Tα τελευταία δεκαπέντε χρόνια, το σκηνικό των συνθηκών εργασίας αλλάζει άρδην. Eντατικοποίηση και ευέλικτες μορφές εργασίας (ώστε να μειωθεί το εργατικό κόστος), απροειδοποίητες αλλαγές στο εργασιακό καθεστώς και αυξανόμενες απαιτήσεις από τους εργαζόμενους, νέες τεχνολογίες και μοναχική εργασία, δημιουργούν καταστάσεις μεγάλης πίεσης, που έχουν ως συνέπεια μια σειρά από «νέες» επαγγελματικές ασθένειες: στρες, μυοσκελετικά προβλήματα, χρόνια κόπωση, ψυχολογική εξουθένωση, κατάθλιψη…

Είναι χαρακτηριστικό ότι ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη στρατηγική υγείας και ασφάλειας 2002 – 2006 κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για τις «αναδυόμενες» ασθένειες που προκαλούν η υπερβολική πίεση και η εργασιακή παρενόχληση («ένα ιδιαίτερο πρόβλημα στις μέρες μας, που απαιτεί νομοθετική δράση», όπως αναφέρεται). Aσθένειες που αντιστοιχούν στο 20% των προβλημάτων υγείας των εργαζομένων. Tο ένα τέταρτο από αυτές οδηγεί σε παύση της εργασίας για δύο ή περισσότερες εβδομάδες. Ιδιαίτερη μνεία γίνεται στην ευαίσθητη θέση των γυναικών (εργαζόμενες και μητέρες) και των εργαζομένων άνω των 55 ετών, που πληθαίνουν στην E.E. λόγω συνταξιοδότησης σε όλο και μεγαλύτερες ηλικίες – οι εργαζόμενοι αυτοί υφίστανται τα σοβαρότερα ατυχήματα με θνησιμότητα και παρουσιάζουν ιδιαιτέρως αυξημένη συχνότητα σε καρκίνους και καρδιαγγειακά νοσήματα.

Το κόστος εργατικών ατυχημάτων και επαγγελματικών ασθενειών σε χώρες με ανεπτυγμένα συστήματα πρόληψης του επαγγελματικού κινδύνου -Δανία, Νορβηγία, Σουηδία, Φινλανδία- ξεπερνά το 2,5% του ΑΕΠ τους. Μπορεί, λοιπόν, κάποιος να φαντασθεί πόσο υψηλότερο είναι αυτό το κόστος σε κράτη όπου απουσιάζει η πολιτική πρόληψης του επαγγελματικού κινδύνου. Κράτη όπως η Ελλάδα, που δεν διαθέτει κανένα ουσιαστικό μηχανισμό, ώστε να τηρούνται οι ευρωπαϊκές επιταγές και όπου επαγγελματικές ασθένειες δεν αναγνωρίζονται ως τέτοιες.

Ποιους προτιμούν οι νέες ασθένειες

Η μονότονη κίνηση του Τσάρλι Τσάπλιν στους «Μοντέρνους Καιρούς» επανέρχεται στους μετα-μοντέρνους καιρούς με τις επαναλαμβανόμενες κινήσεις του υπαλλήλου και όχι του βιομηχανικού εργάτη, πλέον στον ηλεκτρονικό υπολογιστή. Οπως σημειώνει στην «K» ο κ. Χρήστος Ιωάννου, γενικός διευθυντής του Ελληνικού Ινστιτούτου Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας (1993 – 2001) και σήμερα μέλος του Σώματος Μεσολαβητών – Διαιτητών, πάνω από το 50% των εργαζομένων στα πρώην 15 κράτη – μέλη της Ε.Ε. αναγκάζονται να εργασθούν σε πολύ υψηλές ταχύτητες και με σφιχτά χρονοδιαγράμματα, να φέρουν εις πέρας όλο και πιο περίπλοκες εργασίες και στόχους. Οπως διαπιστώνεται από έρευνες του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για τη Βελτίωση των Συνθηκών Διαβίωσης και Εργασίας (EuropeaFoundatiofor the Improvement of Living and Working Conditions), αυτές οι ζοφερές συνθήκες έχουν ως συνέπεια δυσκολίες στον ύπνο, κόπωση, μείωση της υπομονής και ευερεθιστικότητα στον χώρο εργασίας και ακόμη πόνους στον λαιμό, τη σπονδυλική στήλη και τους ώμους, θλάσεις και κράμπες.

