Στα μέσα του Οκτωβρίου -και λίγο μετά τις εκλογές- ανακοινώθηκε πως το έλλειμμα αυξήθηκε, η ανάπτυξη βρίσκεται στο -1,5%, και δεν χρειάζεται φιλοσοφία για να καταλάβουμε πως οι περικοπές θα ακουμπήσουν για τα πολύ καλά την κοινότητα των ανθρώπων με αναπηρίες, αφού ακόμη και σήμερα δεν έχει υπάρξει ένα ξεκαθάρισμα για τους ΑμεΑ και για τους μαϊμού ΑμεΑ.

Είμαστε αντιμέτωποι με ένα κράτος υπό πτώχευση και με προτεραιότητες που δεν στοχεύουν στην κοινότητα των ανθρώπων με αναπηρίες, ίσως επειδή είναι πολιτικά ακίνδυνη μειονότητα.

Οι περικοπές στις «κοινωνικές» δαπάνες δεν είναι αποκλειστικά ελληνικό φαινόμενο: Το ίδιο συμβαίνει ακόμη και στα «πλούσια» κράτη της βόρειας Ευρώπης και της βόρειας Αμερικής, που ήδη έχουν επηρεαστεί από την χρηματοπιστωτική κρίση και ήδη τα πρώτα θύματα αυτής της χρηματοπιστωτικής κρίσης είναι οι συνταξιούχοι και οι άνθρωποι με αναπηρίες. Αυτό γίνεται εύκολα κατανοητό αν σκεφτεί κανείς πως στη βόρεια Αμερική και σε αρκετά ευρωπαϊκά κράτη τα επιδόματα και οι συντάξεις στηρίχθηκαν σε χρηματιστηριακά προϊόντα και μέσα σε ένα χρόνο περιορίστηκαν στο ένα δέκατο -ή και ακόμη λιγότερο- της αξίας που είχαν όταν αποκτήθηκαν.

Ωστόσο, στα άλλα δυτικά κράτη υπάρχουν δυνατές νοοτροπίες άλλοτε εθελοντισμού, άλλοτε αυτοδιαχείρισης και άλλοτε αυτοοργάνωσης. Στην Ελλάδα επικρατεί η ερημιά.
Οι Έλληνες και οι Ελληνίδες με αναπηρίες και οι οικογένειές τους πάντα περίμεναν από το κράτος, ενώ η αυτοοργάνωση είναι περιορισμένη στο συνδικαλιστικό επίπεδο. Η κοινωνία των «πολιτών» είναι υποανάπτυκτη και εξαρτώμενη από επιχορηγήσεις της Ε.Ε. και του κράτους.

Η κρίση που βιώνουμε στην Ελλάδα είναι διαφορετική από την κρίση που βιώνουν στα άλλα δυτικά κράτη. Το ακόμη χειρότερο είναι πως η πραγματική κρίση δεν έχει ακόμη φτάσει στην Ελλάδα, δεδομένου ότι η στιγμή που τα άλλα δυτικά κράτη βγαίνουν από την κρίση και αποκτούν θετικό πρόσημο στους ρυθμούς ανάπτυξής τους, η Ελλάδα εισάγεται σε μια δομική κρίση, με ένα κράτος υπό χρεοκοπία, που πρέπει να συντηρήσει ένα σπάταλο δημόσιο τομέα, με χαμηλή παραγωγικότητα και κακούς τρόπους οργάνωσης της παραγωγής και της οικονομίας.

Αυτά, ωστόσο, αφορούν τους πολιτικούς και την κυβέρνηση.

Εμάς μας αφορά το μέλλον και η επιβίωση που απειλείται διαπιστωμένα. Εμείς πρέπει να βρούμε τον εναλλακτικό τρόπο επιβίωσης για να μπορέσουμε να αμυνθούμε αποτελεσματικά, σε μια κοινωνία, σε ένα κράτος και σε μια οικονομία που καταρρέει.

