Ο όρος ιπποθεραπεία σημαίνει “θεραπεία με τη βοήθεια αλόγου”. Ο ιπποθεραπευτής είναι εργοθεραπευτής ή φυσικοθεραπευτής με επιπρόσθετη εκπαίδευση στη χρήση της ιππικής κίνησης.
Στην ιπποθεραπεία το άλογο χρησιμοποιείται σαν μοντέλο θεραπείας, μια κινούμενη μηχανή, και το παιδί πάνω στο άλογο σαν ασθενής και όχι σαν ιππέας. Οταν εξασκείται η ιπποθεραπεία δε διδάσκεται ιππασία, είναι ένα στάδιο θεραπείας και όχι μάθημα. Είναι το άλογο που επηρεάζει τον αναβάτη με αναπηρία αντί να επηρεάζει ο αναβάτης το άλογο. Η ιπποθεραπεία γίνεται σε ατομική βάση με έναν εργοθεραπευτή και τον εκπαιδευτή υπεύθυνο για το άλογο και την ποιότητα της κίνησής του.
Το 1960 ο όρος ιπποθεραπεία δημιουργήθηκε από τους Γερμανούς και το 1970 ιδρύθηκε ένα θεραπευτήριο με σκοπό την εκπαίδευση θεραπευτών στην ιπποθεραπεία. Το 1976 σχηματίστηκε η Ελβετική ομάδα ιπποθεραπείας στη Βασιλεία. Ο καθηγητής Bauman του Νοσοκομείου Παίδων της Βασιλείας είπε, “η ιπποθεραπεία, αν γίνει από θεραπευτές, είναι ανυπέρβλητη σαν θεραπευτική μέθοδος σε προσεκτικά επιλεγμένες περιπτώσεις εγκεφαλικής παράλυσης”. Η ιπποθεραπεία χωρίζεται στην:
1. Κλασσική ιπποθεραπεία
Ο Εργοθεραπευτής τοποθετεί τον αναβάτη στο άλογο, αναλύει τις αντιδράσεις του ως προς το άλογο και κατευθύνει την κίνηση του αλόγου για να επηρεάσει τον αναβάτη να επιτύχει τους στόχους της θεραπείας.
2. Αναπτυξιακή ιπποθεραπεία
Εφαρμόζεται όπως η Κλασσική ιπποθεραπεία, αλλά ο Εργοθεραπευτής βοηθά το παιδί σε μία συγκεκριμένη θέση και μπορεί να ρωτήσει ή να βοηθήσει σε μεταφορά κίνησης εντός της θέσης. Ο βασικός στόχος είναι η απρόσκοπτη μεταφορά κίνησης από την πλάτη του αλόγου στον ιππέα και η προσαρμοστικότητά του σ΄ αυτή την κίνηση. Ο ιππέας καθοδηγείται θεραπευτικά από την πλάτη του αλόγου και δεν προσπαθεί να επηρεάσει το άλογο με οποιοδήποτε τρόπο.
Η ιπποθεραπεία προσφέρει νέα και ασυνήθιστα ερεθίσματα που συμφωνούν με άλλες νευρολογικές μεθόδους θεραπείας που χρησιμοποιεί ο εργοθεραπευτής. Οι βασικοί στόχοι της ιπποθεραπείας είναι οι εξής:
1. Ομαλοποίηση του μυϊκού τόνου
2. Αναχαίτιση παθολογικών προτύπων
3. Διευκόλυνση ομαλής σκέψης και των ισορροπιστικών αντιδράσεων
4. Διέγερση του ελέγχου της κεφαλής και ανταπόκριση των κάτω άκρων
5. Αύξηση της αισθητικοαντιληπτικότητας
6. Κίνηση της λεκάνης, της σπονδυλικής στήλης και των συνδέσμων των γοφών
7. Ανάπτυξη συμμετρίας
8. Βελτίωση της λειτουργικής ικανότητας και αντοχής
Εξαιτίας του αυξημένου μυϊκού τόνου ο κορμός του παιδιού με σπαστικότητα, είναι άκαμπτος με μηδανικές ισορροπιστικές ανιδράσεις ή και καθόλου. ΄Οταν το παιδί βρεθεί σε καταστάσεις έντονης ανησυχίας, όπως το να βρεθεί για πρώτη φορά με ένα άλογο, η σπαστικότητα αυξάνεται. Αν οι αντιδράσεις είναι ιδιαίτερα έντονες τότε συνίσταται να τοποθετήσουμε το παιδί απέναντι από το άλογο στο έδαφος, ώστε να εξοικειωθεί με τις κινήσεις του αλόγου και να ελαττωθεί η έντασή του. Κατόπιν το βάζουμε πάνω στο άλογο όπου η θερμοκρασία του σώματος του αλόγου μπορεί να έχει καθησυχαστικό αποτέλεσμα.
