Μέχρι πρότινος, οι κίνδυνοι της οστεοπόρωσης για τους ανθρώπους με κάκωση νωτιαίου μυελού (ΚΝΜ) υπολογίζονταν, στην καλύτερη περίπτωση, εκ των υστέρων. Όπως επισημαίνει και ο Δρ. Douglas Garland, της Ορθοπεδικής Χειρουργικής Ομάδας του Memorial στην Καλιφόρνια, «η Φυσιατρική δεν λάμβανε καν υπόψην την οστεοπόρωση».

Υπάρχουν πολλά κατάγματα σε άτομα που έχουν ΚΝΜ, που ωστόσο αντιμετωπίζονται σε τοπικά ιατρεία ή εκτάκτως και χωρίς την απαιτούμενη προσοχή. Οι αριθμοί αυτών των περιστατικών ποτέ δεν φτάνουν στα αρχεία κλινικών αποκατάστασης για μελέτη. Ο Δρ. Garland πρόσφατα ολοκλήρωσε μια πενταετή μελέτη πάνω στην οστεοπόρωση και την Κάκωση Νωτιαίου Μυελού αναδεικνύοντας πού, σε ποιες ποσότητες και πόσο γρήγορα, παρουσιάζεται η απώλεια οστικής μάζας. Η μελέτη προσφέρει έναν γρήγορο τρόπο να υπολογιστεί ο κίνδυνος κατάγματος, και άρα να αποφευχθεί.

Η εμπειρία του Garland του δίνει τη δυνατότητα να βλέπει από μοναδική οπτική γωνία τη συσχέτιση της κάκωσης νωτιαίου μυελού με την οστεοπόρωση. Ο πρώην διευθυντής νευρολογίας στο χειρουργικό τμήμα του Κέντρου Αποκατάστασης Rancho Los Amigos, διανύει το 30ο του έτος ως ορθοπεδικός χειρουργός. Στην επαγγελματική του πορεία έχει αφιερώσει 20 χρόνια έρευνας στην οστεοπόρωση σε κακώσεις νωτιαίου μυελού, και η πρόσφατη μελέτη του αποτελεί το απόσταγμα όλης της εμπειρίας του.

«Η πιο σημαντική πληροφορία είναι η εξής: με την κάκωση νωτιαίου μυελού, τα οστά γίνονται λεπτότερα (πιο αδύναμα) από τον μηρό έως το γόνατο, και ακόμα πιο αδύναμα από το γόνατο έως την πτέρνα», λέει ο Garland. «Όσο μεγαλύτερο χρονικό διάστημα υπάρχει η κάκωση, τόσο πιο εύθραυστα γίνονται τα οστά».

Η δύναμη των οστών εκφράζεται με την οστική πυκνότητα. Ένας υγιής 30χρονος χωρίς αναπηρία έχει δείκτη οστικής πυκνότητας 100. Η οστεοπόρωση ξεκινάει όταν υπάρχει απώλεια ποσοστού 32%, το οποίο θεωρείται ως όριο κατάγματος. Ο κίνδυνος κατάγματος μπορεί να είναι από πτώση, από λάθος στη μεταφορά ή γλίστρημα από το κάθισμα. Η απώλεια 50% της οστικής μάζας θεωρείται ως κρίσιμο σημείο κατάγματος, όπου τα κατάγματα μπορούν να συμβούν από πολύ μικρές κινήσεις όπως τέντωμα, μεταφορά από το κάθισμα ή ακόμα και από το γύρισμα στο κρεβάτι.

Η έρευνα του Garland δείχνει ότι η απώλεια της οστικής μάζας μετά από μια κάκωση νωτιαίου μυελού συμβαίνει σε διακριτές φάσεις:
– την κρίσιμη φάση: οι πρώτοι 4 μήνες μετά την κάκωση
– την αμέσως επόμενη φάση: μέχρι 12 μήνες μετά την κάκωση
– την χρόνια φάση: ενάμιση χρόνο μετά τον τραυματισμό – κι έπειτα.