Δεν έχουμε πολλές επιλογές εκτός από το να μετρηθούμε για να μάθουμε πόσοι είμαστε στην ίδια γειτονιά όσοι έχουμε αντίστοιχες ανάγκες, να οργανώσουμε τρόπους για να καλυφθούν αυτές οι ανάγκες και να δημιουργήσουμε τοπικά συστήματα που μπορούν να καλύψουν αυτές τις ανάγκες με το χαμηλότερο δυνατό κόστος, χωρίς να παραβιάζεται η ποιότητα και ποσότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών.

Προτεραιότητα η αυτοδιαχείριση των αναγκών μας:

Η πρώτη προτεραιότητα είναι η αυτοδιαχείριση των υλικών καθημερινών μας αναγκών και ο πιο οικονομικός τρόπος είναι η αυτοοργάνωση στο επίπεδο της γειτονιάς, ώστε να οργανωθεί ένα -έστω και άτυπο- δίκτυο υποστήριξης των ανθρώπων που έχουν κάποιες χαρακτηριστικές ανάγκες στην κάθε διαφορετική γειτονιά.

Σε κάθε γειτονιά και σε κάθε συνοικία υπάρχουν κάποιοι άνθρωποι με διαπιστωμένες ανάγκες για υποστήριξη. Με κάποιον τρόπο αυτές οι ανάγκες καλύπτονται εξατομικευμένα. Στην περίπτωση που συνεννοηθούν αυτοί οι άνθρωποι της γειτονιάς που έχουν κάποιο -έστω και ατελή- τρόπο για την υποστήριξη των αναγκών τους, τότε μπορούν να συνεργαστούν, ώστε να οργανώσουν αυτούς τους βοηθούς (τα δεδομένα τους βοηθάνε) προκειμένου η βοήθειά τους να αποδίδει συνολικά.

Εάν μια γειτονιά έχει για παράδειγμα 10 ανθρώπους που έχουν διαπιστωμένες ανάγκες και αυτές ικανοποιούνται από 10 φίλους και συγγενείς και άλλους 3 οικιακούς βοηθούς, με λίγο καλή οργάνωση αυτών των 10 φίλων και συγγενών και των 3 οικιακών βοηθών μπορεί να εξασφαλιστεί πλεόνασμα στην υποστήριξη, και οι μεν χρήστες να μπορούν να απολαμβάνουν μεγαλύτερη ποσότητα και ποιότητα υπηρεσιών, ενώ οι βοηθοί να εργάζονται λιγότερες ώρες, γιατί πολύ απλά όταν συστηματοποιείται η υποστήριξη τότε όλοι κερδίζουν.

Εργαλείο η υποστήριξη των ομοτίμων:

Θα πρέπει επιτέλους και στην Ελλάδα να αντιληφθούμε πως το πιο σημαντικό εργαλείο που μπορεί να οδηγήσει στη μείωση του λειτουργικού κόστους και του κόστους παραγωγής, και στην αύξηση της ποιότητας και ποσότητας των υπηρεσιών, είναι η υποστήριξη των ομοτίμων που προκύπτει από τη συμβουλευτική των ομοτίμων.

Υποστήριξη ομοτίμων δεν είναι μόνο η αλληλεγγύη που υπάρχει μεταξύ των ΑμεΑ, όταν πχ. πρόκειται για καλές πρακτικές που άλλοτε αφορούν ασφαλιστικά ζητήματα και τεχνικές αντιμετώπισης των ασφαλιστικών ταμείων, άλλοτε τον αθλητισμό, άλλοτε τη φιλολογία που αναπτύσσεται γύρω από τα «αναπηρικά» αυτοκίνητα, άλλοτε καλές πρακτικές απορρόφησης επιδομάτων ή άλλων διευκολύνσεων. Αυτή είναι μια μορφή υποστήριξης ομοτίμων χαμηλού επιπέδου, που το μόνο που μπορεί να επιτύχει είναι η ανακύκλωση και η αναπαραγωγή των ίδιων νοοτροπιών που συντηρούν την εξάρτηση και την υποτέλεια και εμποδίζουν την ουσιαστική χειραφέτηση.

