Τα συρίγγια είναι ύπουλες κατακλίσεις που ταλαιπωρούν τους παραπληγικούς και τετραπληγικούς που δεν παρακολουθούν υπερβολικά σχολαστικά τις αλλαγές στο χρώμα του δέρματος. Διαβάστε ένα πληροφοριακό σχετικό κείμενο:
Ερώτηση: Είμαι 63 και διανύω τον 26ο χρόνο μου ως παραπληγικός με ΚΝΜ στον Θ11. Είμαι υγιής, τρέφομαι σωστά, είμαι δραστήριος και εξακολουθώ να ελέγχω το δέρμα μου με καθρέφτη κάθε πρωί. Το δέρμα μου πάντα είχε καλή όψη και ποτέ δεν είχα εμφανίσει κατάκλιση μέχρι πέρυσι, οπότε ξαφνικά ο δεξιός μου γλουτός άλλαξε χρώμα και πρήστηκε. Νόμισα πως ήταν θρόμβωση, οπότε πήγα κατευθείαν να με δει ο γιατρός μου. Αποδείχθηκε πως είχα μια πολύ άσχημη κατάκλιση που είχε ξεκινήσει στο ισχίο κι είχε προχωρήσει προς τα έξω. Χρειάστηκε να κάνω επέμβαση με δερματικό μόσχευμα κι αναγκάστηκα να περάσω τρεις μήνες ξαπλωμένος μπρούμυτα. Χρησιμοποιούσα την ίδια μάρκα αφρώδους επιθέματος από τότε που βγήκα από το κέντρο αποκατάστασης. Όταν το σκέφτηκα, συνειδητοποίησα πως δεν είχα αλλάξει το μαξιλάρι μου για επτά χρόνια. Αφού επουλώθηκε το έλκος, έκανα μια χαρτογράφηση των σημείων του σώματός μου όπου ασκείται πίεση και διαπίστωσα πως το είδος του μαξιλαριού που χρησιμοποιούσα δεν παρείχε την υποστήριξη που πλέον έχει ανάγκη το δέρμα μου. Πήρα ένα μαξιλάρι αέρος για το αμαξίδιο και αγόρασα ένα άλλο, χαμηλού προφίλ, για το κάθισμά μου στο αυτοκίνητο. Αλλά τίποτε απ’ όλα αυτά δεν εξηγεί γιατί ξαφνικά έπαθα αυτήν την κατάκλιση. Κανείς δεν έχει καταφέρει να μου πει τι θα μπορούσε να την είχε προκαλέσει. Η ιδέα ότι μπορεί να πάθω κι άλλη στα καλά καθούμενα πραγματικά με τρομάζει.
— Νταν
Απάντηση: Νταν, δεδομένου ότι εξέταζες σχολαστικά το δέρμα σου κάθε μέρα, και παρ’ όλα αυτά εμφάνισες μια σοβαρή κατάκλιση χωρίς καμία προειδοποίηση, πρέπει να σου πως, ως γεγονός, με τρόμαξε κι εμένα! Το έθεσα λοιπόν στους ειδικούς. Βάσει της περιγραφής σου, καλό θα ήταν να ρωτούσες τον γιατρό σου αν είχες έναν «πιθανό τραυματισμό του βαθέως ιστού».
Ο Ντάρεν Χάμοντ, πιστοποιημένος ειδικός στα τραύματα και διευθυντής του Ινστιτούτου ROHO Συνεχιζόμενης Εκπαίδευσης και Έρευνας, έχει ορισμένα ενδιαφέροντα πράγματα να μας πει γι’ αυτού του είδους την κατάκλιση. Ο Hammond εξηγεί ότι, ενώ το δέρμα είναι πολύ ελαστικό και ανθεκτικό –εν μέρει επειδή είναι ένα από τα πιο αγγειώδη όργανα του σώματος–, ο ιστός που βρίσκεται κάτω από το δέρμα δεν είναι τόσο αγγειώδης και είναι πιο επιρρεπής σε βλάβες.
Για να καταλάβουμε τι ακριβώς συνεπάγεται η εξήγηση του Χάμοντ, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι η Εθνική Συμβουλευτική Επιτροπή για Θέματα Κατακλίσεων των ΗΠΑ (NPUAP) έχει μια κλίμακα βάσει της οποίας σταδιοποιούνται οι κατακλίσεις. Ξεκινά από το 1ο στάδιο, κατά το οποίο υπάρχει κοκκινίλα (ερύθημα) στο δέρμα, το οποίο δεν ασπρίζει όταν το πιέσεις στιγμιαία με το δάχτυλο, και φτάνει στο 4ο στάδιο, κατά το οποίο έχουμε εκτενή καταστροφή των ιστών και εκτεθειμένα οστά, τένοντες ή μυς.
Ο Χάμοντ λέει ότι, σε αντίθεση με την κατάκλιση που παρουσιάζεται ως 1ου σταδίου και που μετά, αν δεν αντιμετωπιστεί, προχωράει στο 2ο στάδιο και ούτω καθ’ εξής, η κατάκλιση από πιθανό τραυματισμό του βαθέως ιστού μπορεί να προκληθεί από κάποιο είδος δύναμης –διάτμησης, τριβής ή από αμβλύ τραύμα– που προκαλεί ισχαιμική αντίδραση, δηλαδή έλλειψη της κυκλοφορίας του αίματος. Αυτό μπορεί να προκαλέσει καταστροφή του βαθέως ιστού και σιγά σιγά να βγει στην επιδερμίδα.
Το 2007, η NPUAP το αναγνώρισε αυτό και πρόσθεσε τον «πιθανό τραυματισμό του βαθέως ιστού» στην κλίμακα σταδιοποίησης.