Η οσφυϊκή μοίρα ενός μέσου παραπληγικού άντρα χάνει περίπου 10% της οστικής πυκνότητας μέσα στον πρώτο ενάμιση χρόνο, έπειτα αρχίζει να ανακτάται, φτάνοντας σε ένα φυσιολογικό δείκτη οστικής πυκνότητας μέσα στα πρώτα 10 χρόνια. Οι μηροί ενός μέσου παραπληγικού άντρα χάνουν περίπου 25% της οστικής πυκνότητας μέσα στον πρώτο ενάμιση χρόνο και μετά σταθεροποιούνται. Περίπου 30% των παραπληγικών αρχίζουν να ανακτούν οστική πυκνότητα στους μηρούς – προς το παρόν κανείς δεν μπορεί να εξηγήσει το γιατί.

Στην κρίσιμη φάση, το γόνατο και το χαμηλότερο μέρος του ποδιού χάνουν οστική πυκνότητα πολύ γρήγορα – 1% κάθε εβδομάδα τους πρώτους 4 μήνες (16% συνολικά). Στην αμέσως επόμενη φάση, η απώλεια επιβραδύνεται στο 1% το μήνα για τους επόμενους 12 μήνες (12%). Επομένως, μέσα στον πρώτο ενάμιση χρόνο μετά τον τραυματισμό, ο μέσος άνθρωπος με ΚΝΜ έχει χάσει 28% της οστικής πυκνότητας. Στη χρόνια φάση, η απώλεια οστικής μάζας επιβραδύνεται περίπου στο 1% το χρόνο.
Αυτή η απλή προσέγγιση επιτρέπει στον καθένα να υπολογίσει την οστική μάζα κοντά στο γόνατο και κάτω από αυτό το σημείο, προσθέτοντας τα χρόνια από κάθε μια από τις τρεις φάσεις. Εάν για παράδειγμα κάποιος έχει ΚΝΜ για 20 χρόνια, προσθέτει 16 συν 12 συν 18, συνολικά 46% απώλεια οστικής πυκνότητας (με βάση τον μέσο παραπληγικό άντρα). Οι γυναίκες και οι τετραπληγικοί χάνουν περισσότερη οστική πυκνότητα.

Προσοχή και ασφάλεια

Ο Mark Wellman, 49 ετών, ένας γνωστός ορειβάτης από το Truckee της Καλιφόρνια, είναι παραπληγικός (Θ12) εδώ και 27 χρόνια. Παρά το ότι τα extreme sports είναι για τον ίδιο τρόπος ζωής, δεν είχε ποτέ κάταγμα. Κάθε φορά που μεταφερόμουν* από και προς το μικρό αναπηρικό μου κάθισμα με τις μικρές μπροστινές ρόδες μού έλεγε «πρέπει να πάρεις ένα κάθισμα ορειβάτη, είναι πιο ασφαλές». Το κάθισμα του Wellman έχει έναν ελαφρώς μεγαλύτερο σκελετό σε μήκος, χρησιμοποιεί μεγαλύτερες μπροστινές ρόδες και αναρτήσεις. Το κάθισμά του είναι πιο σταθερό στο μπροστινό μέρος. Έχει επίσης μεγάλη πλευρική σταθερότητα και δεν πέφτει ποτέ.

Μετά από δυο πολύ μικρές πτώσεις από το κάθισμά μου που είχαν ως αποτέλεσμα δυο κατάγματα σε διαφορετικά μέρη, υιοθέτησα τη συμβουλή του Wellman και πρόσθεσα μεγαλύτερες μπροστινές ρόδες, ενώ αποφάσισα πως το επόμενο κάθισμά μου θα έχει λίγο μεγαλύτερο μπροστινό σκελετό.
Η τεχνική μεταφοράς του Wellman θα πρέπει να γίνει ευαγγέλιο. «Αντιμετωπίζω κάθε μεταφορά σαν μια κίνηση ορειβασίας. Βεβαιώνομαι για τις χειρολαβές, για το πού είναι τα πόδια μου και σιγουρεύομαι ότι δεν θα πιαστούν ή δεν θα γυρίσουν μέχρι να ολοκληρώσω την κίνησή μου».

Μπορούμε επίσης να μάθουμε ακόμα και από ατυχήματα άλλων ανθρώπων:
–> Το σεντόνι ή άλλα καλύμματα στο κρεβάτι δεν θα πρέπει να είναι μπερδεμένα στο σημείο των ποδιών σας ώστε να μην πιαστούν τα πόδια σας όταν γυρίζετε στο κρεβάτι.
–> Προσέχετε να μην πέσετε από το κάθισμα καθώς ντύνεστε.
–> Τεντωθείτε με προσοχή και αποφύγετε το γύρισμα των ποδιών σας – το μηριαίο οστό σπάζει εύκολα κατά τη ροπή.

