Η Σκλήρυνση Κατά Πλάκας (ΣΚΠ) είναι μία πολύπλοκη ασθένεια. Τα συμπτώματα μπορεί να μην είναι ευδιάκριτα, ειδικά στα πρώιμα στάδια, και διαφέρουν από άτομο σε άτομο, κάτι που περιπλέκει τη διάγνωση και κάθε περίπτωση χρήζει διαφορετικής αντιμετώπισης. Πολύ συχνά επίσης, κάποιοι ασθενείς δεν γνωρίζουν πολλά για το στάδιο ή τον τύπο ΣΚΠ που έχουν ή πότε και γιατί πρέπει να επισκέπτονται τον γιατρό τους.
Τύποι ΣΚΠ:
Οι κυριότεροι τύποι είναι οι εξής: Υποτροπιάζουσα/Διαλείπουσα, Πρωτοπαθής Προϊούσα και Προοδευτική Υποτροπιάζουσα. Αξίζει να σημειωθεί πως μερικές φορές αναφερόμαστε στον όρο Δευτεροπαθής Προϊούσα ΣΚΠ, αλλά στην πραγματικότητα είναι η τελευταία φάση της Υποτροπιάζουσας/Διαλείπουσας.
Η Υποτροπιάζουσα/Διαλείπουσα ΣΚΠ είναι ο πιο κοινός τύπος σε ποσοστό 85% του συνόλου των ασθενών. Χαρακτηρίζεται από υποτροπές (ή «ώσεις») κατά την διάρκεια των οποίων ο άνθρωπος βιώνει οξεία νευρολογική δυσλειτουργία, είτε με νέα συμπτώματα είτε με τα ήδη υπάρχοντα να γίνονται πιο σοβαρά. Οι υποτροπές ακολουθούνται από υφέσεις, οι οποίες είναι περίοδοι χωρίς εμφανή συμπτώματα. Η υποτροπή ορίζεται ως ένα νέο ή επαναλαμβανόμενο νευρολογικό σύμπτωμα που εμφανίζεται συνεχόμενα για 24 έως 48 ώρες χωρίς βελτίωση. Διαρκούν συνήθως μέρες έως και βδομάδες πριν να φτάσουν στο ζενίθ και να υποχωρήσουν μερικώς ή ολικώς. Η διάρκεια και η ανάκαμψη εξαρτώνται από την σοβαρότητα της έξαρσης, από το πόσο σύντομα αντιμετωπίστηκε και από το στάδιο της ασθένειας. Οι υποτροπές πρέπει να αναφέρονται στον θεράποντα γιατρό μόλις αναγνωριστούν, καθώς η κατάλληλη θεραπεία μπορεί να μειώσει κάποια μη αναστρέψιμη βλάβη.
Οι υποτροπές δεν θα πρέπει να συγχέονται με το φαινόμενο Uhthoff («ψευδοώσεις»), το οποίο μπορεί να περιγραφεί ως μία επανάληψη νευρολογικών συμπτωμάτων εξαιτίας μιας προσωρινής αύξησης της θερμοκρασίας του σώματος, είτε από εξωτερική πηγή (καιρικές συνθήκες) είτε από εσωτερική (άσκηση, πυρετός). Η αύξηση της θερμοκρασίας μειώνει την ταχύτητα των νευρικών σημάτων στον εγκέφαλο και τη σπονδυλική στήλη, κάνοντας παλιά συμπτώματα να επανεμφανιστούν. Συνήθως αυτά υποχωρούν αφού πέσει η θερμοκρασία και ξεκουραστεί ο ασθενής. Είναι επίσης σημαντικό να θυμόμαστε ότι τα νευρολογικά συμπτώματα μπορεί να χειροτερέψουν εξαιτίας της κούρασης, του στρες, της σωματικής άσκησης και της παρουσίας μολύνσεων. Μπορεί να μην είναι πάντα εύκολο, αλλά όσοι έχουν ΣΚΠ θα πρέπει να μάθουν να ξεχωρίζουν τις υποτροπές από τις ψευδο-ώσεις.
H Προοδευτική Υποτροπιάζουσα είναι ο λιγότερο κοινός τύπος ΣΚΠ, επηρεάζοντας ένα 5% του συνόλου των ασθενών. Χαρακτηρίζεται από μία αρχική πορεία που μοιάζει πολύ με την Πρωτοπαθή Προϊούσα ΣΚΠ, αλλά με μία ή περισσότερες επάλληλες υποτροπές, που εμφανίζονται κατά το προχωρημένο στάδιο της ασθένειας.
H Πρωτοπαθής Προϊούσα επηρεάζει το 15% των ασθενών με ΣΚΠ. Αυτός ο τύπος χαρακτηρίζεται από αργή συσσώρευση νευρολογικής αναπηρίας, χωρίς οξείες «επιθέσεις» νευρολογικών δυσλειτουργιών. Τα πιο κοινά συμπτώματα είναι η αδυναμία και η ακαμψία των ποδιών και η δυσκολία στο περπάτημα – κάτι που χειροτερεύει μετά από 1-2 χρόνια. Συνήθως υπάρχει και συνύπαρξη ουρολογικών συμπτωμάτων, όπως συχνοουρία και ακράτεια. Οι ασθενείς μπορεί επίσης να βιώσουν κούραση, προβλήματα μνήμης και όρασης, καθώς και κατάθλιψη.
