Κατά την γήρανση, οι πιο πολλοί άνδρες παρουσιάζουν διαταραχές που σχετίζονται με τον προστάτη. Τυπικά, αυτά τα προβλήματα εμφανίζονται μετά τα 50 και κυρίως μετά τα 60. Δυστυχώς η κάκωση νωτιαίου μυελού (ΚΝΜ) δεν μειώνει τις πιθανότητες εμφάνισης δυσλειτουργιών του προστάτη. Αν και οι περισσότεροι σκεφτόμαστε τον καρκίνο όταν αναφερόμαστε στα προβλήματα του προστάτη, άλλες διαταραχές είναι πολύ πιο συνηθισμένες. Αυτές είναι κυρίως η διόγκωση του προστάτη κι οι οξείες ή χρόνιες φλεγμονές του προστάτη, γνωστές κι ως προστατίτιδες.
Ευτυχώς οι διαταραχές αυτές δεν αντιμετωπίζονται με πολύπλοκες επεμβάσεις και δεν σημαίνουν το τέλος της σεξουαλικής δραστηριότητας ή προβλήματα ακράτειας ουρών. Σήμερα, η έγκαιρη διάγνωση, οι νέες τεχνικές και η κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή έχουν βελτιώσει κατά πολύ την αντιμετώπιση των διαταραχών του προστάτη.
Τί είναι όμως ο προστάτης και τί ακριβώς κάνει;
Ο προστάτης είναι ένας μικρός αδένας ακριβώς κάτω από την ουροδόχο κύστη. Προστάτη έχουν μόνο οι άνδρες. Έχει το σχήμα καρυδιού και περιβάλλει την ουρήθρα (τον βιολογικό σωλήνα από όπου εξέρχονται τα ούρα). Ο προστάτης ωριμάζει γύρω στα 20 μας χρόνια, όπου φτάνει στο μέγιστο μέγεθός του και ζυγίζει λιγότερο από μια ουγκιά. Υποκινείται από την έκκριση ορμονών (ανδρογόνα) κατά την εφηβεία. Για άγνωστους μέχρι στιγμής λόγους, ο προστάτης αρχίζει να ξανά-μεγαλώνει μετά την ηλικία των 45-50, και συνεχίζει έπειτα καθ’όλη τη διάρκεια ζωής του άνδρα.
Η βασική λειτουργία του προστάτη είναι η παραγωγή υγρών που ενώνονται με τα σπερματοζωάρια και αλλά υγρά, και διαμορφώνουν το σπέρμα. Για τους άνδρες με ΚΝΜ, το σπέρμα είτε αποβάλλεται κατά την εκσπερμάτωση είτε αναμιγνύεται με τα ούρα στην κύστη (παλίνδρομη εκσπερμάτωση). Η ικανότητα εκσπερμάτωσης είναι μοναδική για κάθε άνδρα, και εξαρτάται από το επίπεδο και τη σοβαρότητα της βλάβης. Σε όλους τους άνδρες ο προστάτης ανταποκρίνεται στο επίπεδο της σεξουαλικής διέγερσης του ατόμου. Καθώς το άτομο διεγείρεται, ο προστάτης παράγει υγρό και προετοιμάζει την εκσπερμάτωση. Κατά τη διάρκεια της πράξης και την εκσπερμάτωση, το υγρό αυτό είναι υπεύθυνο για τη μεταφορά των σπερματοζωαρίων στον κόλπο.
Αν δεν είναι εφικτή η εκσπερμάτωση, παρά τη σεξουαλική διέγερση του άνδρα, το υγρό που παράγει ο προστάτης εκρέει στην κύστη και αποβάλλεται με τα ούρα. Με αυτόν τον τρόπο ο προστάτης αποφεύγει τη διόγκωσή του. Αν κι η διόγκωση δεν είναι επικίνδυνη, παρόλα αυτά δεν είναι ευχάριστη και προκαλεί δυσφορία σε άτομα με πλήρη η μειωμένη αισθητικότητα.
