Πρόλογος ΑΝΑΠΗΡΙΑ ΤΩΡΑ: Πριν κάνετε την οποιαδήποτε επιλογή τρόπου φροντίδας του παράλυτου μέρους του σώματός σας πρέπει να ρωτήσετε κάποιον ειδικό ιατρό Αποκατάστασης ή κάποιο ειδικό νοσηλευτή που να γνωρίζει από κακώσεις νωτιαίου μυελού. Τα λάθη μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα στην υγεία σας.

Ο Ρίκ είναι τετραπληγικός, από κάκωση νωτιαίου μυελού. Ένα πρωί που πήγε να ντυθεί καθώς ανέβαζε τα παντελόνια του και έβαζε την κάλτσα του ακούστηκε ένα ΚΡΑΚ.
Τί ήταν; Κάταγμα ισχίου ή κάτι τέτοιο. Ήταν μικρότερος από 40 χρονών. Έκανε μια πολύ δραστήρια ζωή, μολονότι ήταν τετραπληγικός στο Α6. Ποτέ στο παρελθόν δεν είχε τραυματιστεί. Τι πήγε λάθος; ποιος έφταιξε γι’ αυτόν τον τραυματισμό; Διαβάστε!

Είναι πολύ συνηθισμένο να παθαίνουν οι ικανοί σωματικά άνθρωποι κάταγμα και -αφού ακολουθήσουν τη συνηθισμένη θεραπεία- να θεραπεύονται. Πρόκειται για μια διαδικασία κατά την οποία σπάει κάποιο οστό, δηλαδή αρκετά ανόργανα στοιχεία του συγκεκριμένου οστού παθαίνουν ζημιά, (ιδιαιτέρως ασβέστιο). Ύστερα μετά την κατάλληλη θεραπεία διορθώνεται η βλάβη.
Όμως, για το Ρικ και μερικούς άλλους με κακώσεις νωτιαίου μυελού και οστεοπόρωση το κάταγμα ενδέχεται να γίνεται πιο συχνά απ’ ότι γίνεται η θεραπεία του, αφού η απώλεια μεγάλης ποσότητας ζωτικών ανόργανων ουσιών κάνει τα οστά εύθραυστά.
Στις κακώσεις νωτιαίου μυελού τα κατάγματα μπορούν να γίνουν σχεδόν χωρίς λόγο. Ένας μικρός τραυματισμός, μια άστοχη κίνηση ή ακόμα και ένας δυνατός σπασμός είναι αρκετός για να προκαλέσει κάταγμα.
Η εμπειρία δείχνει πως συνήθως σπάνε τα οστά του ισχίου, όπως επίσης και τα οστά στους καρπούς. Εξίσου ευπαθή είναι και τα οστά στα πόδια. Η οστεοπόρωση μπορεί να περιορίσει τη λειτουργικότητα του ανθρώπου με κάκωση νωτιαίου μυελού, να συμβάλει στην αλλαγή της μορφής του σώματος και να δημιουργήσει μεγαλύτερο κίνδυνο για κατακλίσεις και αναπνευστικά προβλήματα.