Όσοι έχουν πρωτοπαθή προϊούσα μορφή δύσκολα μπορούν να νιώσουν τις αλλαγές από μέρα σε μέρα. Συνήθως συγκρίνουν την κατάστασή τους από χρόνο σε χρόνο. Εκεί είναι ολοφάνερο τί μπορούν ακόμα να κάνουν και τί όχι. Το πόσο γρήγορα επιβαρύνεται ο οργανισμός εξαιτίας της ΣΚΠ ποικίλει ανάμεσα στους ασθενείς και είναι εντυπωσιακό πως και τα αποτελέσματα των ερευνών διαφέρουν σημαντικά μεταξύ τους.
Παθολογία
Η ΣΚΠ είναι μία χρόνια, αυτοάνοση διαταραχή που προσβάλλει τον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό δημιουργώντας τοπικές περιοχές φλεγμονών που ονομάζονται «πλάκες». Ενεργές είναι συνήθως οι νέες (οξείες) πλάκες, αλλά μπορεί να επανενεργοποιηθούν και οι παλιές (χρόνιες).
Οι διαφορά μεταξύ των οξείων και των χρόνιων είναι ο βαθμός της φλεγμονής που υπάρχει, κάτι που μπορεί να διαπιστωθεί με μαγνητική. Οι νέες πλάκες μπορεί να προκαλέσουν συμπτώματα, μπορεί και όχι. Στην πρώτη περίπτωση τα συμπτώματα μπορεί να προκαλέσουν επιδείνωση, μπορεί όμως να’ναι και σιωπηλά. Ο βαθμός της μόνιμης βλάβης που προκαλεί μία νέα πλάκα καθορίζει τον βαθμό της ανάκαμψης του οργανισμού από την υποτροπή.
Σχεδόν όλες οι νέες πλάκες μετατρέπονται σε χρόνιες και συσσωρεύονται καθ’ όλη τη διάρκεια της νόσου. Αν και ο αριθμός των πλακών δεν συσχετίζεται με τον αριθμό των υποτροπών, σχετίζεται όμως με την εξέλιξη της αναπηρίας. Οι οξείες-ενεργές πλάκες δεν είναι τόσο κοινές στην Πρωτοπαθή και Δευτεροπαθή Προϊούσα, όσο στην Υποτροπιάζουσα/Διαλείπουσα.
Διάγνωση Πρωτοπαθούς Προϊούσας ΣΚΠ
Η διάγνωση της Πρωτοπαθούς Προϊούσας ΣΚΠ δεν είναι εύκολη υπόθεση. Πρέπει να καταγραφούν τα συμπτώματα του ασθενούς και το πώς εξελίχθηκαν μέσα στον χρόνο. Επίσης, τα μέλη της οικογένειας είναι αξιόπιστη πηγή πληροφοριών για το ιστορικό ως παρατηρητές. Παράλληλα, η διάγνωση θα πρέπει να ενισχυθεί με μαγνητικές εγκεφάλου και σπονδυλικής στήλης ή περαιτέρω tests. Το 2001 μία ομάδα ειδικών διευκρίνισε τα κριτήρια με τα οποία γίνεται διάγνωση για ΣΚΠ και τα αναθεώρησαν το 2005.
Η Πρωτοπαθής Προϊούσα ΣΚΠ χαρακτηρίζεται από προοδευτικά νευρολογικά συμπτώματα χωρίς οξεία επεισόδια και τουλάχιστον δύο από τα παρακάτω:
- Μαγνητική εγκεφάλου με βλάβες τυπικές για ΣΚΠ
- Μαγνητική σπονδυλικής στήλης με βλάβες τυπικές για ΣΚΠ
- Θετική οσφυϊκή παρακέντηση
Οι άνθρωποι με Πρωτοπαθή Προϊούσα ΣΚΠ τείνουν να έχουν λιγότερες βλάβες (πλάκες) στον εγκέφαλο από ό,τι οι άνθρωποι με Υποτροπιάζουσα/Διαλείπουσα ΣΚΠ, ενώ έχουν περισσότερες στον νωτιαίο μυελό. Επίσης, έχουν λιγότερες «ενεργές» πλάκες, άρα λιγότερες φλεγμονές. Αυτές οι διαφορές καθιστούν πιο δύσκολη τη διάγνωση της Πρωτοπαθούς Προϊούσας. Ευτυχώς, υπάρχουν πολλές στρατηγικές που βοηθούν τους ασθενείς να χειριστούν τα συμπτώματά τους και να παραμείνουν δραστήριοι και παραγωγικοί.
Πηγή: spinalcord.org
Απόδοση στα ελληνικά: Θάλεια Κιούση
Περιοδικό Αυτονομία – www.disabled.gr – Απρίλιος 2012