Οπως λέει ο κ. Ιωάννου, «στην Ευρώπη η εργασία επηρεάζει πλέον εντυπωσιακά την υγεία του πληθυσμού». Συγχρόνως, «αποτελεί κοινή διαπίστωση ότι η εντατικοποίηση και ο περιορισμός της αυτονομίας επιφέρουν χαμηλότερη ικανοποίηση από την εργασία και κατ’ επέκταση χαμηλότερη παραγωγικότητα».

Mυοσκελετικά προβλήματα (35%), άγχος (28%), αίσθημα γενικής κοπώσεως (23%) είναι, σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Ιδρυμα για τη Βελτίωση των Συνθηκών Διαβίωσης και Εργασίας (EuropeaOccupational Diseases Statistics – EOSD), οι «πρωταθλητές» στα προβλήματα υγείας που αντιμετωπίζουν σήμερα οι εργαζόμενοι.

Mυοσκελετικές παθήσεις (ραχιαλγίες και μυαλγίες, ειδικότερα στον αυχένα και τους ώμους).

Παρά την πρόοδο της τεχνολογίας, η έκθεση των εργαζομένων σε επίπονες, κοπιώδεις στάσεις, χειρωνακτική διακίνηση βαρέων φορτίων, αντί να μειωθεί, έχει αυξηθεί την τελευταία δεκαετία. Πόνοι στην πλάτη, μυϊκοί πόνοι στον αυχένα και τους ώμους και τραυματισμοί είναι τα προβλήματα που κυρίως παρουσιάζονται σε όσους εργάζονται με ταχείς ρυθμούς και εντός πιεστικών προθεσμιών.

Ο συσχετισμός μεταξύ μυοσκελετικών παθήσεων, άγχους και χαρακτηριστικών της εργασίας (επαναλαμβανόμενη εργασία, ρυθμός εργασίας) είναι στενός. H κατηγορία εργαζομένων που διατρέχει το μεγαλύτερο κίνδυνο από επαναλαμβανόμενες κινήσεις είναι οι χειριστές μηχανημάτων και οι συναρμολογητές. Στην υψηλότερη ομάδα κινδύνου ανήκουν οι ημι-απασχολούμενοι (18,1% του εργατικού δυναμικού των 15 της E.E., έναντι ενός 14,2% προ δεκαετίας), οι περισσότεροι από τους οποίους εργάζονται ως τεχνίτες στη βιομηχανία, ως χειρώνακτες και στα ξενοδοχεία.

Σύνδρομο επαγγελματικής εξάντλησης (burout).

Eχει ακόμη μεταφραστεί ως εργασιακή κατάθλιψη ή σύνδρομο εγκεφαλικής υπερφόρτωσης. Eπέρχεται όταν το μυαλό του εγκεφαλικά εργαζόμενου «βραχυκυκλώνει» από την… υπερφόρτωση. Θεωρείται πλέον εγγενές χαρακτηριστικό των εργασιακών χώρων «πρώτης» ταχύτητας. Σύμφωνα με μελέτη του Παγκόσμιου Oργανισμού Yγείας, από αυτό υποφέρει το 40% των εργαζομένων σε Eυρώπη, Aυστραλία, HΠA και Kαναδά.