Ο κορμός ευθυγραμμίζεται με τη βοήθεια των χεριών: ο εργοθεραπευτής κάθεται πίσω από το παιδί και κρατά τα χέρια του τεντωμένα. ΄Υστερα από μια χρονική περίοδο υπάρχει βελτίωση στον μυϊκό τόνο. Η βοήθεια του θεραπευτή μειώνεται σιγά-σιγά. Επίσης το παιδί μπορεί να γείρει προς τα πίσω και να ξαπλώσει στην πλάτη του αλόγου. Τα χέρια του ακουμπούν στα πλευρά του αλόγου και οι παλάμες του είναι ανοικτές. ΄Ερευνες έχουν δείξει ότι ο κορμός του παιδιού ευθυγραμμίζεται ακόμη πιο πολύ όταν το παιδί ξαπλώσει πάνω στο άλογο κοιτάζοντας προς τα πίσω.
Ο εργοθεραπευτής μπορεί να διευκολύνει θέσεις και να διορθώσει τους ώμους και τη λεκάνη όσο χρειάζεται για να δουλέψει ο έλεγχος στάσης του κεφαλιού και του κορμιού. Σ΄ αυτή τη θέση το σχήμα του αλόγου προάγει την αύξηση της απαγωγής και την έξω στροφή των ισχίων (γοφών) που οδηγούν σε πιο σωστή θέση της λεκάνης και του ελέγχου του κορμιού. Επίσης σ΄ αυτή τη θέση το κεφάλι μπορεί να σηκωθεί και έχουμε στροφή του αυχένα και του κορμού και μεταφορά βάρους μέσω των χεριών. Επιπλέον υπάρχει εθισμός της εσώθυρης χώρας του έσω αυτιού που οδηγεί στον εθισμό των λαβυρινθοειδών αντανακλαστικών. Σε περιπτώσεις αθέτωσης αυτές οι ίδιες οι παθητικές ασκήσεις πάνω στο άλογο είναι το ίδιο κατάλληλες για να πετύχουμε την ομαλοποιήση του μυϊκού τόνου.
Καθώς το παδί αποκτά αυτοπεποίθηση μειώνονται οι τυπικές υπερβολικές κινήσεις. Εδώ ο θεραπευτής αρχίζει να χρησιμοποιεί ασκήσεις βηματισμού για να αντιμετωπίσει ιδιαίτερα το πρόβλημα της υποτονίας. Καθώς ενισχύεται ο έλεγχος του κεφαλιού έχουμε θετική επίδραση στην άρθρωση του λόγου. Η ιπποθεραπεία είναι καταλληλότερη σε παιδιά που δεν μπορούν να παρακολουθήσουν τις ομάδες της θεραπευτικής ιππασίας για τους εξής λόγους:
1 Τα αναπηρικά καροτσάκια τους καταλαμβάνουν μεγάλο χώρο όταν πρόκειται να μεταφερθούν
2 Οι ιππείς μπορούν να καθίσουν πάνω στο άλογο το πολύ 10 λεπτά
3 ΄Εχουν πολύ μικρό έλεγχο του κεφαλιού και καθόλου ισορροπία
Δεν υπάρχουν σημαντικές αντενδείξεις για την ιπποθεραπεία αλλά η Γερμανική βιβλιογραφία αντιτίθεται στη χρήση του αλόγου όταν υπάρχει:
1 σκολίωση με >30
2 μείωση της κίνησης των γοφών ή σημειωμένη ασυμμετρία στην κίνηση των γοφών καθώς εμποδίζει την επίτευξη κεντρικής θέσης στο άλογο
3 οδυνηρή δυσμορφία γοφών ή υποελαστικότητα.