Για να μπορεί να λειτουργεί η υποστήριξη των ομοτίμων ως εργαλείο για τη βελτίωση των συνθηκών και των όρων ζωής χρειάζεται να κατευθύνεται προς «τα πάνω», και για να γίνει αυτό οι ομότιμοι σύμβουλοι θα πρέπει εκ των προτέρων να έχουν υιοθετήσει αξιοβίωτους τρόπους ζωής, αξιόλογες κοινωνικές συμπεριφορές και να έχουν να παρουσιάσουν επί του πρακτέου ένα ρεαλιστικό επίτευγμα, το οποίο να μπορεί να αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση χωρίς να αμφισβητείται.

Προϋπόθεση η συνεργασία:

Στην Ελλάδα υπάρχει το κόμπλεξ της άρνησης της συνεργασίας. Δεν έχουμε συνηθίσει να συνεργαζόμαστε και όταν βρισκόμαστε σε ένα συνεργατικό περιβάλλον συνηθίζεται «το ένα μάτι να αλληθωρίζει κάπου αλλού» – και το ακόμη χειρότερο είναι πως αυτή τη νοοτροπία τη θεωρούμε φυσιολογική και θεμιτή.

Είναι γνωστό πως οι «αλλήθωροι» μόνο προσωρινές επιτυχίες μπορούν να έχουν, επειδή η χρήση τους μπορεί να είναι μόνο προσωρινή. Μακροπρόθεσμα, οδηγούνται όχι μόνο στην αποτυχία, αλλά και στην απομόνωση, γιατί κανείς δεν δέχεται πίσω στην ομάδα «αλλήθωρους».

Η συνεργασία είναι μονόδρομος και δεν υπάρχει καμία άλλη επιλογή. Όσοι αισθανόμαστε πως έχουμε ανάγκες που δεν ικανοποιούνται και έχουμε επίγνωση πως οι προσωπικές μας ανάγκες δεν μπορούν να ικανοποιηθούν μέσα από προσωπικές λύσεις, και είμαστε βαθιά πεπεισμένοι πως για τα προσωπικά μας προβλήματα χρειάζονται κοινωνικές και συλλογικές λύσεις, τότε η συνεργασία είναι μονόδρομος.

Πώς ξεκινάμε;

Ας μετρηθούμε εμείς οι ίδιοι στη γειτονιά μας. Ας μετρήσουμε στη γειτονιά μας και στα γύρω τετράγωνα πόσοι άνθρωποι έχουν κάποιες ανάγκες είτε λόγω αναπηρίας είτε λόγω ηλικίας είτε για τον οποιονδήποτε άλλο λόγο. Ας μετρήσουμε τους ανθρώπους που μας βοηθούν και ας δούμε πώς θα μπορούσαν να οργανωθούν αυτοί οι άνθρωποι, αλλά και να οργανωθούμε εμείς οι ίδιοι, έτσι ώστε μεταξύ μας να καλύψουμε αυτές τις καταγεγραμμένες διαπιστωμένες ανάγκες.

Είναι τόσο απλό. Είναι λίγο πιο σύνθετο από μια συνέλευση πολυκατοικίας για τα κοινόχρηστα, και στηρίζεται ακριβώς στην ίδια λογική, με μια διαφορά: Είναι διαφορετικός ο υπολογισμός των κοινόχρηστων στο επίπεδο της πολυκατοικίας (προβλέπεται από τον νόμο και θεωρείται φυσιολογικό) και είναι περισσότερο διαφορετικός ο υπολογισμός των προσωπικών αναγκών και ο ορθολογικός καταμερισμός της υπάρχουσας βοήθειας για την ικανοποίηση της κάθε μίας ξεχωριστής ανάγκης μεμονωμένα.

Αλήθεια, είναι πολύ πιο δύσκολο να υπολογίσεις τα κοινόχρηστα σε μια πολυκατοικία από το να οργανώσεις την προσωπική βοήθεια (που ούτως ή άλλως υπάρχει) σε 10 οικοδομικά τετράγωνα.

Το μόνο που χρειάζεται είναι ανοιχτό μυαλό και λιγότερες προκαταλήψεις…

Νίκος.
ΑΝΑΠΗΡΙΑ ΤΩΡΑ, Οκτώβριος 2009