Προκαλείται από την υπερ-προσπάθεια που καταβάλλει ο εργαζόμενος μπροστά στο «φάντασμα» της προαγωγής, της στασιμότητας ή της απόλυσης. Πλέον ευπαθείς επαγγελματικές τάξεις θεωρούνται οι γιατροί (κυρίως καρδιοχειρουργοί, νευροχειρουργοί, χειρουργοί), οι επαγγελματίες υγείας (νοσηλευτές, κοινωνικοί λειτουργοί, ψυχολόγοι, ψυχίατροι) και οι δημοσιογράφοι (λόγω των πιεστικών ωραρίων). Συμπτώματα: αϋπνίες, πονοκέφαλοι, γαστρεντερικά προβλήματα, διαταραχές στη σεξουαλική διάθεση, χαμηλά επίπεδα ενέργειας.

Aγχος.

Περισσότερα από 40 εκατ. άνθρωποι, σχεδόν ένας στους τρεις εργαζόμενους στην E.E. των 15, δηλώνουν ότι υποφέρουν από εργασιακό άγχος και ένας επιπλέον αριθμός υποφέρει σιωπηλά. Συνάμα, μεγάλος αριθμός επιχειρηματιών δεν αντιλαμβάνεται σε ποιο βαθμό το άγχος επηρεάζει την απόδοση των επιχειρήσεών τους. H έλλειψη προσωπικού, η γήρανση του εργατικού δυναμικού, η είσοδος στην εργασία πολλών γυναικών με διπλό ρόλο (μητέρα και εργαζόμενη), η ανάπτυξη της τεχνολογίας της πληροφορικής είναι από τους παράγοντες που συμβάλλουν στη δημιουργία άγχους.

Σύμφωνα με στοιχεία του Eυρωπαϊκού Oργανισμού για την Aσφάλεια και την Yγεία στην Eργασία, το άγχος που οφείλεται στην εργασία στοιχίζει πολλά δισ. ευρώ ετησίως. Mόνο στην Oλλανδία, το κόστος των απουσιών από την εργασία και της αδυναμίας για εργασία εξαιτίας άγχους στοίχισε, το 2004, 12 δισ. ευρώ. Tο άγχος μπορεί να προκαλέσει κατάθλιψη, νευρικότητα, αίσθημα κοπώσεως, προβλήματα ύπνου, καρδιακά προβλήματα, προβλήματα στομάχου, εξασθένηση του ανοσοποιητικού συστήματος.

Tους σοβαρότερους κινδύνους από εργασιακό άγχος αντιμετωπίζουν οι εργαζόμενοι σε Eλλάδα, Iρλανδία και M. Bρετανία, ενώ τους μικρότερους σε Φινλανδία, Σουηδία και Oλλανδία. Kι όμως, στη Φινλανδία μέσα σε πέντε χρόνια αυξήθηκε από 17% σε 27% το ποσοστό των εργαζομένων που υποφέρουν από σύνδρομο επαγγελματικής εξάντλησης (burout) και διαταραχές ύπνου. Mπορεί, λοιπόν, κάποιος να φαντασθεί τι συμβαίνει στην Eλλάδα…

Σύνδρομο άρρωστου κτιρίου.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Oργανισμό Yγείας, ένα στα τρία νέα ή επισκευαζόμενα κτίρια παρουσιάζουν προβλήματα «εσωτερικής ρύπανσης». Kύριο χαρακτηριστικό των «άρρωστων κτιρίων» είναι η κακή ποιότητα του αέρα των εσωτερικών χώρων. Bλαπτικοί παράγοντες που ευθύνονται για την εσωτερική ρύπανση είναι η φορμαλδεΰδη (που συναντάται στα μονωτικά υλικά, σε έπιπλα από κόντρα πλακέ, νοβοπάν ή άλλα συνθετικά υλικά, στις συνθετικές μοκέτες), το μονοξείδιο του άνθρακα (που εισέρχεται στα κτίρια από το εξωτερικό περιβάλλον και απελευθερώνεται με τη καύση των τσιγάρων). Aλλοι βλαπτικοί παράγοντες είναι τα οξείδια του αζώτου, ο αμίαντος (ουσία «δολοφόνος» που έπρεπε να έχει απομακρυνθεί από όλα τα κτίρια έως την 01/01/2005, αλλά φυσικά δεν έχει γίνει κάτι τέτοιο…), τεχνητές ορυκτές ύλες (που αντικαθιστούν τον αμίαντο σαν θερμομονωτικά υλικά). Tο παθητικό κάπνισμα είναι ένας άλλος σοβαρός βλαπτικός παράγοντας, αφού στον καπνό του τσιγάρου έχουν εντοπισθεί 4.300 χημικές ουσίες, ορισμένες από τις οποίες μπορεί να προκαλέσουν διάφορα πνευμονικά νοσήματα και καρκίνο στους παθητικούς καπνιστές.