Οστεοπόρωση στις κακώσεις νωτιαίου μυελού

Η οστεοπόρωση εμφανίζεται όσο μεγαλώνει η ηλικία. Πολλοί άνθρωποι καθώς γηράσκουν αποκτούν οστεοπόρωση. Για παράδειγμα οι γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση αποκτούν οστεοπόρωση σε μεγαλύτερο βαθμό απ’ ότι οι άνδρες στην ίδια ηλικία.
Στις κακώσεις νωτιαίου μυελού η παθολογία είναι διαφορετική από την παθολογία των ικανών σωματικά. Ανεξαρτήτως ηλικίας και φύλλου αμέσως μετά την παράλυση τα οστά αρχίζουν και χάνουν ανόργανα στοιχεία ενώ μειώνεται η πυκνότητά τους.
Οι ερευνητές δεν είναι βέβαιοι για τους λόγους που προκαλούν οστεοπόρωση αλλά έχουν δημιουργήσει αρκετές θεωρίες που προσπαθούν να την ερμηνεύσουν.
Οι ίδιοι λόγοι που προκαλούν οστεοπόρωση στους ικανούς σωματικά προκαλούν και στους ανθρώπους με κακώσεις νωτιαίου μυελού: Ο διαβήτης, η χρόνια χρήση στεροειδών φαρμάκων, απώλεια βιταμίνης D και κάπνισμα είναι οι πιο συνηθισμένες αιτίες για οστεοπόρωση. Η κατάχρηση του αλκοόλ, της καφείνης, η διατροφή που είναι πλούσια σε ίνες και πρότεινες ή σε ασβέστιο επιδεινώνουν την οστεοπόρωση.
Οι άνθρωποι με κακώσεις νωτιαίου μυελού είναι περισσότερο εκτεθειμένοι στην οστεοπόρωση. Αμέσως μετά την παράλυση η αδράνεια και πολύμηνη παραμονή στο κρεβάτι είναι οι πρώτες αιτίες που προκαλούν οστεοπόρωση. Είναι επίσης γνωστό ότι όταν τα οστά δέχονται το φορτίο του βάρους του σώματος, επιβραδύνει τα συμπτώματα της οστεοπόρωσης.
Γι’ αυτό οι άνθρωποι με κακώσεις νωτιαίου μυελού είναι χρήσιμο να στέκονται όρθιοι αλλά και να αθλούνται έτσι ώστε να μπαίνει αρκετό βάρος στα πόδια τους.
Πολλοί ερευνητές πιστεύουν ότι η οστεοπόρωση προκαλείται κυρίως επειδή τα οστά δεν κινούνται, και αυτή η οστεοπόρωση επιδεινώνεται επειδή συνεχίζουν να μη δέχονται το φορτίο του σώματος. Θεωρούν πως παίζει μεγάλο ρόλο στην επιδείνωση της οστεοπόρωσης οι αλλαγές που συμβαίνουν στο κυκλοφοριακό και στο αυτόνομο νευρικό σύστημα, αμέσως μετά την παράλυση.
Ένας λόγος που κάνει πιο αληθοφανείς τους ισχυρισμούς των ερευνητών είναι η μεγάλη ταχύτητα που εμφανίζεται η οστεοπόρωση στους ανθρώπους αμέσως μετά την κάκωση νωτιαίου μυελού. Από τις πρώτες μέρες της παράλυσης το ανθρώπινο σώμα απορρίπτει μεγάλες ποσότητες από ανόργανα συστατικά κυρίως με τα ούρα και αυτό είναι μια ένδειξη ότι η διαδικασία της οστεοπόρωσης έχει αρχίσει.
Η διαδικασία και ο ρυθμός απόρριψης ανόργανων συστατικών είναι τελείως διαφορετικός απ’ ότι στους άλλους κατάκοιτους χωρίς κάκωση νωτιαίου μυελού. Έτσι οι ερευνητές καταλήγουν πως η οστεοπόρωση είναι μέρος της παθολογίας των κακώσεων νωτιαίου μυελού.

Τα καλά νέα

Η ταχύτητα που χάνουν τα οστά τα ανόργανα συστατικά τους είναι ραγδαία τους πρώτους μήνες της παράλυσης. Αυτή η ταχύτητα συνήθως διακόπτεται μετά από 2 χρόνια.
Αυτό σημαίνει πως οι άνθρωποι που έχουν παράλυση 30 ή 40 χρόνια δεν έχουν οστεοπόρωση που να εξελίσσεται. Ούτε έχουν περισσότερη οστεοπόρωση από αυτή που είχαν πριν 10 χρόνια. Η οστεοπόρωση γι’ αυτούς τους ανθρώπους δεν είναι επικίνδυνη, ούτε βεβαίως είναι μεγάλος ο κίνδυνος για κάταγμα.
Άλλωστε η επιστημονική έρευνα έχει δείξει ότι μόνο 1% έως 6% των ανθρώπων με κακώσεις νωτιαίου μυελού έχουν τόσο εύθραυστα οστά που είναι επικίνδυνα να πάθουν κάταγμα. Αυτό το ποσοστό είναι μάλλον υψηλό αλλά στατιστικά δεν έχει διαπιστωθεί στους ανθρώπους με κακώσεις νωτιαίου μυελού.