«Σπάνια υπάρχει μόνο πίεση», λέει ο Χάμοντ. «Η διάτμηση (όταν ο ιστός τραβιέται μπρος-πίσω ή ταυτόχρονα προς αντίθετες κατευθύνσεις) είναι μάλλον χειρότερη από τη σκέτη πίεση». Εξηγεί ότι αν ασκείται πίεση στα τριχοειδή αγγεία, όταν η πίεση πάψει εγκαίρως –μετατοπίζοντας, π.χ., το βάρος– συνήθως η κυκλοφορία του αίματος θα αποκατασταθεί. Αλλά η διάτμηση μπορεί να σκίσει τα τριχοειδή αγγεία. Το τραύμα από αμβλύ αντικείμενο –όπως ένα πέσιμο στο πάτωμα από μια λάθος μεταφορά– μπορεί επίσης να προκαλέσει βλάβη στα τριχοειδή αγγεία.
Η Σερίς Τέμπεν, πτυχιούχος νοσηλεύτρια οικογενειακής ιατρικής και ειδική στα τραύματα στο νοσοκομείο και κέντρο αποκατάστασης Craig του Κολοράντο, λέει ότι βλέπει κάμποσες περιπτώσεις «πιθανού τραυματισμού του βαθέως ιστού» στην κλινική τους. «Ο συνήθης πιθανός τραυματισμός του βαθέως ιστού έχει χρώμα πορφυρό ή καστανό ή κάποιο αφύσικο χρώμα, και καμιά φορά συνοδεύεται από φουσκάλα με αίμα», εξηγεί.
Η Τέμπεν συμβουλεύει όποιον παρατηρήσει έναν τέτοιο αποχρωματισμό του δέρματος να άρει κάθε πίεση από την περιοχή για 24-48 ώρες. Παρακολουθήστε το για να δείτε τι θα γίνει. Ύστερα από 48 ώρες χωρίς πίεση, θα πρέπει ο αποχρωματισμός να αρχίσει να υποχωρεί. Αν όχι, ή αν αρχίσει να χειροτερεύει, θα πρέπει να σας κοιτάξει ειδικός.
Η Τέμπεν προειδοποιεί πως αν η περιοχή είναι πολύ ζεστή όταν την αγγίζετε και με κοκκινίλα που εξαπλώνεται, ή αν έχετε ανεβάσει και πυρετό και δεν νιώθετε καλά, πρέπει να σας κοιτάξει γιατρός αμέσως. Μπορεί να πρόκειται για κυτταρίτιδα ή κάποιο άλλο είδος λοίμωξης του μαλακού ιστού. Αν δεν μπορεί να σας δει αμέσως γιατρός, πρέπει να πάτε στα επείγοντα.
«Πολλοί από αυτούς τους «πιθανούς τραυματισμούς του βαθέως ιστού» μπορεί να έχουν προκληθεί από διάτμηση ή από μια κακή μεταφορά από το αμαξίδιο στο κρεβάτι, π.χ.», λέει η Τρέμπεν.
«Χτυπάτε στη ρόδα του αμαξιδίου κατά τη μεταφορά, κι ούτε που το θυμάστε». Για να μη σας συμβεί κάτι τέτοιο, η Τρέμπεν συμβουλεύει τους «ροδάτους» να έχουν ιδιαίτερα το νου τους στη διάρκεια των μεταφορών. Της αρέσει να παρομοιάζει μια μεταφορά με αναρρίχηση: πρέπει να βεβαιώνεστε ότι κρατιέστε από κει που πρέπει και να έχετε προγραμματίσει κάθε σας κίνηση προτού κάνετε τη μεταφορά. Αυτό ισχύει ακόμα περισσότερο όσο γερνάμε και οι ώμοι μας αρχίζουν να κουράζονται. «Ενδέχεται ένα άτομο να μη μπορεί να μεταφερθεί όπως παλιά. Θα πρέπει λοιπόν να αλλάξει τη μέθοδό του, κι ίσως ν’ αρχίσει να χρησιμοποιεί μια σανίδα μεταφοράς για τις πιο δύσκολες μεταφορές».
«Βλέπουμε πολύ κόσμο με μακροχρόνιες ΚΝΜ που ποτέ δεν έκαναν κατακλίσεις και ξαφνικά παρουσιάζουν μία πολύ σοβαρή», λέει η Τέμπεν. «Καμιά φορά, επειδή έχουν ζήσει τόσα χρόνια χωρίς δερματικά προβλήματα, εφησυχάζουν και δεν ελέγχουν το δέρμα τους με καθρέφτη πρωί-βράδυ. Επίσης, καθώς γερνάμε, το δέρμα μας γίνεται πιο λεπτό και λιγότερο ανθεκτικό, οπότε πρέπει να προσέχουμε ακόμα περισσότερο».
Το Νοσοκομείο Craig συμβουλεύει τους εξωτερικούς ασθενείς, όταν έρχονται για τον ετήσιο έλεγχό τους, να ζητούν να ελέγχονται και τα μαξιλάρια τους. Η Τέμπεν λέει πως η κλινική τραυμάτων αντιμετωπίζει συχνά περιπτώσεις κατακλίσεων που προκλήθηκαν από παλιωμένα μαξιλάρια.
Επομένως, η αλλαγή του μαξιλαριού σου, ο λεπτομερής έλεγχος του δέρματός σου με καθρέφτη, και η συμβουλή της Τρέμπεν να αντιμετωπίζεις κάθε μεταφορά σαν μια αναρρίχηση, είναι η καλύτερη απάντηση στο πρόβλημα. Κι ας ελπίσουμε ότι αυτή ήταν η πρώτη και τελευταία σου κατάκλιση.
Μετάφραση: Μαίρη Κιτροέφ, Νοέμβριος 2014.