Στα φυσιολογικά αναπτυσσόμενα παιδιά, η όρθια στάση είναι ένα σημαντικό κομμάτι της ανάπτυξής τους κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής τους.

Η όρθια στάση έχει μεγάλη σημασία για τα παιδιά και συμβάλει σημαντικά στην συνολική λειτουργική τους ανάπτυξη. Είναι καθοριστική για την ανάπτυξη όλων των λειτουργιών, οι οποίες είναι ακρογωνιαίοι λίθοι στην γενικότερη λειτουργία και στην δραστηριότητα του οργανισμού.
– ΟΡΑΣΗ
– ΑΚΟΗ
– ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ
– ΚΑΘΙΣΜΑ
– ΑΝΑΣΗΚΩΣΗ
– ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

ΜΙΚΡΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΕΣ

Ολα τα παιδιά με αναπηρία έχουν την ίδια ακριβώς ανάγκη να στέκονται όρθια όπως και τα άλλα παιδιά. Γι’ αυτό η εξάσκηση της όρθιας στάσης πρέπει να ξεκινάει σε πολύ μικρή ηλικία για καλύτερα αποτελέσματα. Σαν τέτοια ηλικία θεωρείται, εκείνη η ηλικία που το παιδί φυσιολογικά αρχίζει και μαθαίνει να στέκεται. Μπορούμε, δηλαδή, να προσδιορίσουμε την ηλικία του ενός (1) έτους περίπου.
Η εκπαίδευση στην όρθια στάση βοηθάει τη γενικότερη λειτουργική ανάπτυξη του παιδιού:
– Βοηθάει και εκπαιδεύει το παιδί να κρατά σε ισορροπία το κεφάλι του.
– Γυμνάζει τους μυς του αυχένα, της σπονδυλικής στήλης και των ισχίων.
– Γυμνάζει το παιδί στην ισορροπία του σώματος γενικότερα.
-Βοηθάει και αυξάνει τις δυνατότητες του παιδιού να χρησιμοποιεί τους βραχίονες και τα χέρια του.
– Βοηθάει στην καλύτερη ανάπτυξη των αρθρώσεων των ισχίων, οι οποίες κατά τη γέννηση είναι μαλακές και γι’ αυτό απαιτείται σωστή πίεση και βάρος στην σωστή κατεύθυνση για να δέσει και να διαμορφωθεί σωστά η άρθρωση. Αν η διαδικασία αυτή δεν πραγματοποιηθεί σωστά στα πρώτα χρόνια της ανάπτυξης του παιδιού, τότε υπάρχει μεγάλος κίνδυνος εξαρθρώσεων των ισχίων.

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΟΡΑΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΚΟΗΣ

– Το παιδί μπορεί να σταθεροποιεί το βλέμμα του όταν ο αυχένας και το κεφάλι ισορροπούν.
– Το παιδί μπορεί να παρακολουθεί, να ακούει και να αντιλαμβάνεται το περιβάλλον από διαφορετικές οπτικές γωνίες και διαφορετικά ερεθίσματα, κάτι που δεν μπορεί να κάνει από ξαπλωμένη ή καθιστή θέση.

ΔΙΑΝΟΗΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Η διανοητική ανάπτυξη του παιδιού βασίζεται κυρίως σε διάφορες κινητικές εμπειρίες καθώς και στις δυνατότητες των αισθήσεων π.χ. πιάσιμο και επεξεργασία διαφόρων αντικειμένων. Γι’ αυτό πρέπει να δημιουργούνται απαραίτητες προϋποθέσεις και δυνατότητες για μέγιστη εκμετάλλευση της όρασης και της ακοής αλλά και των άλλων αισθήσεων γιατί είναι πολύ σημαντικά στην όλη διαδικασία της διανοητικής ανάπτυξης του παιδιού.
Οι ειδικοί, κάνουν λόγο, για ορισμένες κρίσιμες βιολογικές φάσεις ανάπτυξης του παιδιού κατά τις οποίες η εκμάθηση είναι μέγιστη όταν ξεκινάει σε πολύ μικρή ηλικία και πως λανθασμένη ή ελλιπής εξάσκηση δεν είναι δυνατόν να διορθωθεί ή να αναπληρωθεί. Αυτός ο ορισμός και παράλληλα υπόδειξη πρέπει να εφαρμόζεται σε όλα τα παιδιά με κινητικά προβλήματα. Οσο πιο μικρά αρχίζουν τα παιδιά να εκπαιδεύονται στην όρθια στάση τόσο λιγότερα προβλήματα θα αντιμετωπίσουν κατά τη διάρκεια της ανάπτυξής τους.

ΜΕΓΑΛΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΕΝΗΛΙΚΕΣ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΕΣ

Σε μεγάλα παιδιά και ενήλικες, με γενετικές ή αποκτηθείσες αναπηρίες, η ανάγκη να βρίσκονται σε όρθια στάση είναι επιτακτική και επιβεβλημένη για λόγους κυρίως προληπτικούς αλλά και θεραπευτικούς σε σχέση με τα συμπτώματα και τα προβλήματα που παρουσιάζονται.
Είναι, λοιπόν, απαραίτητη η χρήση ΟΡΘΟΣΤΑΤΗ ή ΠΛΑΓΙΟΣΤΑΤΗ ή ΑΛΛΟΥ ΒΟΗΘΗΜΑΤΟΣ (π.χ. νάρθηκες, κηδεμόνες, κ.λ.π.) για να σταθεί κανείς όρθιος για τους παρακάτω κυρίως λόγους:
– Αποφυγή καταγμάτων των ισχίων
– Χαλάρωση των μυών, με ευεργετική επίδραση στην σπαστικότητα. Οταν κανείς βρίσκεται σε όρθια στάση 1/2 ώρα καθημερινά είναι αποδεδειγμένο ότι η σπαστικότητα των μυών μειώνεται σημαντικά.
– Βοηθάει στην σωστή θέση καθίσματος καθ’ ότι η ισορροπία του σώματος σταδιακά βελτιώνεται, πράγμα που επιδρά προληπτικά κατά της σκολίωσης και διαφόρων αγκυλώσεων και παραμορφώσεων των άνω και κάτω άκρων.
– Καταπολεμά την οστεοπόρωση.
– Επιδρά ευεργετικά στην σωστή κυκλοφορία του αίματος, μειώνοντας έτσι τις πιθανότητες εγκεφαλικών επεισοδίων.
– Επηρεάζει θετικά τις λειτουργίες των νεφρών, του στομάχου και του εντέρου καταπολεμώντας έτσι τη δυσκοιλιότητα και τις ουρολοιμώξεις.
– Βοηθάει σημαντικά το αναπνευστικό σύστημα, μειώνοντας έτσι τις πιθανότητες αναπνευστικής ανεπάρκειας με όλα τα γνωστά επακόλουθα.
– Τέλος επιδρά θετικά στον ψυχολογικό τομέα του ατόμου καθ’ ότι δίνει τη δυνατότητα να μπορεί κανείς να λειτουργεί σε διάφορες στιγμές σχετικά ανεξάρτητα.
Για να υπάρχουν, όμως, αποτελέσματα από την όρθια στάση δεν αρκούν, βέβαια, μόνο οι παραπάνω επισημάνσεις, παρατηρήσεις και διαπιστώσεις. Χρειάζονται απαραίτητα να καλυφθούν και οι εξής προϋποθέσεις:
– ΓΝΩΣΗ ΤΟΥ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ
– ΣΩΣΤΗ ΕΠΙΛΟΓΗ ΒΟΗΘΗΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ
– ΣΩΣΤΗ ΡΥΘΜΙΣΗ
– ΔΟΚΙΜΕΣ ΚΑΙ ΓΕΝΙΚΟΤΕΡΑ ΣΩΣΤΗ ΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ
– ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΣΤΑΣΗ ΣΕ ΕΚΕΙΝΕΣ ΤΙΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΠΟΥ ΥΠΑΡΧΕΙ
– ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΑΥΤΟΧΡΟΝΑ (π.χ. παιχνίδι, φαγητό, διάβασμα, τηλεόραση, διάφορες εργασίες).

ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ

Α. ΟΡΘΟΣΤΑΤΕΣ

Ορθοστάτες με τον κυρίως κορμό κάθετο και τροχήλατη ή σταθερή βάση. Είναι κατασκευαστικά οι πιο απλοί ορθοστάτες με πολύ περιορισμένες δυνατότητες ρυθμίσεων, γι’ αυτό και η χρήση τους είναι περιορισμένη στις χώρες με ανεπτυγμένη τεχνολογία αποκατάστασης. Χρησιμοποιούνται συνήθως σε περιστατικά με ελαφριάς μορφής κινητικά προβλήματα.