΄Ενας αριθμός γιατρών στην Γερμανία υποστηρίζουν ότι οι υποψήφιοι για ιπποθεραπεία δεν πρέπει να έχουν δείκτη νοημοσύνης 75 για να έχουν την ικανότητα για λεκτική επικοινωνία και νύξεις που σχεδιάστηκαν για διευκόλυνση κατάλληλων μηχανικών αντιδράσεων για την κίνηση της πλάτης του αλόγου. Εν τούτοις αυτό ταιριάζει μόνο στην κλασσική ιπποθεραπεία και υπάρχουν ενθαρρυντικά αποτελέσματα για την ιπποθεραπεία σε παιδιά με μεγάλη νοητική υστέρηση.
Το άλογο που χρησιμοποιείται στην ιπποθεραπεία πρέπει να είναι προσεκτικά επιλεγμένο γιατί οι κινήσεις του είναι αποφασιστικές για τη θεραπεία. Οι τρισδιάστατες κινήσεις της πλάτης του αλόγου όταν μεταφέρονται στο ιππέα προκαλούν κίνηση της λεκάνης και της σπονδυλικής στήλης που προσαρμόζουν κινήσεις βαδίσματος όπως:
1 5 εκατοστά πλευρική κίνηση της λεκάνης ακολουθώντας κάθε βήμα
2 80 μοίρες στροφή της λεκάνης κάθε πλευρά
3 7-8 εκατοστά πλευτικής μετατόπισης λεκάνης
4 κίνηση της σπονδυλικής στήλης κατά 16 ο.
Το άλογο πρέπει να έχει δραστήριο ρυθμικό βήμα με χρήση των πίσω ποδιών, καλή κυκλική πάνω γραμμή και μακριά μυώδη ράχη. Πρέπει να είναι καλά εκπαιδευμένο για να έχει ισορροπημένη συμμετρία και εξίσου ελαστικές και τις δύο πλευρές. Πρέπει ακόμη να εκτελεί μαλακές μεταβιβάσεις από την στάση, στο βάδισμα, στο τρότ, στο βάδισμα, στη στάση. ΄Ενα μεγάλο άλογο με μεγάλο βηματισμό πλησιάζει ένα ανθρώπινο βήμα. ΄Ενα άλογο 16hh μεταφέρει στον ιππέα περίπου 90-110 παλμούς τρισδιάστατης κίνησης ανά λεπτό.
Ο εργοθεραπευτής που ασκεί την ιπποθεραπεία πρέπει:
1 να έχει γνώση του αλόγου, γνώση και πείρα της ιππασίας και επιπλέον πείρα σε θέματα ντυσίματος (ασκήσεων με άλογο)
2 πρέπει να είναι ικανός να ανεβαίνει στο άλογο μαζί με παιδιά χωρίς ισορροπία
3 να έχει εμπειρία της θεραπευτικής ιππασίας σε ομάδες
4 να έχει εκπαιδευτεί σε νευροαναπτυξιακή προσέγγιση για τη θερα- πεία εγκεφαλικών δυσλειτουργιών
5 να έχει κάνει τα επίπεδα Ι και ΙΙ της ιππασίας για άτομα με ειδικές ανάγκες (τα επίπεδα Ι και ΙΙ είναι εκπαιδευτικά σεμινάρια για τον εργοθεραπευτή που ασχολείται με την ιπποθεραπεία)
της Γεωργίας Παππά