Από το δώμα του παλιού Φιξ αγναντεύω μια σχεδόν όμορφη πόλη. Ακόμα και οι άχαρες πολυκατοικίες με τις ακόμα πιο άχαρες ταράτσες σβήνουν κάτω από το απίθανο φως μιας λαμπρής χειμωνιάτικης ημέρας με δυνατό ήλιο και κρυστάλλινη διαύγεια. Είναι η κατάλληλη ημέρα για να συναντήσω την Αννα Καφέτση, τη διευθύντρια του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, που μας συναντά στο τέλος της πρώτης ξενάγησης του νέου κτιρίου σε ελληνική εφημερίδα από αρχιτέκτονες και μηχανικούς της εταιρείας «Ακτωρ».
Και αν το ορόσημο της 20ής Φεβρουαρίου (ημερομηνία παράδοσης του κτιρίου) ακούγεται «υπερβολικά» αισιόδοξο καθώς προσπερνάμε μισοτελειωμένες αίθουσες, η ίδια η Αννα Καφέτση δείχνει εμφανώς συγκινημένη βλέποντας το πολυπόθητο νήμα του τερματισμού να φαίνεται πια καθαρά.
Η Αννα Καφέτση, η διευθύντρια του ΕΜΣΤ, φωτογραφημένη στο τέταρτο επίπεδο του κτιρίου, εκεί όπου θα στεγάζεται το εστιατόριο του μουσείου.
Μαζί με τη χαρά, όμως, η διευθύντρια του ΕΜΣΤ έχει να διαχειριστεί ακόμα μεγαλύτερο άγχος και αγωνία. Μια σειρά από εκκρεμότητες την εμποδίζουν να απολαύσει ανέμελα την περίοδο που ανοίγεται μπροστά της, έως τα εγκαίνια, που το υπουργείο Πολιτισμού έχει τοποθετήσει χρονικά την άνοιξη. Δεν είναι μόνο ότι δεν έχει κλείσει το θέμα με τις αναγκαίες προσλήψεις που θα επιτρέψει στο ΕΜΣΤ να λειτουργήσει, αλλά δεν έχουν εκταμιευθεί τα χρήματα για να εξοπλιστεί το νέο απόκτημα της Αθήνας. Εκεί που ιδρώσαμε να φτιάξουμε το κτίριο, κινδυνεύουμε να μείνουμε χωρίς μουσείο.
Αυτοί είναι δύο σοβαροί λόγοι που θέλαμε να συναντήσουμε την Αννα Καφέτση. Και ιδού η ευκαιρία να της θέσουμε πιο προσωπικές ερωτήσεις, καθώς τον τελευταίο καιρό βρίσκεται στο στόχαστρο με αφορμή την «ανακάλυψη» σε πρόσφατο Συμβούλιο Μουσείων ότι το νέο ΕΜΣΤ δεν θα διαθέτει επαρκείς αποθηκευτικούς χώρους.
– Κτίριο θα έχει το ΕΜΣΤ. Προσωπικό και υποδομές για να λειτουργήσει θα διαθέτει;
– Το θέμα της στελέχωσης του μουσείου και της εξασφάλισης της βιωσιμότητάς του θα έπρεπε ασφαλώς να έχει αντιμετωπισθεί σ’ ένα γενικότερο σχεδιασμό για το ΕΜΣΤ, παράλληλα με την έναρξη της κατασκευής του έργου. Αυτό δεν έγινε και σήμερα, υπό τις αντίξοες συνθήκες που ζούμε, θα πρέπει να βρεθεί οπωσδήποτε λύση. Και σε ό,τι αφορά τις προσλήψεις, υπάρχει μια θετική εξέλιξη από πλευράς υπουργείου Πολιτισμού, το οποίο προχωρεί άμεσα στις αναγκαίες ενέργειες για την έγκριση της κάλυψης 20 θέσεων διαφόρων ειδικοτήτων που έχει ζητήσει το μουσείο. Πιστεύω ότι έτσι μπορεί να ανοίξει το μουσείο, καλύπτοντας ορισμένα κενά με άλλους τρόπους, εξωτερικές συνεργασίες, χορηγίες θέσεων, εθελοντές. Eχουμε ήδη έτοιμο σχέδιο προς αυτή την κατεύθυνση. Επίσης, έχω επιφέρει επιπλέον μειώσεις στον προϋπολογισμό του 2014, αλλά θα χρειαστεί και πάλι έκτακτη επιχορήγηση για να μπούμε στο κτίριο. Ας σημειωθεί ότι η εγκεκριμένη επιχορήγηση για φέτος είναι μόλις 400.000 ευρώ.
– Υπήρξε μία πληροφορία για επαφές με μεγάλο κοινωφελές ίδρυμα, προκειμένου να γίνει σημαντική δωρεά στο μουσείο και να εξοπλιστεί κατάλληλα. Πού βρίσκονται σήμερα αυτές οι επαφές;
– Είναι ακριβής αυτή η πληροφορία και υπάρχει σοβαρό ενδιαφέρον υποστήριξης του μουσείου με μεγάλη δωρεά της τάξεως των 3.700.000 ευρώ. Είναι η μοναδική ευκαιρία για να μπορέσουμε να εξασφαλίσουμε τον απαιτούμενο εξοπλισμό στον τομέα της μηχανοργάνωσης και τεχνολογικής υποστήριξης, των τηλεπικοινωνιακών και οπτικοακουστικών υποδομών, και την εγκατάσταση των εκθέσεων των μονίμων συλλογών. Από την πλευρά του ιδρύματος έχει ζητηθεί η διασφάλιση της βιωσιμότητας του μουσείου και αυτό προσπαθούμε με αγωνία να επιτύχουμε. Είμαστε σε καλό δρόμο ως προς τις προσλήψεις, θα πρέπει να βρεθούν και οι αναγκαίοι πόροι για τη λειτουργία του.