Πως γίνεται η διάγνωση της οστεοπορώσεως

Η οστεοπόρωση μπορεί να διαγνωστεί με ανάλυση αίματος και ούρων, με ακτινογραφίες αλλά και κάποιες άλλες υψηλής τεχνολογίας διαγνωστικές διαδικασίες , όπως λ.χ. τομογραφίες. Οι ερευνητές δεν έχουν καταλήξει για το πια εξέταση είναι πιο αξιόπιστη. Οι ίδιοι ερευνητές δε συνιστούν αυτές τις εξετάσεις επειδή κοστίζουν πολλά χρήματα για να γνωστοποιήσουν κάτι που είναι ήδη γνωστό.
Είναι γνωστό ότι όσοι έχουν κακώσεις νωτιαίου μυελού έχουν και οστεοπόρωση. Πολλά κέντρα αποκατάστασης λησμονούν να πληροφορήσουν τους ανθρώπους με κακώσεις νωτιαίου μυελού ότι μόνο ένα πολύ μικρό ποσοστό από αυτούς ενδέχεται να έχει κάταγμα. Ομοίως και οι ιατροί αποκατάστασης λησμονούν να αναφέρουν ότι μόνο ένα πολύ μικρό ποσοστό κινδυνεύει να πάθει κάταγμα και εξ αιτίας της μη πληροφόρησης οι άνθρωποι πανικοβάλλονται.

Ποια είναι η θεραπευτική αγωγή;

Δυστυχώς δεν υπάρχει θεραπεία για την οστεοπόρωση. Όλοι οι ερευνητές χωρίς καμία εξαίρεση παραδέχονται ότι δεν μπορούν να επιστρέψουν τα απωλεσθέντα στοιχεία στα οστά ώστε να αποκατασταθεί η παλιά ανθεκτικότητα των οστών. Υπάρχουν ωστόσο πολλά πράγματα που μπορείτε να κάνετε για να βοηθήσετε τα οστά σας να παραμείνουν σχετικά ανθεκτικά:
Αθληθείτε, γυμναστείτε και κάντε όσες φυσικές δραστηριότητες μπορείτε. Όλες οι φυσικές δραστηριότητες που φορτίζουν με βάρος τα οστά και όλες οι δραστηριότητες που δίνουν το φορτίο του βάρους πάνω στα οστά, αλλά και όλες οι ασκήσεις που δημιουργούν φορτίο με αντίσταση στις αρθρώσεις βοηθούν τα οστά να παραμείνουν κατά το δυνατό ανθεκτικά. Εάν μπορείτε να βαδίσετε κάντε το όσο περισσότερο μπορείτε.
Εάν είσαστε γυναίκα κατά τη διάρκεια της εμμηνόπαυσης συμβουλευτείτε κάποιον γιατρό για να σας συστήσει κάποια φαρμακευτική αγωγή.
Μπορείτε να τρώτε τροφές με περισσότερο ασβέστιο όπως λ.χ. γάλα, παγωτά, όστρακα κ.ο.κ. Αν και δεν υπάρχουν προβλήματα για πέτρα στα νεφρά φροντίστε να είστε συγκρατημένοι επειδή αυτές οι τροφές προκαλούν δυσκοιλιότητα.
Επίσης βοηθά η βιταμίνη D. Κάντε ηλιοθεραπεία και καταναλώστε τροφές πλούσιες σε βιταμίνη D όπως λ. χ. ψάρια και φυλλώδη χορταρικά.
Κόψτε το κάπνισμα. Επιταχύνει την εξασθένιση των οστών. Συγκρατηθείτε στην κατανάλωση του αλκοόλ επιταχύνει επίσης την εξασθένηση των οστών.
Θεωρητικά η ορθοστασία και η βάδιση βοηθούν. Γνωρίζουμε ότι τα οστά διατηρούνται ανθεκτικά όσο δέχονται το φορτίο του σώματος.
Όμως οι ερευνητές έχουν διαφορετικές απόψεις. Κάποιοι ισχυρίζονται ότι η ορθοστασία βοηθά ενώ κάποιοι άλλοι ισχυρίζονται ότι δε βοηθά ακόμα και όταν γίνεται κάθε μέρα.
Η σπαστικότητα συμβάλλει στην διατήρηση της ανθεκτικότητας των οστών επειδή με τη σπαστικότητα εφαρμόζεται πίεση πάνω στα οστά. Το γεγονός ότι οι άνθρωποι χωρίς σπαστικότητα διαπιστώθηκε ότι έχουν περισσότερα προβλήματα με κατάγματα στα οστά, ενώ οι άνθρωποι με σπαστικότητα έχουν λιγότερα προβλήματα είναι ενδεικτικό του ευεργετικού ρόλου που παίζει η σπαστικότητα στη διατήρηση της καλής φυσικής κατάστασης των οστών.
Είναι ωστόσο πολύ πιθανό να προκληθεί κάποιο κάταγμα εάν η σπαστικότητα είναι πολύ δυνατή.