Καθώς ο προστάτης διογκώνεται, μετά την ηλικία των 50, αρχίζει να πιέζει την ουρήθρα προκαλώντας δυσκολίες στην ούρηση και μείωση των σπερματικών υγρών. Στους άνδρες με ΚΝΜ οι διαταραχές της ούρησης μπορεί να μην γίνονται αντιληπτές λόγω των τεχνικών συλλογής των ούρων ή των πιθανών επεμβάσεων στην κύστη. Για παράδειγμα, με τους διαλείποντες καθετηριασμούς γίνεται απευθείας συλλογή των ούρων από την κύστη, οπότε η διόγκωση του προστάτη δεν δυσκολεύει την ούρηση, όπως στα άτομα που δεν πάσχουν από κάκωση. Επίσης αν το άτομο έχει υποβληθεί σε επέμβαση διεύρυνσης του λαιμού της κύστης, δεν παρουσιάζει προβλήματα αλλαγής στην ροή των ουρών, στην έναρξη και λήξη της ούρησης, πιθανή ακράτεια κτλ. Δεδομένου ότι οι αλλαγές στην ούρηση αποτελούν τα πρώτα σημάδια των προβλημάτων του προστάτη, είναι αρκετά δύσκολο για τα άτομα με ΚΝΜ να διαπιστώσουν εγκαίρως κάποια διαταραχή, γι’ αυτό είναι απαραίτητες οι συχνές εξετάσεις του επιπέδου των αντιγόνων του προστάτη στο αίμα.
Αν και δεν έχουν διερευνηθεί πολλά πράγματα που αφορούν στη λειτουργία του προστάτη στα άτομα με ΚΝΜ, εν τούτοις, πιθανολογείται ότι τα επίπεδα των αντιγόνων του στο αίμα είναι λίγο υψηλότερα από αυτά των ανδρών που δεν έχουν ΚΝΜ. Πρόσφατες μελέτες στο Πανεπιστήμιο του Μαϊάμι, ασχολήθηκαν με την εξέταση των σπερματικών υγρών του προστάτη σε άτομα με ΚΝΜ. Οι μελέτες αυτές έδειξαν ότι η μείωση των υγρών του προστάτη ίσως να επηρεάζει τη γονιμότητα των ανδρών με ΚΝΜ. Οι επιστήμονες ανακάλυψαν κάποιες βιοχημικές μεταβολές στο πλάσμα των υγρών του προστάτη, που πιθανόν να επηρεάζουν την κινητικότητα του σπέρματος στα άτομα αυτά.
Διόγκωση του Προστάτη
Η πιο συχνή διαταραχή στον προστάτη είναι η διόγκωσή του. Αυτό σημαίνει την καλοήθη υπερπλασία του προστάτη. Οι περισσότεροι άνδρες πάνω από τα 60 βιώνουν μια τέτοια κατάσταση, η οποία όμως σπανίως απειλεί τη ζωή τους. Η διόγκωση γίνεται σταδιακά, και τα προβλήματα που προκύπτουν μπορούν να προβλεφθούν και να αποφευχθούν.
Πρακτικά, οι γιατροί αντιλαμβάνονται τη διόγκωση λόγω των αλλαγών στη διαδικασία την ούρησης, της ροής των ουρών και τη συχνότητά της. Κάποια από τα πιο συνήθη συμπτώματα είναι: η ανάγκη για συχνότερη ούρηση κυρίως τη νύχτα, δυσκολία στην έναρξη της ούρησης, η αργή ροή των ουρών, η συχνότερη ούρηση και με πίεση, η απώλεια σταγονιδίων μετά την ούρηση κι η εμφάνιση μικρής ποσότητας αίματος στα ούρα ή το σπέρμα. Λόγω των ιδιαιτεροτήτων της νευρογενούς κύστης, τα συμπτώματα αυτά μπορεί να μην είναι εμφανή στα άτομα με ΚΝΜ.
Χωρίς την έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία της διόγκωσης του προστάτη, μπορεί να εμφανιστούν πολλά προβλήματα στο ουροποιητικό σύστημα, λοιμώξεις, μείωση της λειτουργικής ικανότητας της κύστης και διαταραχές στους νεφρούς. Όσον αφορά στη σεξουαλικότητα, η διόγκωση μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την εκσπερμάτωση και την εκροή των σπερματικών υγρών. Σε σπάνιες περιπτώσεις ίσως προκαλεί και διαταραχές της στύσης. Λόγω αυτών των προβλημάτων στην εκσπερμάτωση, τη στύση και τις λοιμώξεις του ουροποιητικού, πολλά άτομα χάνουν το ενδιαφέρον τους για σεξ.