Ωστόσο, ακόμα και αν τα κάνετε όλα σωστά, τα κατάγματα μπορεί να συμβούν. «Οποιαδήποτε στιγμή αντιληφθείτε τοπικό και ασύνηθες πρήξιμο στο πόδι, θα πρέπει να πάτε για μια ακτινογραφία», λέει ο Garland. Συμπτώματα που ακολουθούν μετά από ένα κάταγμα ή στραμπούληγμα που προκλήθηκε από πτώση είναι:

• ξαφνικοί και ανεξήγητοι σπασμοί
• ανεξήγητο αίσθημα αγωνίας και δυσφορίας
• ξηρότητα στο στόμα

Του πήρε 5 μήνες, αλλά με τη βοήθεια διεγερτών ο Jim Knaub θεράπευσε ένα άσχημο κάταγμα στην κνήμη και την περόνη. Κατά τη μεταφορά του από το κάθισμα στο κρεβάτι, του ξέφυγε μια χειρολαβή και ο Jim Knaub έπεσε στο πάτωμα. «Το επόμενο πρωί, καθώς έκανα μπάνιο, πρόσεξα ότι το χαμηλότερο μέρος του ποδιού μου κουνιόταν, αλλά όχι το γόνατό μου.» Ο Knaub πήγε στο κοντινότερο νοσοκομείο. Οι ακτινογραφίες έδειξαν κάταγμα στην κνήμη και την περόνη. «Ο γιατρός μου είπε πως επειδή είχα παράλυση μπορεί και να μην θεραπευόταν, και πως αφού δεν το χρησιμοποιούσα, ο ακρωτηριασμός ίσως να ήταν η καλύτερη λύση». Ο Knaub, 53χρονος παραπληγικός στο Θ12 εδώ και 30 χρόνια, ήξερε πολύ καλά πώς λειτουργεί το σώμα του και δεν διαπραγματεύτηκε αυτή την επιλογή. Πήρε ένα αεροπλάνο και επισκέφτηκε τον Δρ.Garland.

Ο Knaub επέμενε ότι έπρεπε να ταξιδεύει για λόγους εργασίας, οπότε ο Garland παρήγγειλε έναν νάρθηκα που κρατούσε ακίνητα τα πόδια του από το γόνατο μέχρι τον αστράγαλο. Αλλά μετά από 4 μήνες, τα οστά δεν είχαν θεραπευτεί, οπότε ο Δρ. Garland του εδωσε μια συσκευή που χρησιμοποιεί ηλεκτρομαγνητικές συχνότητες για να διεγείρει την ανάπλαση των οστών.
Ο Garland είχε κάνει έρευνα στη χρήση τέτοιων συσκευών. Είχε καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι συσκευές διέγερσης για την ανάπτυξη των οστών είναι ασφαλείς και αποτελεσματικές κατά τη θεραπεία οστών που δεν επουλώνονται εύκολα από μόνα τους. Το κάταγμα του Knaub επουλώθηκε μέσα σε 5 μήνες.

* σ.σ. ο συγγραφέας Bob Vogel είναι παραπληγικός στο Θ10 εδώ και 24 χρόνια.

Επιλέγοντας τον σωστό ιατρό

«Πρέπει να είσαι ο καλύτερος συνήγορος του εαυτού σου και να γνωρίζεις περισσότερα για το σώμα σου από οποιονδήποτε άλλο», λέει ο Garland. «Εάν κατέχεις τις βασικές γνώσεις, θα μπορέσεις να αναγνωρίσεις εάν ο γιατρός έχει άγνοια για το θέμα και αν θα πρέπει να πάρεις μια δεύτερη γνώμη, όπως έκανε ο Jim Knaub». Ο Garland λέει ότι τα πιο απλά κατάγματα κοντά στο γόνατο και την κνήμη μπορούν να μπουν σε νάρθηκα και να επουλωθούν μόνα τους. Οι νάρθηκες είναι προτιμότεροι από τον γύψο, καθώς μπορείς να ελέγχεις την ακεραιότητα του δέρματος.

