Στην πάροδο των χρόνων, οι άνθρωποι με αναπηρία έχουν απομονωθεί από την κοινωνία με την εφαρμογή μικρολύσεων, δηλαδή λύσεων ειδικής και αποκλειστικής ρύθμισης αυτής της ομάδας ανθρώπων.

Παραδείγματα αποτελούν οι ειδικοί παιδικοί σταθμοί, τα ειδικά σχολεία, τα εργαστήρια με τη μορφή άσυλου, τα ιδρύματα και τα ειδικά σπίτια, τα ειδικά και επομένως διαχωριστικά συστήματα δημόσιας μεταφοράς.
Οι πόλεις μας σήμερα είναι γεμάτες από μικρολύσεις. Πολεοδόμοι και πολιτικοί σε πολλές χώρες οικοδόμησαν κτίρια με διαχωριστικές διευκολύνσεις για άτομα με αναπηρίες και με υπερηφάνεια επιδεικνύουν αυτά τα γκέτο σε ξένους επισκέπτες. Οι πολεοδόμοι θα κατασκευάσουν ένα προσπελάσιμο οικοδομικό συγκρότημα ή ένα δρόμο με μαγαζιά και θα το χρησιμοποιήσουν σαν άλλοθι για να αφήσουν την υπόλοιπη πόλη απροσπέλαστη.
Οι μικρολύσεις χαρακτηρίζονται από τη γενναιόδωρη χρήση του διεθνούς συμβόλου προσπελασιμότητας : ένας προσπελάσιμος τηλεφωνικός θάλαμος σε μια σειρά από απροσπέλαστους, μία προσβάσιμη δημόσια τουαλέτα σε αρκετά πολεοδομικά τετράγωνα. Το διεθνές σύμβολο προσπελασιμότητας μου δείχνει ότι μόνο εδώ είμαι ευπρόσδεκτος. Οι μαύροι της Αφρικής θα πρέπει να είχαν παρόμοια συναισθήματα όταν έβλεπαν πινακίδες «Για Μαύρους» στα παγκάκια του πάρκου. Σε ένα μικρόκοσμο, τα άτομα με αναπηρίες εξαρτώνται από τις περιορισμένες επιλογές που θεωρούνται επαρκείς για αυτά από τους αρχιτέκτονες και τους πολεοδόμους. Σε μια μικροκοινωνία, υπενθυμίζονται στα άτομα με αναπηρίες, στην κυριολεξία σε κάθε τους βήμα, οι περιορισμοί που κάποιος άλλος έχει επιβάλλει σε αυτά. Οι μικρολύσεις αντιπροσωπεύουν τα προσπελάσιμα νησιά σε ένα, κατά τα άλλα, απροσπέλαστο ωκεανό. Έξω από αυτά τα νησιά, τα άτομα με αναπηρίες εμφανίζονται αβοήθητα και έχουν ανατραφεί να αισθάνονται αβοήθητα.
Στη Στοκχόλμη, για παράδειγμα, πάνω από το 95% των οικοδομημάτων είναι απροσπέλαστο για άτομα που δεν μπορούν να ανέβουν ένα ή δύο σκαλοπάτια. Και η Στοκχόλμη είναι πιθανόν μια από τις καλύτερες πόλεις. Κοιτάξτε γύρω σας και θα δείτε πώς το φυσικό περιβάλλον διαχωρίζει και αποκλείει τους πολίτες με αναπηρία από την ενεργή συμμετοχή σε όλες τις πτυχές της ζωής. Το Απαρτχάιντ δεν έχει όρια, όχι μόνο στη Νότια Αφρική, αλλά και στις περισσότερες χώρες αυτού του πλανήτη.
Οι επιπτώσεις των αρχιτεκτονικών εμποδίων είναι διπλές. Επηρεάζουν την καθημερινή ζωή των περισσοτέρων από εμάς ως ένα βαθμό ή άλλο και λειτουργούν ως μηχανισμός που επιλέγει κάποιους από εμάς για να ζήσουμε σε ιδρύματα ή άλλα διαχωριστικά μέρη που παρέχουν διευκολύνσεις. Γνωρίζουμε ότι τα περισσότερα άτομα που αναγκάζονται λόγω αναπηρίας να εισαχθούν σε ιδρύματα, θα προτιμούσαν να ζήσουν εντός της κοινότητας, αν τους δινόταν πραγματική δυνατότητα επιλογής. Τα ιδρύματα βασίζονται σε λειτουργική ρουτίνα. Για το λόγο αυτό, περιορίζουν τις επιλογές των τροφίμων και τις ευθύνες τους, όσον αφορά τη ζωή τους. Το αποτέλεσμα είναι γνωστό : εγκλεισμός σε νοσοκομείο ή ίδρυμα – μειωμένη ικανότητα σε πρακτικά θέματα και κοινωνικές δεξιότητες, χαμηλή αυτοπεποίθηση και δημιουργία εμποδίων στην προσωπική ανάπτυξη, ανεξάρτητα από την ηλικία.