Πρόληψη των καταγμάτων

Η πρόληψη των καταγμάτων είναι απλή υπόθεση καθημερινής ρουτίνας. Επειδή τα κατάγματα μπορούν να συμβούν χωρίς σοβαρή αιτία, γι’ αυτό προφυλαχθείτε. Δε χρειάζεται όμως να ανησυχείτε. Απλώς χρειάζεται να είστε λίγο πιο προσεκτικοί.
Πάντα να προσέχετε: Να θυμάστε να μην τραυματίζετε τα πόδια σας καθώς μεταφέρεστε από το αναπηρικό κάθισμα στο κρεβάτι και αντιστρόφως. Να αποφεύγετε τις βίαιες κινήσεις που ενδέχεται να τραυματίσουν τα οστά και τις κλειδώσεις. Κάντε όλες τις κινήσεις ήρεμα, χωρίς βία.
Τι κάνετε εάν νομίσετε ότι συνέβη κάταγμα;
Κατ’ αρχήν ηρεμήστε. Συνήθως το κάταγμα δεν είναι μια επείγουσα ιατρική ανάγκη. Πιθανώς δε χρειάζεστε ούτε ασθενοφόρο.
Πότε ένα κάταγμα είναι ιατρική ανάγκη;
– Όταν είστε επιρρεπείς για autonomic hyperflexia και έχετε συμπτώματα που δείχνουν πως ενδέχεται να συμβεί κάτι τέτοιο.
– Όταν πονάτε πολύ.
– Όταν το οστό φαίνεται κάτω από το δέρμα ή όταν από κάτω από το δέρμα φαίνεται πολύ αιμορραγία.
– Εάν υπάρχει μεγάλο οίδημα «πρήξιμο».
– Εάν αισθάνεστε το κεφάλι σας περίεργα, εάν έχετε ναυτία και αν αισθάνεστε κατάπτωση.

Ακόμη και όταν αισθάνεστε ότι δεν είναι ιατρικά επείγουσα ανάγκη καλέστε ένα γιατρό. Πρέπει να ζητήσετε να κάνετε ακτινογραφία το συντομότερο δυνατό.
Για όσες μεταφορές είναι απαραίτητες να κάνετε μεταχειριστείτε το τραυματισμένο άκρο χωρίς βίαιες κινήσεις και όσο το δυνατό να το κρατάτε χωρίς να το κάμπτετε. Εάν είναι δυνατόν έχετε το τραυματισμένο άκρο σε ψηλή θέση, ώστε να επιβραδύνετε το οίδημα (πρήξιμο). Εάν είναι χέρι συγκρατήστε το με επιδέσμους κοντά στο σώμα. Μη κλείνετε το τραυματισμένο οστό σε κάλτσες, εσώρουχα ή άλλα ρούχα. Φροντίστε απλώς να το σκεπάσετε με κάποια κουβέρτα ώστε να παραμείνει ζεστό. Εάν κατοικείτε μόνος τότε καλέστε ένα φίλο για να σας βοηθήσει να πάτε στο γιατρό.

Επίλογος

Η οστεοπόρωση για τους ανθρώπους με κακώσεις νωτιαίου μυελού είναι ένα μέρος της ζωής τους και πρέπει να μάθουν να ζούν με αυτή. Μολονότι ο κίνδυνος για κάταγμα είναι πραγματικός οι περισσότεροι παραπληγικοί και τετραπληγικοί δεν παθαίνουν κατάγματα όταν προσέχουν στο τρόπο που ζούν.
Οι περισσότεροι άνθρωποι με παραπληγία ή τετραπληγία δε θα πάθουν ποτέ στη ζωή τους κάταγμα. Είναι περίεργο αυτό αλλά είναι εξ ίσου αληθές. Ωστόσο, όσα περισσότερα γνωρίζετε για την παράλυσή σας, τόσες περισσότερες ατυχίες ενδέχεται να συμβούν.

Fact Sheet της Paraplegics Veterans of America. Προέρχεται από το internet site του Craig Hospital. Απόδοση στα Ελληνικά Δέσποινα Φωτιάδου (νοσηλεύτρια).