Είναι πολύ σημαντικό να ενημερώσετε τον ορθοπεδικό σας αν τα οστά σας είναι αδύναμα. Εάν σας προτείνουν επέμβαση, στην περίπτωση που ο χειρουργός χρησιμοποιήσει ενδομυελική ράβδο, τότε είναι εντάξει – λειτουργεί σε πολλά κατάγματα του μηρού. Οτιδήποτε έχει σχέση με πλάκες και βίδες δεν είναι καλή ιδέα. Το να βάζεις βίδες σε ένα οστεοπορωτικό οστό είναι σαν να βάζεις βίδες σε ελαφρόξυλο – δεν θα κρατήσουν.

Η Candace Cable, 55 ετών, από το Truckee (Καλιφόρνια), είναι παραπληγική στο Θ10 εδώ και 34 χρόνια. Κάποτε γλίστρησε από το κάθισμά της και έπεσε. Αμέσως κατάλαβε ότι ο αριστερός μηρός είχε σπάσει. Μπόρεσε να μεταφερθεί μόνη της ξανά στο κάθισμα και ζήτησε βοήθεια από έναν γείτονα που την μετέφερε στο νοσοκομείο. Ο ορθοπεδικός χειρουργός που εφημέρευε δεν είχε αντιμετωπίσει ξανά κάταγμα σε άνθρωπο με ΚΝΜ, αλλά ήταν πολύ πρόθυμος να κάνει μια μικρή μελέτη και να επανέλθει με περισσότερες πληροφορίες. Την επόμενη ημέρα, ο χειρουργός τοποθέτησε ενδομυελική ράβδο στον σπασμένο μηρό και η επέμβαση πήγε καλά.

Είναι χρήσιμο να ενημερώνετε τον ιατρό αποκατάστασης για τις ανησυχίες που ενδεχομένως έχετε για την επούλωση των καταγμάτων σας. Όταν έσπασα τον μηρό μου στο σημείο ακριβώς πάνω από το γόνατο, ο ιατρός μού πρότεινε έναν νάρθηκα ο οποίος ωστόσο προκαλούσε σπασμούς, με αποτέλεσμα να φεύγει από τη θέση του. Το εξήγησα στον ιατρό που με παρακολουθούσε και μου έκανε ενέσεις Botox στους μυς – και οι σπασμοί σταμάτησαν. Ο ιατρός μού εξήγησε ότι ακόμα και αν δεν το ένιωθα, ήταν ο πόνος από το κάταγμα που προκαλούσε τους σπασμούς. Μου χορήγησε φαρμακευτική αγωγή που σταμάτησε τις ώσεις του πόνου προς τον εγκέφαλο, με αποτέλεσμα να σταματήσουν οι σπασμοί και να θεραπευτεί το κάταγμα.

Όσο αυξάνεται η γνώση γύρω από την οστεοπόρωση στην ΚΝΜ, τόσο οι άνθρωποι αναζητούν τρόπους θεραπείας. Προς το παρόν, δεν υπάρχουν αποδεδειγμένες θεραπείες. Οι ερευνητές χρειάζεται να καταλάβουν τη φυσική εξέλιξη της απώλειας οστικής πυκνότητας στην ΚΝΜ πριν αρχίσουν την εφαρμογή κάποιας θεραπείας. Γι’ αυτό τον λόγο η μελέτη του Garland είναι τόσο σημαντική. Στο εν τω μεταξύ, ο Garland προτείνει: «Λαμβάνετε 1200mg ασβεστίου και 800 IU βιταμίνης D καθημερινά. Οι διφωσφονικές ουσίες μπορούν επίσης να βοηθήσουν. Δεν υπάρχουν ωστόσο αποδείξεις ότι όντως μειώνουν τα κατάγματα, αλλά μέχρι τώρα είναι η καλύτερη λύση που διαθέτουμε.»

«Πάνω απ’ όλα», λέει, «προσέξτε τις μεταφορές, το στήσιμό σας στο αναπηρικό κάθισμα, και αναζητήστε τρόπους με τους οποίους μπορείτε να μειώσετε τον κίνδυνο του κατάγματος στην καθημερινότητά σας.»

Του Bob Vogel (Θ10)