– Η παρουσία σας έχει ταυτιστεί με το ΕΜΣΤ. Ορισμένοι αξιοποιούν αυτήν την ταύτιση για να σας κατηγορήσουν για προσωποπαγή διαχείριση και απόλυτο συγκεντρωτισμό.
– Αλίμονο αν ο διευθυντής ενός μουσείου, και μάλιστα ιδρυτικός, δεν αφήνει τη σφραγίδα του. Οι ιστορίες των επιτυχημένων μουσείων και των συλλογών τους φέρουν βαθιά μέσα τους την επιστημονική, διοικητική και ανθρώπινη ταυτότητα των διευθυντών τους. Τι θα ήταν αίφνης το ΜΝΑΜ στο Κέντρο Ζ. Πομπιντού χωρίς τον Ντομινίκ Μποζό ή το ΜΑΜ της πόλης του Παρισιού χωρίς τη Σουζάν Παζέ; Ή θα είχαν γεννηθεί άραγε το Νew Museum και το P.S.1 στη Νέα Υόρκη χωρίς τις ιδρυτικές τους διευθύντριες Marcia Tucker και Alanna Heiss, για να μην αναφερθώ σε ιστορικά μεγέθη, όπως ο Alfred H. Barr και το ΜΟΜΑ; Κοντά τους είχαν βέβαια εμπνευσμένους και εξίσου αφοσιωμένους ανθρώπους στα διοικητικά τους συμβούλια, οι οποίοι στήριζαν, προσέφεραν χρήματα και συλλογές, πάλευαν από κοινού για την υπόθεση της σύγχρονης τέχνης. Ετσι γίνονται τα μουσεία. Η δική μου σχέση με το ΕΜΣΤ έχει πολύ βαθιές ρίζες, πολύ πριν αναλάβω τη διεύθυνση το 2000. Οταν διορίστηκα, ήμουν υποχρεωμένη να εκτελώ χρέη διευθύντριας και προσωπικού μαζί. Αυτό συνεχίστηκε εν πολλοίς και τα επόμενα χρόνια. Εάν δεν έμπαινα στα βαθιά και δεν αναλάμβανα με σκληρή δουλειά πολλούς διαφορετικούς ρόλους, εκπαιδεύοντας συγχρόνως, καθοδηγώντας και ενθαρρύνοντας νέους ανθρώπους σε διαφορετικά πόστα, το ΕΜΣΤ θα είχε μείνει στα χαρτιά. Η προτροπή μου ήταν και είναι πάντα «κάντε το δικό σας». Μόνο έτσι γίνονται τα θαύματα και οι υπερβάσεις. Σήμερα, υπάρχει μια ομάδα που εμπιστεύομαι, που έμεινε πιστή όλα αυτά τα δύσκολα χρόνια, που εργάζεται δημιουργικά, ενθουσιάζεται, ονειρεύεται και αγωνιά εξίσου για το άνοιγμα του μουσείου. Δεν μπορούμε να φαρμακώνουμε συνεχώς τους νέους ανθρώπους με εμπόδια και αναστολές.
Γιατί δεν έχουμε αποθήκες στο Φιξ
«Το θέμα των αποθηκών της συλλογής, έτσι όπως εμφανίστηκε, λίγο έλειψε δυστυχώς να αποπροσανατολίσει τη συζήτηση. Για την ιστορία, λοιπόν, να πω ότι η απόφαση αυτή ούτε σημερινή είναι ούτε μπορούσε να ληφθεί από ένα πρόσωπο μόνο. Στο μουσειολογικό πρόγραμμα, με το οποίο προκηρύχθηκε ο διαγωνισμός, περιλαμβάνονται αποθηκευτικοί χώροι μόνο για τις συλλογές των έργων με ελαφρές ύλες και των οπτικοακουστικών έργων, για τα οποία μάλιστα προβλέπονται ειδικά ψυγεία.
Ο αρχικός σχεδιασμός να κατασκευαστούν οι αποθήκες των έργων στο δεύτερο υπόγειο, δεν προχώρησε γιατί βασικά δεν το επέτρεπε η θεμελίωση του υφιστάμενου κτιρίου, το οποίο έπρεπε να διατηρηθεί. Μπροστά στον κίνδυνο να μειωθεί το αναγκαίο εμβαδόν των εκθεσιακών χώρων και να αποδυναμωθούν οι υπόλοιπες λειτουργίες, Δ.Σ. και διεύθυνση του μουσείου, είχαμε αποφασίσει αυτό που αποτελεί σχεδόν τον κανόνα για τα μουσεία σύγχρονης τέχνης, λόγω της φύσεως των υλικών, του μεγάλου όγκου των εκθεμάτων και της ασύμφορης επένδυσης, να μεταφερθούν δηλαδή οι αποθήκες εκτός του κεντρικού κτιρίου».
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΡΗΓΟΠΟΥΛΟΣ
kathimerini.gr 26-1-2014