Μια από τις πρώτες ερωτήσεις που σας κάνουν οι γιατροί είναι το: «πώς αισθάνεστε;». Αν και οι πιο πολλοί θεωρούμε ότι μια τέτοια ερώτηση τυπικά αποτελεί έναν τρόπο για να ξεκινήσει μια συζήτηση, παρόλα αυτά, η απάντηση που δίνουμε μπορεί να αποτελέσει την πρόγνωση της υγείας μας. Βλέπετε, κανείς δεν γνωρίζει τον εαυτό σας καλύτερα από εσάς, και κανείς δεν έχει μεγαλύτερη επίδραση στην υγεία σας από ό,τι εσείς.
Πάρα πολλοί ερευνητές σε διάφορες μελέτες έχουν βγάλει ένα κοινό συμπέρασμα: η αυτό-εκτίμηση της υγείας των ατόμων έχει πολύ μεγάλη σχέση με την πραγματική κατάσταση της υγείας τους. Οι πιο πολλοί άνθρωποι αισθάνονται υγιείς. Μελέτες που ρωτούν τον κόσμο σχετικά με το πώς εκτιμά την υγεία του, έδειξαν ότι το 97% θεωρούν την υγεία τους καλή ή πολύ καλή. Σε έρευνα ανάμεσα στα άτομα με κάκωση νωτιαίου μυελού (ΚΝΜ), τα ποσοστά δεν διαφέρουν πολύ. Περίπου το 93% από 1000 άτομα με ΚΝΜ δηλώνουν γενικά ότι είναι υγιείς.
Αν και φαινομενικά η απάντηση σε μια τέτοια απλή ερώτηση σημαίνει πολύ λίγα, η επέκταση του νοήματός της είναι κάποιες φορές εκπληκτική. Σε μια έρευνα αναφέρεται ότι το αίσθημα πως το άτομο δεν έχει υγεία, αυξάνει τον κίνδυνο θανάτου ή την πιθανότητα εμφάνισης κάποιας χρόνιας νόσου. Σε μια άλλη δε έρευνα, το ποσοστό των ατόμων που θεωρούσαν ότι η υγεία τους είναι κακή, είχαν την τάση να εμφανίζουν μελλοντικά κάποια χρόνια πάθηση.
Υγιείς επιλογές
Ο καλύτερος τρόπος για να αισθάνεστε ότι είστε υγιείς είναι να υιοθετήσετε υγιείς συμπεριφορές. Σε έρευνα ατόμων με ή χωρίς ΚΝΜ, τα άτομα που ένιωθαν υγιή είχαν την τάση να έχουν υγιείς συνήθειες. Για παράδειγμα, δεν κάπνιζαν, και έπιναν ελάχιστα αλκοόλ. Μάλιστα, αυτοί που κάπνιζαν θεωρούσαν ότι δεν είναι υγιείς σε διπλάσιο ποσοστό από τους μη καπνιστές. Αν και η συγκεκριμένη έρευνα δεν έδειξε καμία διάφορα μεταξύ των ατόμων με ΚΝΜ που γυμνάζονται, με εκείνους που δεν γυμνάζονται, άλλη έρευνα που αφορούσε άτομα με ή χωρίς ΚΝΜ, ανέφερε ότι τα άτομα που ακολουθούν τακτικά προγράμματα γυμναστικής αισθάνονται πιο υγιή.
Το αίσθημα υγείας
Φυσικά, το να είμαστε υγιείς δεν έχει να κάνει απλά και μόνο με τη συμπεριφορά, αλλά με την πραγματική κατάσταση της υγείας μας. Δυο προβλήματα είναι πολύ κοινά στα άτομα με ή χωρίς ΚΝΜ που αναφέρουν ότι έχουν κακή υγεία: η κόπωση κι ο πόνος. Η κόπωση σχετίζεται με την κατάθλιψη, την ηλικία, την καταπόνηση, τα φάρμακα. Ο πόνος μπορεί να οφείλεται σε νευρολογικές αλλαγές, σε τραυματισμούς ή καταπονήσεις. Μεταξύ των ατόμων με ΚΝΜ που έχουν μελετηθεί, οι μισοί από αυτούς που δήλωσαν ότι δεν αισθάνονται υγιείς βιώνουν είτε κάποιους πόνους στις αρθρώσεις, είτε κόπωση. Μάλιστα, οι μισοί περίπου από αυτούς που δεν ένιωθαν υγιείς παρουσίαζαν κόπωση και ταυτόχρονα πόνους στην πλάτη, τα άνω άκρα και τον αυχένα.
