Στυτική δυσλειτουργία
Oι νευρολογικές βλάβες στο επίπεδο του εγκεφάλου, του νωτιαίου μυελού και των περιφερικών νεύρων μπορεί να επηρεάσουν ανάλογα με το βαθμό της βλάβης, την σεξουαλική λειτουργία και την εκσπερμάτιση.
Αυτό αποτελεί σημαντικό πλήγμα στην ήδη αρνητικά επηρεασμένη ποιότητα ζωής των νευρολογικών ασθενών. Τα αποτελέσματα των διαταραχών αυτών μπορεί να είναι πλήρης απουσία στύσης, μη λειτουργική αυτόματη στύση, χαλαρή στύση και μεικτές διαταραχές.
Οι θεραπευτικές επιλογές στην προκειμένη περίπτωση περιλαμβάνουν κατ’ αρχήν τη χορήγηση χαπιών από το στόμα. Τα χάπια είναι αποτελεσματικά συνολικά στο 70% των περιπτώσεων, αλλά απαιτούν κάποιου βαθμού διατήρηση της νευρολογικής λειτουργίας και ενίοτε εμφανίζουν περιορισμούς και παρενέργειες. Οι ενέσεις λειτουργούν σχεδόν πάντα, αλλά έχουν υψηλό ποσοστό παρατεταμένης επώδυνης στύσης (πριαπισμός) και παρουσιάζουν απώλεια αποτελεσματικότητας με την πάροδο του χρόνου και μακροπρόθεσμα τοπικά προβλήματα στο πέος.
Η τρίτη γραμμή θεραπείας των ασθενών είναι η χειρουργική τοποθέτηση πεϊκής πρόθεσης. Το βασικότερο πλεονέκτημα αυτού του εμφυτεύματος, που μιμείται τη φυσιολογική στύση είναι ο αυθορμητισμός, που αποτελεί απαραίτητο παράγοντα σε μια σεξουαλική σχέση. Η πεϊκή πρόθεση είναι μια συσκευή, η οποία τοποθετείται στο πέος του πάσχοντα (Εικόνα 1). Η επέμβαση γίνεται με μικρή τομή και διαρκεί περίπου 1 ώρα. Εξωτερικά δεν είναι εμφανής και ο ασθενής χειρίζεται τη συσκευή, που λειτουργεί υδραυλικά με μια μικρή αντλία, που εμφυτεύεται στο όσχεο. Το εμφύτευμα καλύπτεται πλήρως από τα ασφαλιστικά ταμεία, ενώ η κύρια επιπλοκή, που αναφέρεται είναι η λοίμωξη, που όμως έχει περιορισθεί σημαντικά με τη χρήση εμφυτευμάτων καλυμμένων με αντιβιοτικό επίστρωμα και με την εφαρμογή των κατάλληλων κανόνων αντισηψίας.
Προθέσεις ενός τμήματος (ημιάκαμπτες), δύο και τριών τμημάτων (εύκαμπτες, inflatable) Τοποθετούνται εύκολα χειρουργικά με επισκληρίδιο αναισθησία και με πεοοσχεϊκή τομή, όπoυ μπορεί να συνδυασθούν με τη τοποθέτηση τεχνητού σφιγκτήρα για τη θεραπεία της συνυπάρχουσας ακράτειας (RP)
Εικόνα 1. Πεϊκή πρόθεση τριών τμημάτων, που σημειώνονται με τα βέλη. Η λειτουργία του εμφυτεύματος, που δεν φαίνεται εξωτερικά, είναι υδραυλική. Η μετακίνηση του νερού από το ντεπόζιτο στους κυλίνδρους της πρόθεσης μέσω του χειροκίνητου χειρισμού της αντλίας, προκαλεί σκληρή, αυθόρμητη και με πλήρη αίσθηση στύση, που διαρκεί μέχρι ο ασθενής να προκαλέσει την αντίστροφη ροή του νερού μέσω παρόμοιου χειρισμού.
Στο τομέα της υπογονιμότητας ο ανδρολόγος μπορεί να συνεισφέρει με τη λήψη σπερματοζωαρίων, που θα χρησιμοποιηθούν για εξωσωματική γονιμοποίηση με υποβοήθηση μέσω ειδικής συσκευής ηλεκτροεκσπερμάτισης, πεϊκού δονητή, ή χειρουργικά. Επιτυχής συλλογή σπέρματος γίνεται στο 95% των ατόμων, ενώ κύηση με ενδομήτρια έγχυση του σπέρματος επιτυγχάνεται στο 9%-18% ανά κύκλο και 30%-60% ανά ζευγάρι.
