Πρόλογος ΑΝΑΠΗΡΙΑ ΤΩΡΑ: Πριν κάνετε την οποιαδήποτε επιλογή διαδικασίας αφόδευσης πρέπει να ρωτήσετε κάποιον ειδικό ιατρό Αποκατάστασης ή ειδικό νοσηλευτή που να γνωρίζει από κακώσεις νωτιαίου μυελού. Τα λάθη μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα στην υγεία σας.

Τι είναι το έντερο και ποιες είναι οι λειτουργίες του

Το έντερο είναι το τελευταίο τμήμα του πεπτικού συστήματος και μερικές φορές ονομάζεται παχύ έντερο ή κόλον.
Το πεπτικό σύστημα είναι ένας αγωγός που ξεκινά από το στόμα και καταλήγει στον πρωκτό. Η λειτουργία του πεπτικού συστήματος είναι να παίρνει τις θρεπτικές ουσίες των τροφών και να αποβάλει τις άχρηστες. Το έντερο είναι το όργανο στο οποίο συγκεντρώνονται τα άχρηστα συστατικά των τροφών από όλο το σώμα και μετατρέπονται σε κόπρανα. Στο έντερο υπάρχει κινητικότητα όταν στο ορθό (το τελευταίο τμήμα του εντέρου) γεμίζει από κόπρανα. Τότε ο μυς του πρωκτού (σφιγκτήρας του πρωκτού) χαλαρώνει για να εκκενωθεί το έντερο από τα κόπρανα.
Όταν υπάρχει κάκωση νωτιαίου μυελού, η βλάβη μπορεί να επηρεάσει τα νεύρα που επιτρέπουν τον έλεγχο της κινητικότητας του εντέρου. Αν η κάκωση βρίσκεται από το Θ12 και πάνω, τότε η ικανότητα να αισθάνεστε ότι το έντερο είναι γεμάτο μπορεί να χαθεί. Ο μυς του σφιγκτήρα του πρωκτού παραμένει σφιγκτός και ταυτοχρόνως οι κινήσεις του εντέρου γίνονται – άλλα με διαφορετικό τρόπο αυτή τη φορά. Αυτές οι κινήσεις ονομάζονται αντανακλαστικές κινήσεις.
Αυτό σημαίνει ότι όταν το έντερο είναι γεμάτο, το αντανακλαστικό της αφόδευσης θα εμφανιστεί και το έντερο θα αδειάσει. Αυτές είναι απλές αντανακλαστικές κινήσεις του εντέρου. Το πρόβλημα αυτό μπορεί να διευθετηθεί με ένα πρόγραμμα ρουτίνας όπου η προσπάθεια για αφόδευση θα πρέπει γίνεται συγκεκριμένη ώρα και μετά από συγκεκριμένες μέρες (κάθε μέρα ή κάθε 2 μέρες) ώστε να αποφεύγονται τα απρόοπτα σε ακατάλληλους χώρους και χρόνους.
Σε μια κάκωση νωτιαίου μυελού από Θ12 και κάτω μπορεί να επηρεαστεί το αντανακλαστικό της αφόδευσης και να χαλαρώσει ο σφιγκτήρας του πρωκτού. Η ατονία της κινητικότητας του εντέρου είναι γνωστή επιπλοκή της κάκωσης του νωτιαίου μυελού. Για να διευθετήσουμε αυτού του είδους τα προβλήματα του εντέρου απαιτείται συχνότερη μηχανική προσπάθεια για να εκκενώσει το έντερο πιέζοντας με το χέρι χαμηλά στο αριστερό μέρος της κοιλιάς.
Και οι δυο τύποι νευρογενούς εντέρου μπορούν να διευθετηθούν εύκολα προλαμβάνοντας τα προβλήματα του εντέρου όπως λ.χ. δυσκοιλιότητα, διάρροια, ή την ενσφήνωση των κοπράνων.