Υπάρχει και κάτι άλλο όμως: το ότι νιώθουμε ότι είμαστε υγιείς δεν έχει να κάνει μόνο με τη σωματική υγεία, αλλά και με την πνευματική υγεία και την ποιότητα ζωής. Τα δυο τρίτα των συμμετεχόντων στη έρευνα που δήλωσαν ότι έχουν καλή υγεία ανάφεραν και καλή ποιότητα ζωής γενικότερα. Στην έρευνά μας επίσης, όσοι ανάφεραν ότι έχουν κακή υγεία παρουσίαζαν υψηλά ποσοστά άγχους, κατάθλιψης και απογοήτευσης από τη ζωή. Μάλιστα, η σοβαρότητα της κατάθλιψης ήταν τόσο μεγάλη που άγγιζε τα όρια της παθολογίας.
Η υγεία σημαίνει πολλά πράγματα
Το αίσθημα υγείας είναι μια πολύ προσωπική υπόθεση. Για παράδειγμα, μια έρευνα σε γυναίκες στην Αυστραλία έδειξε ότι οι γυναίκες διαφορετικής ηλικίας βασίζονταν σε διαφορετικά στοιχεία για να αξιολογήσουν την υγεία τους. Οι πιο νέες έδιναν βαρύτητα στη γυμναστική, ενώ οι μεγαλύτερες είχαν την τάση να εξετάζουν τις φυσιολογικές λειτουργίες του σώματος. Μια άλλη έρευνα με άτομα με ΚΝΜ – που δεν εξέταζε αποκλειστικά την υγεία – έδειξε ότι υπήρχε μια τάση τα άτομα να αξιολογούν με βάση αυτά που μπορούν να κάνουν.
Το να αισθανόμαστε γενικά υγιείς δεν σημαίνει ότι έχουμε και τέλεια υγεία. Στην έρευνά μας με άτομα με ΚΝΜ, πολλά από τα άτομα που δήλωσαν ότι αισθάνονται υγιή είχαν ένα ή περισσότερα προβλήματα υγείας. Κάποια ήταν σχετικά ασήμαντα, όπως η συχνή εφίδρωση, ενώ κάποια αλλά πιο σημαντικά, όπως ο πόνος στο στήθος. Για κάποιους λόγους τα άτομα αυτά αισθάνονταν υγιή. Αυτό δεν μας προκαλεί έκπληξη. Τί σημαίνει άραγε; Απλά σημαίνει ότι η δυσκοιλιότητα κι οι ουρολοιμώξεις όταν αποτελούν πια μόνιμες καταστάσεις στην καθημερινότητα και δεν μας ενοχλούν, τότε δεν εκλαμβάνονται ως μη υγιείς καταστάσεις. Δηλαδή κοροϊδεύετε το εαυτό σας έτσι; Όχι βέβαια, απλά κάνετε αυτό που μπορείτε, αποφασίζετε τί είναι σημαντικό για εσάς και ενεργείτε αναλόγως. Αυτό είναι και το αληθινό νόημα της υγείας: ανακαλύψτε τί σας αφορά ή τί έχει επίδραση στη ζωή σας και ασχοληθείτε με τη βελτίωση ή διατήρησή του. Έτσι μόνο θα οδηγηθείτε στην ικανοποίηση και τα πολλά οφέλη του αισθήματος υγείας.
Τί μπορείτε να κάνετε;
Δώστε προτεραιότητα, ερευνήστε και ενεργείστε.