Την τελευταία δεκαετία διάφορα φάρμακα έχουν αντικαταστήσει τη χειρουργική επέμβαση για την αντιμετώπιση του προβλήματος αυτού. Τέτοια φάρμακα είναι: το Hytrin, το Flomax και το Proscar. Τα φάρμακα αυτά χαλαρώνουν τους μυς του προστάτη και της κύστης ή μειώνουν το μέγεθός του. Κάποια από αυτά, όπως το Proscar, επηρεάζουν τη σεξουαλική δραστηριότητα, μειώνουν την ικανότητα εκσπερμάτωσης, τη στύση και τη διάθεση για σεξ. Αυτές οι παρενέργειες εξαφανίζονται με τη διακοπή του φαρμάκου. Εδώ θα πρέπει να αναφερθεί ότι και οι γυναίκες κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή πριν απ’ αυτή θα πρέπει να αποφεύγουν το Proscar, γιατί ευθύνεται για πολλές διαταραχές της κύησης.
Κάποια άτομα με ΚΝΜ έχουν υποβληθεί σε επεμβάσεις στην κύστη και διάνοιξη της ουρήθρας. Παρόμοια επέμβαση γίνεται και στον προστάτη. Στην επέμβαση αυτή ένα χειρουργικό εργαλείο εισέρχεται στους αγωγούς ούρησης και αφαιρεί τμήμα του διογκωμένου προστάτη για τη διευκόλυνση της ούρησης. Είναι μια απλή επέμβαση και δεν αφήνει ουλές. Δυστυχώς, αυτή η διαδικασία παρουσιάζει σοβαρά προβλήματα όσον αφορά στη στυτική ικανότητα του ατόμου. Πολλοί γιατροί κάνουν προσπάθειες να διατηρήσουν τη σεξουαλική ικανότητα των ατόμων αυτών, κάτι που δεν είναι ιδιαίτερα εύκολο.
Προστατίτιδες
Οι φλεγμονές του προστάτη μπορεί να είναι οξείες ή χρόνιες, και ονομάζονται προστατίτιδες. Στα άτομα με αισθητικότητα μπορεί να προκαλέσουν πόνο στην πλάτη, στον πρωκτό ή κάψιμο κατά την ούρηση. Η αντιμετώπιση του προβλήματος γίνεται συνήθως με αντιβιοτικά, κι επίσης τα ζεστά μπάνια κι οι μυοχαλαρωτικές ουσίες φαίνεται ότι βοηθούν. Αν και δεν είναι εξακριβωμένο ότι οι προστατίτιδες επηρεάζουν τη σεξουαλική λειτουργία, παρόλα αυτά κάποια άτομα αναφέρουν επώδυνες εκσπερματώσεις εξαιτίας των σπασμών του προστάτη.
Μια άλλη διαταραχή του προστάτη είναι η συμφορητική προστατίτιδα. Αν και η αιτία της είναι άγνωστη, μερικοί γιατροί επιμένουν ότι η καθιστική ζωή κι οι κραδασμοί είναι παράγοντες που επηρεάζουν την εμφάνιση της φλεγμονής. Για παράδειγμα, οι επαγγελματίες οδηγοί κι οι μοτοσικλετιστές παρουσιάζουν συχνά αυτό το πρόβλημα.
Καρκίνος του Προστάτη
Ο καρκίνος του προστάτη αποτελεί την πιο συχνή μορφή καρκίνου στους άνδρες στις ΗΠΑ. Η αντιμετώπισή του έχει να κάνει με τρία βασικά ζητήματα. Πρώτα από όλα θα πρέπει να αφαιρεθούν όλα τα κακοήθη κύτταρα. Το δεύτερο ζήτημα είναι η διατήρηση όσο το δυνατόν της καλής λειτουργίας του ουροποιητικού συστήματος. Και τέλος, σημαντική είναι κι η διατήρηση της σεξουαλικής λειτουργίας του ατόμου. Καθώς ένα από τα πολύ καίρια προβλήματα της θεραπείας του καρκίνου του προστάτη είναι η διατήρηση της στυτικής ικανότητας, η σεξουαλική πράξη των ατόμων με καρκίνο προστάτη επηρεάζεται σημαντικά.