Μέθοδοι εκκένωσης του εντέρου

Κάθε πρόγραμμα αφόδευσης πρέπει να εξατομικεύεται ως προς τις ανάγκες του κάθε ατόμου ξεχωριστά. Ο τύπος της ασθένειας ή της νευρικής βλάβης πρέπει να υπολογιστούν όπως πρέπει να υπολογιστούν και άλλοι παράγοντες. Η συνισταμένη ενός προγράμματος αφόδευσης μπορεί να περιέχει οποιονδήποτε συνδυασμό από τα παρακάτω:
Μηχανική απομάκρυνση και δακτυλική αφαίρεση: Φυσική απομάκρυνση των κοπράνων από τον πρωκτό. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί πιέζοντας αριστερά την κοιλιά προς τα κάτω. Κάνουμε κυκλικές κινήσεις με το δείκτη μέσα στον πρωκτό. Αυτό προκαλεί χαλάρωση του σφιγκτήρα του πρωκτού.
Υπόθετο: Υπάρχουν πολλά υπόθετα που διεγείρουν τις νευρικές απολήξεις του πρωκτού και προκαλούν σύσπαση του εντέρου. Τα πιο διαδεδομένα είναι τα υπόθετα γλυκερίνης που υγραίνουν τα κόπρανα και υποκινούν την αφόδευση.
Ένεμα: Το ένεμα έχει την ιδιότητα να μαλακώνει, να υγραίνει και να λιπαίνει τα κόπρανα υποβοηθώντας τη διαδικασία της αφόδευσης.

Τι είναι ένα πρόγραμμα αφόδευσης;

Οι περισσότεροι άνθρωποι εκτελούν το πρόγραμμα αφόδευσης την στιγμή εκείνη της ημέρας που ταιριάζει με τις άλλες συνήθειες αφόδευσης και το καθιερωμένο στιλ ζωής που ακολουθούν.
Η διαδικασία αφόδευσης συνήθως ξεκινάει με την εισαγωγή υποθέτου ή ενέματος. Έπειτα ακολουθείται μια περίοδος αναμονής περίπου 15-20 λεπτά για να επιτρέψουμε το υπόθετο να ενεργήσει. Αυτό το κομμάτι της διαδικασίας, είναι προτιμότερο να γίνεται με τη βοήθεια ενός δοχείου νυκτός ή στο κάθισμα της τουαλέτας. Αφού περάσει η περίοδος των 15-20 λεπτών που περιμένουμε και εάν δε γίνει η εκκένωση τότε μπορεί να γίνεται δακτυλική αφαίρεση κάθε 15-20 λεπτά έως ότου να αδειάσει τελείως το έντερο.
Για να αποφύγετε να τραυματίσετε το ευαίσθητο ιστό του απευθυσμένου, δεν πρέπει να γίνονται περισσότερες από 4 δακτυλικές αφαιρέσεις, για κάθε συνεδρία. Αυτοί που έχουν χαλαρό έντερο συχνά παραλείπουν το υπόθετο ή το ένεμα και ξεκινούν τα προγράμματα αφόδευσης με δακτυλική αφαίρεση ή απλώς με μηχανική απομάκρυνση. Τα περισσότερα προγράμματα αφόδευσης απαιτούν 30-60 λεπτά για να ολοκληρωθούν.
Τα προγράμματα αφόδευσης ποικίλουν από άτομο σε άτομο, ανάλογα με τις εξατομικευμένες προτιμήσεις, τις ανάγκες και τις δραστηριότητες του καθενός. Κάποιοι άνθρωποι χρησιμοποιούν μισό υπόθετο, κάποιοι άλλοι χρειάζονται 2 υπόθετα για να ενεργηθούν και κάποιοι άλλοι δε χρειάζεται να χρησιμοποιούν ούτε υπόθετα, ούτε ένεμα. Κάποιοι επιλέγουν να κάνουν όλη τη διαδικασία στο κρεβάτι, ενώ κάποιοι άλλοι χρησιμοποιούν την τουαλέτα από την αρχή της διαδικασίας. Κάποιοι βρίσκουν ότι η διαδικασία αφόδευσης γίνεται καλύτερα εάν καταναλώνουν ένα ζεστό ρόφημα όταν η διαδικασία αυτή βρίσκεται σε εξέλιξη, άλλοι βρίσκουν ότι αυτό δεν τους βοηθάει. Αυτό που είναι σημαντικό είναι να ανακαλύψεις αυτό που σε βοηθάει στην διαδικασία της αφόδευσης.

Παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν την επιτυχία

Κάθε ένας παράγοντας που αναφέρεται πιο κάτω, ή ένας συνδυασμός από παράγοντες που μπορεί να επηρεάσει την επιτυχία ενός προγράμματος αφόδευσης. Αλλάζοντας έναν παράγοντα μπορείτε να έχετε αποτελέσματα σχεδόν αμέσως ή μπορεί να πάρει μερικές μέρες για να φανούν τα αποτελέσματα. Αλλάζοντας περισσότερους από έναν παράγοντα συγχρόνως, γίνεται πιο δύσκολο να προσδιορίσετε τα αποτελέσματα του κάθε παράγοντα ξεχωριστά και αυτό μπορεί να αυξήσει το χρόνο που χρειάζεται για να αναπτυχθεί ένα σταθερό πρόγραμμα αφόδευσης.
Προηγούμενη ιστορία αφόδευσης: Ποιες ήταν οι συνήθειες αφόδευσης στο παρελθόν;
Χρόνος: Πότε γίνεται ευκολότερα το πρόγραμμα αφόδευσης το πρωί ή το απόγευμα; Την ίδια ώρα κάθε μέρα; Μετά το γεύμα ή μετά από ένα ζεστό ρόφημα; Ποιο είναι το διάστημα ανάμεσα στα προγράμματα- μισή μέρα, μια μέρα, δυο μέρες;
ΣΥΜΒΟΥΛΗ: Πρέπει να ακολουθείς τη διαδικασία της αφόδευσης τουλάχιστον κάθε 2-3 μέρες για να αποφύγεις το ρίσκο της δυσκοιλιότητας, της ενσφήνωσης των κοπράνων και τον καρκίνο του παχέος εντέρου.
Προσωπικός χώρος και άνεση: Μήπως κάποιος άλλος μοιράζεται το μπάνιο μαζί σας; Έχετε αρκετό χρόνο για να ολοκληρώσετε το πρόγραμμά σας;
Συναισθηματική ένταση: Έχει επηρεαστεί η όρεξή σας; Μπορείτε να χαλαρώσετε;
Θέση του σώματος: Σε ποιο χώρο εκτελείτε το πρόγραμμά σας; σε ένα κάθισμα μπάνιου, σε ένα μεταβλητού ύψους κάθισμα που προσαρμόζεται πάνω στη λεκάνη; στην τουαλέτα, στο κρεβάτι; Ίσως είναι καλύτερα εάν είσαστε σε καθιστή θέση, επειδή έτσι μπορείτε να εκμεταλλευτείτε τη βαρύτητα.
Υγρά: Τι ποσότητα και τι είδους υγρά καταναλώνετε; Ο χυμός δαμάσκηνου ή πορτοκαλιού μπορεί να διεγείρει το έντερο ή κάποιος άλλος τύπος χυμού μπορεί να αποδειχτεί διευκολυντικός.
Τροφές: Τι όγκο ινών (όπως φρούτα, λαχανικά, ολικής αλέσεως ψωμί και δημητριακά) τρώτε; Μερικές τροφές όπως τα γαλακτοκομικά προϊόντα, πατάτες, άσπρο ψωμί και μπανάνες, μπορεί να συμβάλλουν στην δυσκοιλιότητα, ενώ κάποια άλλα όπως υπερβολική κατανάλωση φρούτων, καφεϊνης, φαγητά με πολλά καρυκεύματα μπορεί να μαλακώσουν τα κόπρανα ή ακόμα να προκαλέσουν και διάρροια.
Φαρμακευτική αγωγή: Ορισμένα φάρμακα μπορεί να προκαλέσουν δυσκοιλιότητα, ενώ κάποια άλλα ανάμεσά στους κάποια και κάποια αντιβιοτικά μπορούν να προκαλέσουν διάρροια. Συμβουλευτείτε κάποιον ειδικό ιατρό που να γνωρίζει από κακώσεις νωτιαίου μυελού για να σας ενημερώσει για τη φαρμακευτική αγωγή που πιθανόν παίρνετε.
Αρρώστιες: Το πρόγραμμα αφόδευσης που ακολουθείτε μπορεί να επηρεαστεί στην περίπτωση μιας γρίπης, ενός κρυώματος ή μιας εντερικής μόλυνσης τη διάρκεια που είστε άρρωστος. Ακόμα κι’ αν το πεπτικό σας σύστημα δεν επηρεαστεί άμεσα, μπορεί να αλλάξουν οι συνήθειες της διατροφής, τα προσλαμβανόμενα υγρά ή η κινητικότητα, που μπορεί να αλλάξουν ολόκληρο το πρόγραμμα αφόδευσης.
Επίπεδα δραστηριότητας/Κινητικότητα: Πόσο πολύ αθλήστε; Πόση ώρα βρίσκεστε στο αναπηρικό σας κάθισμα ή στον ορθοστάτη;
Καιρός: Ο ζεστός καιρός έχει σαν αποτέλεσμα την παραπάνω εξάτμιση των υγρών του σώματος. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αφυδάτωση και δυσκοιλιότητα.
Επιφανειακό μασάζ: Για να αυξήσουμε την κινητικότητα του εντέρου, κάνουμε κυκλικές στο χαμηλό μέρος της κοιλιάς, με τη φορά του ρολογιού (από δεξιά στα αριστερά).

Fact Sheet της Paraplegics Veterans of America. Προέρχεται από το internet site του Craig Hospital.
Απόδοση στα Ελληνικά Δέσποινα Φωτιάδου (νοσηλεύτρια).