Β. ΠΛΑΓΙΟΣΤΑΤΕΣ

Οι πλαγιοστάτες χωρίζονται κυρίως σε δύο κατηγορίες και χαρακτηρίζονται σαν ανακλινόμενοι ή ημιανακλινόμενοι:
1. Πλαγιοστάτες ανακλινόμενοι από 0-90 μοίρες, με ή χωρίς ηλεκτροκίνητο μηχανισμό ανάκλισης με χειριστήριο φορητό και επαναφορτιζόμενες μπαταρίες. Μπορεί να είναι με σταθερή βάση ή τροχήλατοι. Προτιμούνται κυρίως οι δεύτεροι για πολλούς πρακτικούς λόγους π.χ. μετατόπιση του ατόμου από ένα σημείο σε άλλο. Διαθέτουν κατά κανόνα πολλές δυνατότητες ρυθμίσεων, έτσι ώστε να καλύπτονται και οι πιο δύσκολες και εξειδικευμένες περιπτώσεις. Ανάλογα με τον τύπο και την προέλευση διαθέτουν αντίστοιχα πολλά εξαρτήματα και αξεσουάρ όπως:
α) Τραπέζι εργασιοθεραπείας, προσθαφαιρούμενο ή όχι με διάφορες ρυθμίσεις.
β) Πρόσθετα κομμάτια για την αυξομείωση του ύψους του κυρίως κορμού.
γ) Πλαϊνά στηρίγματα θώρακος και λεκάνης ρυθμιζόμενα ποικιλοτρόπως ανάλογα με την περίπτωση που έχουμε να αντιμετωπίσουμε.
δ) Ειδικούς ιμάντες πρόσδεσης και στήριξης διαφόρων σημείων του σώματος.
ε) Στηρίγματα γονάτων ρυθμιζόμενα σε ύψος, βάθος και κλίσεις.
στ) Διαιρούμενα υποπόδια αυξομειούμενα, ρυθμιζόμενα σε βάθος και κλίσεις για να καλύπτουν εκείνες τις περιπτώσεις που υπάρχουν αγκυλώσεις στις αρθρώσεις των κάτω άκρων.
η) Απαγωγή σκελών, σταθερή ή μεταβαλλόμενη καθώς επίσης και απαγωγή σκελών με μηχανισμό για κάθε σκέλος χωριστά. Αυτή η τελευταία, αλλά σημαντική δυνατότητα, υπάρχει μόνο σε πολύ περιορισμένο αριθμό πλαγιοστατών.
2. Πλαγιοστάτες ημιανακλινόμενοι από 0-30 μοίρες, με σταθερή ή τροχήλατη βάση. Διαθέτουν αρκετές δυνατότητες ρυθμίσεων, χωρίς βέβαια να μπορούν να καλύψουν όλες τις περιπτώσεις που καλύπτουν οι προαναφερθέντες πλαγιοστάτες. Διαθέτουν και αυτοί αρκετά αξεσουάρ και εξαρτήματα, ανάλογα με τον κατασκευαστή και την προέλευσή τους.

Γ. ΟΡΘΟΣΤΑΤΟΠΕΡΠΑΤΟΥΡΕΣ – ΠΕΡΠΑΤΟΥΡΕΣ

1. Τροχήλατες ορθοστατοπερπατούρες με δυνατότητα ανάκλισης από 0-30 μοίρες ή σταθερές. Ανάλογα με τον τύπο και την προέλευσή τους διαθέτουν: α) Αυξομειούμενου ύψους κάθισμα
β) Ρυθμιζόμενα πλαϊνά στηρίγματα λεκάνης
γ) Οπίσθια στηρίγματα λεκάνης ρυθμιζόμενα.
δ) Ρυθμιζόμενα στηρίγματα θώρακος.
ε) Ειδικούς ιμάντες πρόσδεσης και στήριξης.
στ) Αυξομειούμενες χειρολαβές οδήγησης.
η) Υποστηρίγματα μασχάλης.
2. Περπατούρες τροχήλατες με σταθερό ή ρυθμιζόμενο σε ύψος κάθισμα. Μπορεί να είναι πτυσσόμενες ή μη ανάλογα τον τύπο και την προέλευσή τους. Διαθέτουν, κυρίως, φρένα διπλής ή τριπλής ενέργειας για ρύθμιση της μετακίνησης και γενικότερα της κίνησης ανάλογα με την περίπτωση. Διαθέτουν και άλλα βοηθητικά αξεσουάρ και εξαρτήματα για εξυπηρέτηση διαφόρων δραστηριοτήτων.

Δ. ΝΑΡΘΗΚΕΣ – ΚΗΔΕΜΟΝΕΣ

Κατασκευάζονται κυρίως κατά παραγγελία και σύμφωνα με τις ανάγκες και δυνατότητες του ατόμου. Υπάρχουν όμως, και αρκετοί τύποι τέτοιων βοηθημάτων έτοιμα στο εμπόριο, αλλά χρειάζεται μεγάλη προσοχή στην επιλογή τους.

Γιώργος Αραμπατζής