Οι επικρατούσες θεραπείες του καρκίνου του προστάτη είναι δυο: η ολική αφαίρεση του προστάτη (ριζική προστατεκτομή) και οι ακτινοβολίες με μηχανήματα ή με εμφύτευση ραδιοϊσοτόπων. Κι οι δυο αυτοί τρόποι αντιμέτωπης του καρκίνου εμπεριέχουν κινδύνους που αφορούν στη στύση. Πριν το 1982, η απώλεια της στύσης, μετά την αφαίρεση του προστάτη, ήταν αναπόφευκτη. Εκείνη τη χρονιά όμως ανακαλύφθηκε μια νέα τεχνική στο Πανεπιστήμιο John Hopkins της Βαλτιμόρης. Αυτή η τεχνική προσπάθησε να διατηρήσει τα νεύρα που σχετίζονται με τη στυτική λειτουργία κατά την ολική αφαίρεση του αδένα. Ακόμα κι έτσι όμως τα προβλήματα στύσης που δημιουργούνται είναι πολύ συνηθισμένα.
Η καλή πρόγνωση της στύσης εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ποιότητα της λειτουργίας αυτής πριν την επέμβαση. Το τσιγάρο, το αλκοόλ, ο διαβήτης, τα υψηλά επίπεδα χοληστερόλης, τα φάρμακα, αλλά κι η ίδια η ΚΝΜ καθορίζουν το πόσο θα επηρεαστεί η σεξουαλική λειτουργία μετά την αντιμετώπιση του καρκίνου. Τυπικά, χρειάζεται να περάσουν αρκετοί μήνες για να θεωρηθεί ότι έχει αποκατασταθεί η σεξουαλική λειτουργία μετά την επέμβαση ή τις ακτινοβολίες. Στο χρονικό αυτό διάστημα οι συχνές επισκέψεις στον ουρολόγο είναι πολύ χρήσιμες για τη διερεύνηση της αποτελεσματικότητας των μεθόδων καταπολέμησης του καρκίνου του προστάτη.
Πολλές από τις θεραπευτικές αγωγές για την αποκατάσταση της στυτικής λειτουργίας είναι κοινές, είτε ο ασθενής έχει αφαιρέσει τον προστάτη του είτε ακολούθησε ακτινοθεραπεία. Αυτές είναι: η ενδό-αγγειακή έγχυση φάρμακων, η χρήση μηχανικής αντλίας και η λήψη φαρμάκων από το στόμα, όπως το Viagra. Όλες αυτές οι θεραπείες έχουν καλά αποτελέσματα, αν και σχετικά με το Viagra δεν έχουν γίνει αρκετές μελέτες για την αποτελεσματικότητά του μετά τον καρκίνο. Ίσως η δόση του φαρμάκου να πρέπει να αυξηθεί μετά την προστατεκτομή. Ωστόσο, αν μετά την επέμβαση το άτομο έχει χαλαρές στύσεις, τότε το Viagra από μόνο του μπορεί να αποτελέσει τον βασικό τρόπο αντιμετώπισης του προβλήματος.
Βασικά, και καθώς η σεξουαλική δραστηριότητα είναι σημαντική για το άτομο, το πρόβλημα μπορεί να αρχίσει να αντιμετωπίζεται στους τρεις πρώτους μήνες μετά την επέμβαση. Με αυτόν τον τρόπο τελικά η καλύτερη αποκατάσταση της στυτικής λειτουργίας θα επιτευχθεί λίγους μήνες ή χρόνια μετά την επέμβαση. Αυτό ίσως οφείλεται στο ότι η αύξηση της οξυγόνωσης στο πέος από τις συχνές στύσεις βοηθά σημαντικά στην αποκατάσταση της συγκεκριμένης λειτουργίας.
Συμπέρασμα
Οι διαταραχές του προστάτη είναι πολύ συνηθισμένες στους άνδρες πάνω από τη ηλικία των 50. Γι’ αυτό οι εξετάσεις αίματος και προστάτη θα πρέπει να γίνονται τακτικά και σε μόνιμη βάση. Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει προσπάθειες και έχουν βρεθεί νέες τεχνικές και φάρμακα για την αντιμετώπιση των προβλημάτων αυτών. Αν και οι επιπτώσεις στη σεξουαλική λειτουργία είναι αναπόφευκτες, ωστόσο οι δυνατότητες θεραπείας είναι πολλές και αρκετά αποτελεσματικές. Γι’ αυτό κι οι διαταραχές του προστάτη δεν είναι πια συνυφασμένες με την απώλεια της σεξουαλικής λειτουργικότητας.
Του Stanley Ducharme, Ph.D
Απόδοση στα ελληνικά:
Πάνος Ζουρνατζίδης, Εργοθεραπευτής,
allejestem@hotmail.com