Βήμα 1. Ανακαλύψτε τί είναι σημαντικό για εσάς, τί σας κάνει να αισθάνεστε υγιής. Έχει να κάνει με τη διατήρηση των ρυθμών ζωής σας; Με την αποφυγή του πόνου; Με την αποφυγή μια βαριάς ασθένειας; Ό,τι κι αν είναι αυτό, θα πρέπει να έχετε ένα σημείο αναφοράς, έναν στόχο. Αν μπορείτε να τον επιτύχετε και να τον συντηρείτε, τότε θα βιώσετε αισθήματα καλής υγείας. Θυμηθείτε ότι το πιο σημαντικό από όλα είναι να το ανακαλύψετε. Είναι σημαντικό να ακούτε τις συμβουλές των άλλων, αλλά στο τέλος η μεγαλύτερη επίδραση θα προέλθει από αυτό που εσείς έχετε θεωρήσει ως σημαντικό.
Βήμα 2. Βρείτε πράγματα που μπορεί να επιδράσουν στην απόκτηση ή απώλεια εκείνου που θεωρείτε απαραίτητο για να αισθάνεστε υγιείς. Αν το να είστε ζωηροί καθημερινά είναι σημαντικό, βρείτε τρόπους για να το καταφέρετε και αποφύγετε την κατάθλιψη. Αν το να είστε σε καλή φόρμα είναι σημαντικό, κάντε ό,τι είναι δυνατό για να διατηρήσετε την υγεία των αρθρώσεών σας και να μειώσετε τους πόνους. Μην ντραπείτε να ζητήσετε βοήθεια. Άσχετα με το πόσα χρήματα βγάζει από τις επισκέψεις σας ο γιατρός σας, θυμηθείτε ότι κι εκείνος επιθυμεί να αισθάνεστε υγιείς.
Βήμα 3. Όταν αποκτήσετε ένα πλάνο, ξεκινήστε να το δουλεύετε. Έχετε ήδη καταλήξει σε αυτό που σας αφορά και έχετε βρει τον τρόπο που θα το καταφέρετε. Ενεργείστε λοιπόν. Το πιο σημαντικό από όλα είναι ότι δεν έχετε ξεχάσει κάτι ή ότι δεν κάνετε κάτι που στο τέλος θα σας κάνει να αισθανθείτε άσχημα. Αν π.χ. κάνετε τα πάντα για να είστε αθλητικός, θα πρέπει να προσέχετε να αθλείσθε με ασφάλεια, ώστε ο πόνος στις αρθρώσεις ή κάποια καρδιακά προβλήματα να μην επηρεάσουν αρνητικά ό,τι έχετε κατορθώσει έως τώρα. Θυμηθείτε ότι το να είστε υγιής είναι πολύ καλό, αλλά το να διατηρείτε την υγεία σας ακόμα καλύτερο.
Παράδειγμα
Τί μπορούμε να κάνουμε επομένως στην πραγματικότητα; Ας αναφέρουμε ένα παράδειγμα.
Ας φανταστούμε την Sheila. Η Sheila πάσχει από πλήρη παραπληγία, δηλαδή δεν αισθάνεται, ούτε κινεί τίποτα, κάτω από το επίπεδο του θώρακα. Στο γυμνάσιο ήταν αθλήτρια, έπαιζε ποδόσφαιρο, και τραυματίστηκε από την πτώση από ένα βράχο καθώς έκανε αναρρίχηση.
Τώρα, η Sheila είναι μια από τις πιο καλές παραπληγικές τενίστριες που υπάρχουν. Τόσο αυτή όσο κι η οικογένειά της είναι υγιείς. Όπως κι άλλες γυναίκες, έτσι κι η Sheila πιστεύει ότι το να είσαι υγιής σημαίνει να παραμένεις όσο περισσότερο ενεργητικός γίνεται, ώστε να μην προκύψουν κάποια ιατρικά προβλήματα στην πορεία. Φαίνεται ότι η Sheila έχει κατακτήσει το πρώτο στάδιο: δηλαδή γνωρίζει τί είναι σημαντικό για αυτήν.
