγοράζουν «επειδή είναι φθηνά, επειδή μπορούν γρήγορα να αγοράσουν πολλούς τίτλους και επειδή μετά μπορούν να τα πετάξουν εύκολα».
Ίσως εδώ βρίσκεται το κρισιμότερο σημείο: και από πλευράς διαθέσιμων τίτλων και από πλευράς τιμής – αναλωσιμότητας, το ηλεκτρονικό βιβλίο δείχνει αυτή τη στιγμή να αντιγράφει την αγορά των paperbacks, ειδικά των λιγότερο ποιοτικών τίτλων που δεν κάνουν καν τον κόπο να βγουν αρχικά στο (ακριβό) hardback και διατίθενται περισσότερο σε αεροδρόμια παρά σε βιβλιοπωλεία. Πρόκειται συνεπώς για αντικατάσταση των paperbacks από τις ηλεκτρονικές εκδόσεις, με τα «καλά» να παραμένουν έντυπα; Μακροπρόθεσμα αυτό είναι πολύ πιθανό, ωστόσο θα περάσει πρώτα μία περίοδος όπου και οι τρεις μορφές θα συνυπάρχουν. «Το ηλεκτρονικό βιβλίο θα αλλάξει την αγορά του βιβλίου όσο την άλλαξε η άφιξη του paperback τη δεκαετία του ’60», είχε πει πέρυσι ο Jack Romanos, πρόεδρος του εκδοτικού οίκου Simon & Schuster. Δικαιώνεται μεν, με άλλο τρόπο απ’ ό,τι περίμενε δε…

Ο Κωνσταντίνος Καμάρας είναι σύμβουλος της Διεθνούς Ενώσεως Εφημερίδων και μέλος του Δ.Σ. της ΙFRΑ, παγκόσμιου οργανισμού για την τεχνολογία στα ΜΜΕ