Το προσδόκιμο επιβίωσης στο πλαίσιο των διαχωριστικών διευκολύνσεων αποτελεί ισχυρό κίνητρο για πολλούς ηλικιωμένους και ανθρώπους με αναπηρία, που προσπαθούν να κρατηθούν σε απροσπέλαστα περιβάλλοντα, με τίμημα τη φυσική κόπωση, τον κίνδυνο των ατυχημάτων και την πρόωρη απώλεια λειτουργικών ικανοτήτων. Η φυσική και νοητική ενέργεια που σπαταλάμε για να αντιμετωπίσουμε με επιτυχία τις απροσπέλαστες πόλεις μας, οι επιβαλλόμενοι περιορισμοί στον τρόπο ζωής, οι ευκαιρίες απασχόλησης και κοινωνικότητας είναι κόστη που γεννήθηκαν όχι μόνο από άτομα με αναπηρία, τις οικογένειες και τους φίλους τους, αλλά και από όλους τους πολίτες.
Τα απροσπέλαστα περιβάλλοντα όχι μόνο συμβάλλουν στο διαχωρισμό εις βάρος μας με πολύ συγκεκριμένους τρόπους, αλλά μας επηρεάζουν και με μεγάλη επιδεξιότητα. Έτσι, μια εικόνα ανικανότητας προς το περιβάλλον μπορεί εύκολα να επηρεάσει άλλες πτυχές της προσωπικότητας κάποιου, με αποτέλεσμα η αναπηρία, που περιορίζεται σε μια μόνο πτυχή κάποιου, να συνδέεται με ολοκληρωτική ανικανότητα σε όλους του χώρους. Ένα παράδειγμα : ας υποθέσουμε ότι εσείς ως εργοδότης παίρνετε συνέντευξη από κάποιον υποψήφιο για μια θέση στο προσωπικό. Μπορεί κάποιος να φτάσει στο γραφείο σας μόνο ανεβαίνωντας μερικά σκαλοπάτια. Ο υποψήφιος είναι χρήστης αναπηρικού καθίσματος και πρέπει κάποιος να τον μεταφέρει επάνω. Δεν είναι πιθανό, σε αυτή την περίπτωση, η ανικανότητα του υποψηφίου να ανέβει τις σκάλες να επηρεάσει και την εκτίμηση σας για τις νοητικές του/της ικανότητες ; Και δεν είναι πιθανό ένα άτομο που καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωή του αισθανόταν εξαρτημένο από άλλους ανθρώπους σε κάθε του βήμα, να αρχίσει να αισθάνεται το ίδιο και από άλλες απόψεις ; Για τον κόσμο γύρω μας, ακόμη και για τον εαυτό μας, δεν είναι πάντα σαφές ότι το πρόβλημα δε βρίσκεται σε εμάς, ότι το πρόβλημα δεν είναι ότι είμαστε ανίκανοι και παθητικοί, αλλά ότι οι αρχιτέκτονες, οι πολεοδόμοι και οι πολιτικοί αρνούνται τα ίσα δικαιώματά μας.
Σε ένα μακρόκοσμο, από την άλλη πλευρά, δηλαδή σε μια κοινωνία που έχει σχεδιαστεί για όλους τους πολίτες, η δόμηση και η πολεοδομία θα δώσει στα άτομα με αναπηρίες τη δυνατότητα να συμμετέχουν σε κάθε πτυχή της. Τα προδικασμένα στερεότυπα για τους ανθρώπους με αναπηρίες θα εξαλειφθούν, καθώς ο πληθυσμός εν γένει θα αρχίσει να μας γνωρίζει σε ιδιωτικό επίπεδο, ως οντότητες. Σε μια μακροκοινωνία, δε θα χρειάζεται το διεθνές σύμβολο προσπελασιμότητας, διότι τα άτομα με αναπηρίες θα θεωρούνται ισότιμοι πολίτες και τα πάντα θα είναι προσπελάσιμα.

του Adolf D. Ratzka, Ph.D.

Μετάφραση: Στέλλα Παπαδημητρίου, Μεταφράστρια, Διερμηνέας, email: s_papadim@hotmail.com, stella@disabled.gr, stella@disabilitymarketing.org

Διαβάστε το πρωτότυπο στο http://www.independentliving.org/docs5/micro_macro.html