Το στάδιο του σχεδιασμού είναι λίγο πιο δύσκολο. Θέλει να παραμείνει στην ενεργό δράση, oπότε χρειάζεται να έχει καλή υγεία στην καρδιά, τους πνεύμονες και τις αρθρώσεις. Καθότι είναι πολύ νέα, οι αρθρώσεις της είναι σε πολύ καλή κατάσταση, αλλά αν συνεχίσει σε πολύ έντονους ρυθμούς στο μέλλον ίσως να έχει προβλήματα. Εν ολίγοις, πρέπει να βρει τρόπους να παραμείνει ενεργητική.
Από την στιγμή που το σπορ που κάνει είναι σημαντικό για αυτήν, αποφάσισε να συνεχίσει το τένις, αλλά αντί να διανύει αποστάσεις με το αμαξίδιο, αποφάσισε να χρησιμοποιεί το αυτοκίνητό της περισσότερο, και να μεταφέρεται σε αυτό με τη βοήθεια μιας σανίδας μεταφοράς που της είχαν προτείνει όταν ήταν ακόμα στο κέντρο αποκατάστασης. Οι πνεύμονές της είναι εξαιρετικοί. Δεν έχει καπνίσει ποτέ και ούτε έρχεται σε επαφή τακτικά με καπνό ή άλλες τοξικές ουσίες. Ωστόσο, θα πρέπει να προσέχει πολύ τον αριστερό της ώμο. Όταν ήταν στο γυμνάσιο είχε μπει στην ομάδα της Πολιτείας όπου έμενε, λόγω του επιθετικού τρόπου που έπαιζε. Γι’ αυτό κι είχε υποστεί εξάρθρωση ώμου τρεις φορές. Αν και δεν της έχει δημιουργηθεί κανένα πρόβλημα από τότε, η Sheila αποφάσισε ότι θα πρέπει να εξετάζει τον ώμο της συχνά, γι’ αυτό και επισκέπτεται τακτικά τον γιατρό της: έτσι, το πλάνο της τίθεται σε ισχύ.
Έχοντας φτάσει ως εδώ, τα υπόλοιπα φαίνονται εύκολα. Αφού επισκέφτηκε τον γιατρό της και συζητήσετε σχετικά με το σχέδιά της, και ελέγχθηκε εξονυχιστικά ο αριστερός της ώμος, ο γιατρός της την προειδοποίησε ότι εκείνος ο μικρός πόνος στον δεξί ώμο – που δεν του είχε δώσει και ιδιαίτερη σημασία – θα μπορούσε να προκαλέσει πολύ σοβαρότερα προβλήματα. Αφού την εξέτασε ένα φυσικοθεραπευτής, η Sheila βρήκε τελικά την λύση. Με την προσεκτική ενδυνάμωση και εκγύμναση του ώμου μπορεί να παραμείνει στην ενεργό δράση, χωρίς να φθείρει τον ώμο, ή την καρδιά, παρά μόνο τους αντίπαλους της.
Σε περίπτωση που δεν το έχετε καταλάβει, με το παράδειγμα αυτό έχουν τονιστεί κάποια πολύ χρήσιμα ζητήματα. Πρώτα από όλα, το να αισθάνεστε υγιής είναι εξίσου σημαντικό για την υγεία και την ποιότητα της ζωής, όσο και το να είστε πραγματικά υγιής. Το αίσθημα της υγείας προϋποθέτει την κατάκτηση όλων αυτών των πραγμάτων που σας κάνουν να αισθάνεστε υγιής. Η κατάκτηση και διατήρηση αυτών των πραγμάτων απαιτεί προσεκτική σκέψη και ενδελεχή σχεδιασμό.
Απόδοση στα ελληνικά:
Παναγιώτης Ζουρνατζίδης, Εργοθεραπευτής,
panos@disabled.gr