Ακράτεια ούρων και Νεφρική βλάβη
Η συχνότερη μορφή ακράτειας είναι αυτή, που προκαλείται από βλάβες πάνω από το κέντρο της ούρησης στο νωτιαίο μυελό. Στην περίπτωση αυτή η ουροδόχος κύστη συσπάται αυτόματα, με αποτέλεσμα την εμφάνιση ακράτειας και τη δημιουργία υψηλών πιέσεων, που προκαλούν παλινδρόμηση ούρων και προοδευτική νεφρική βλάβη. Σκοπός της θεραπείας είναι να «χαλαρώσουμε» την ουροδόχο κύστη με φάρμακα ή με χειρουργικές επεμβάσεις, όταν αυτά δεν επαρκούν. Τα φάρμακα από το στόμα ωστόσο συχνά δεν είναι αποτελεσματικά και έχουν παρενέργειες, που οδηγούν στη διακοπή τους, ενώ οι χειρουργικές επεμβάσεις είναι σχετικά βαριές και με αρκετή νοσηρότητα.
Μια νέα εναλλακτική θεραπευτική μέθοδος της νευρογενούς κύστης αποτελεσματικότερης από τα χάπια και σημαντικά ελαφρύτερης από τις χειρουργικές επεμβάσεις, είναι η χορήγηση αλλαντικής τοξίνης με ενέσεις, που γίνονται μέσα στην ουροδόχο κύστη υπό τοπική αναισθησία με τη βοήθεια ενός απλού κυστεοσκοπίου, χωρίς να απαιτείται νοσηλεία (Εικόνα 2). Η διάρκεια του αποτελέσματος φθάνει τους έξι μήνες και κατόπιν η ένεση μπορεί να επαναληφθεί. Η θεραπεία είναι ασφαλής, χωρίς συστηματικές παρενέργειες, αν και οι ασθενείς πρέπει να ενημερώνονται, ότι σε ένα ποσοστό μπορεί να χρειασθούν διαλείποντες καθετηριασμούς, εάν αυτοί δεν γίνονταν ήδη, πράγμα, που εξάλλου υφίσταται και με τις άλλες θεραπευτικές επιλογές και ιδιαίτερα με τις χειρουργικές επεμβάσεις.
Εικόνα 2. Η τοπική ένεση αλλαντικής τοξίνης (Α) με τη βοήθεια ενός κοινού κυστεοσκοπίου (Β) σε ειδικές θέσεις (Γ) και δόσεις μέσα στην ουροδόχο κύστη είναι απλή, εύκολη και απόλυτα ασφαλής θεραπεία της νευρογενούς ακράτειας ούρων, που μπορεί να γίνεται συνήθως μια φορά το εξάμηνο. Έτσι οι ανθεκτικές στα χάπια περιπτώσεις μπορεί να αποφύγουν την μεγεθυντική κυστεοπλαστική, που είναι βαριά επέμβαση.
Μια ιδιαίτερη μορφή ακράτειας ούρων, που εμφανίζεται ενίοτε σε νευρολογικούς ασθενείς με βλάβες στο κατώτερο νωτιαίο μυελό οφείλεται σε αδυναμία του σφιγκτηριακού μηχανισμού να συγκρατεί τα ούρα. Μια νέα και μοναδική θεραπευτική επιλογή είναι η χειρουργική τοποθέτηση τεχνητού σφιγκτήρα. Αυτό είναι ένα εμφύτευμα, που δεν είναι ορατό εξωτερικά και εξασφαλίζει πλήρη εγκράτεια. Η λειτουργία του είναι υδραυλική (Εικόνα 3). Το εμφύτευμα καλύπτεται από τα ασφαλιστικά ταμεία και η χρήση των νεώτερων υλικών, που επικαλύπτονται από αντιβιοτικό στρώμα, η λήψη των κατάλληλων μέτρων αντισηψίας στο χειρουργείο και η περινεϊκή τοποθέτηση της ταινίας μειώνουν στο ελάχιστο την πιθανότητα λοίμωξης και διάβρωσης της ουρήθρας.
Εικόνα 3. Ο τεχνητός σφιγκτήρας είναι ένα υδραυλικώς λειτουργόν εμφύτευμα, που αποτελείται από 3 τμήματα: μια ταινία, που όταν είναι φουσκωμένη από το υγρό, κλείνει την ουρήθρα και εξασφαλίζει την εγκράτεια, ένα ντεπόζιτο, όπου αποθηκεύεται το υγρό λειτουργίας και μια αντλία χειρισμού. Όταν ο ασθενής επιθυμεί να αδειάσει την κύστη του, «ξεφουσκώνει» την ταινία πιέζοντας την αντλία χειρισμού και ουρεί. Η ταινία ξαναγεμίζει αυτόματα, σε ένα λεπτό, κλείνοντας την ουρήθρα και εξασφαλίζοντας την εγκράτεια.
Δρ. Ιωάννης Βακαλόπουλος
Χειρουργός Ουρολόγος, Λέκτορας Α’ Ουρολογικής Κλινικής ΑΠΘ
email: vakalj@otenet.gr