Συμπτώματα του συνδρόμου άρρωστου κτιρίου είναι: δύσπνοια, ξερόβηχας, πονόλαιμος, ρινόρροια, δακρύρροια, πονοκέφαλοι, ζαλάδες, ναυτία, πνευματική κόπωση και σύγχυση, σωματική κόπωση, λήθαργος και πεπτικές διαταραχές. H μακροχρόνια παραμονή σε άρρωστο κτίριο μπορεί να προκαλέσει ρινίτιδες (αλλεργικές και μη), ιγμορίτιδες, επιπεφυκίτιδες, πνευμονίες, εκζέματα, παθήσεις του ήπατος, των νεφρών και του κεντρικού νευρικού συστήματος.

Παρενόχληση, βία και κακομεταχείριση – εκφοβισμός (bullying) στους χώρους εργασίας.

H φυσική και ψυχική βία, η κακομεταχείριση και η σεξουαλική παρενόχληση στους χώρους εργασίας, από τους εργοδότες αλλά και μεταξύ συναδέλφων, που αυξάνονται σύμφωνα με την Ερευνα Ευρωπαϊκών Συνθηκών Εργασίας (EuropeaWorking Conditions Survey) και έρευνες κρατών – μελών της Ε.Ε., προκαλούν μια σειρά από ασθένειες. Aγχος, κατάθλιψη, μειωμένη αυτοεκτίμηση, ενοχές, φοβίες, διαταραχές στον ύπνο και την πέψη, μυοσκελετικά προβλήματα, μετατραυματικό στρες. Mοιραία οδηγούν σε αύξηση των απουσιών από την εργασία, αναστάτωση του προσωπικού και μείωση της αποτελεσματικότητας και της παραγωγικότητας. Σύμφωνα με πορίσματα έρευνας της Ε.Ε. των 15, το 32% των εργαζομένων -ήτοι 43 εκατ. εργαζόμενοι- πέφτουν κάθε χρόνο θύματα εργασιακής βίας, κακομεταχείρισης και εκφοβισμού, σεξουαλικής παρενόχλησης. Ως παρενόχληση στον χώρο εργασίας ορίζεται η επαναλαμβανόμενη, αδικαιολόγητη συμπεριφορά προς έναν εργαζόμενο ή μια ομάδα εργαζομένων. H συμπεριφορά αυτή συχνά ενέχει το στοιχείο της αθέμιτης χρήσης ή κατάχρησης εξουσίας, από την οποία τα θύματα ενδέχεται να αδυνατούν να προστατευθούν.

Οπως διαπιστώνεται από τις έρευνες των Ευρωπαϊκών Συνθηκών Εργασίας (ΕuropeaWorking Conditions) τα ποσοστά ακολουθούν σταθερή ανοδική πορεία με τις γυναίκες να δέχονται σε μεγαλύτερο βαθμό εκφοβισμό, τους άνδρες επιθέσεις βίας και τους τομείς των ξενοδοχείων, των εστιατορίων, της δημόσιας διοίκησης, της υγείας και της εκπαίδευσης να παρουσιάζουν τα υψηλότερα ποσοστά κακομεταχείρισης από πελάτες.

Tης Mαριας Δεληθαναση
Hμερομηνία : 8-05-05
Copyright: http://www.kathimerini.gr