Ο λόγος για το Εθνικό παρατηρητήριο ατόμων με αναπηρία (Επαμεα). Η ιστορία του αντικατοπτρίζει τον τραγέλαφο του Ελληνικού κράτους και τον απόλυτο παραλογισμό του ενώ αναδεικνύει ταυτόχρονα το έλλειμμα σχεδιασμού, αξιοπιστίας, διαφάνειας, και αξιολόγησης των δράσεων που αυτό χρηματοδοτεί. Αναφερόμαστε σε έναν φορέα που ιδρύθηκε 3 φορές ώστε τελικά να καταργηθεί, που ωστόσο, εξακολουθούν άλλοι φορείς να χρηματοδοτούνται για λογαριασμό του.
Το Επαμεα ιδρύθηκε από την κυβέρνηση του Πασοκ το 2003 με τον Ν 3106 «Αναδιοργάνωση του Εθνικού Συστήματος Κοινωνικής Φροντίδας και άλλες διατάξεις». Ας δούμε πως ο νομοθέτης περιγράφει τους σκοπούς του στο άρθρο 10.
2. Σκοποί του Ε.ΠΑ. ΑμεΑ είναι:
α) Η συστηματική έρευνα, ανάλυση και παρουσίαση των εξελίξεων και των τάσεων, σχετικά με τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρίες στην Ελλάδα και διεθνώς.
β) Η προώθηση και ο έλεγχος της εφαρμογής μέτρων και προγραμμάτων που πραγματοποιούνται για τα άτομα με αναπηρίες, με σκοπό την ενεργό και ισότιμη συμμετοχή τους στην οικονομική και κοινωνική ζωή.
γ) Ο έλεγχος της εφαρμογής προδιαγραφών και προτύπων σχετικών με την πρόσβαση των ατόμων με αναπηρία στο φυσικό περιβάλλον, τις μεταφορές, τις επικοινωνίες, την πληροφορική, την εκπαίδευση, την επαγγελματική κατάρτιση, την απασχόληση, την ψυχαγωγία και τον αθλητισμό και η υποβολή σχετικών παρατηρήσεων και προτάσεων στους αρμόδιους φορείς της κεντρικής διοίκησης.
δ) Η υποστήριξη της έρευνας για την ανάπτυξη τεχνολογιών και βοηθημάτων που απευθύνονται σε άτομα με αναπηρία.
ε) Η παρακολούθηση, καταγραφή και αξιοποίηση πρακτικών και πρωτοβουλιών στο πεδίο της κοινωνικής ένταξης των αναπήρων που αναπτύσσονται από Διεθνείς Οργανισμούς.
στ) Η υποβολή εισηγήσεων στον Υπουργό Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης για την προσαρμογή της εθνικής νομοθεσίας στις δεσμευτικές δράσεις Διεθνών Οργανισμών.
ζ) Η δημιουργία και ανανέωση τράπεζας πληροφοριών με βάσεις δεδομένων για το θεσμικό πλαίσιο, τις πολιτικές και τις πρακτικές, τα στατιστικά στοιχεία και τους δείκτες που αφορούν τα ΑμεΑ στην Ελλάδα και διεθνώς.
η) Η παρακολούθηση της εφαρμογής της ισχύουσας νομοθεσίας για τα ΑμεΑ από τους φορείς της κεντρικής διοίκησης.
θ) Η επιμέλεια κωδικοποίησης του εθνικού θεσμικού πλαισίου για τα ΑμεΑ.
ι) Η ανάπτυξη προγραμμάτων αποϊδρυματοποίησης και υποστηριζόμενης διαβίωσης, ιδιαίτερα των ατόμων με νοητική υστέρηση, μέσω παροχής συμβουλευτικής και επιστημονικής υποστήριξης προς τους δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς που δραστηριοποιούνται στον αντίστοιχο τομέα.»
Στην αμέσως επόμενη παράγραφο καθορίζεται η συμμετοχή δύο Εκπροσώπων της Εθνικής συνομοσπονδίας ατόμων με αναπηρία (ΕΣΑΜΕΑ) εφόσον προβλέπεται και επιπλέον συμμετοχή εκπροσώπου από την Πανελλήνια ομοσπονδία γονέων και κηδεμόνων(ΠΟΣΓΚΑΜΕΑ) που αποτελεί οργάνωση μέλος της Εσαμεα.
Να πως περιγράφει τους στόχους της η Εσαμεασχετικά με το παρατηρητήριο όπως τους διαβάζουμε από το πρόγραμμα δράσης την τριετία 2003-2005.
« Η ίδρυση του Εθνικού Παρατηρητηρίου Ατόμων με Αναπηρία αποτελεί ένα σημαντικό επίτευγμα του χώρου. Κατά την τριετία 2003 – 2006 θα ενεργήσουμε έτσι ώστε το Παρατηρητήριο να λειτουργήσει και να στελεχωθεί προκειμένου να είναι σε θέση να υλοποιήσει τους σκοπούς του που είναι, μεταξύ άλλων, η έρευνα, η ανάλυση και η παρουσίαση των εξελίξεων σχετικά με τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία, ο έλεγχος της εφαρμογής των προδιαγραφών προσβασιμότητας, η προώθηση μέτρων και προγραμμάτων με στόχο την αυτονομία των ατόμων με αναπηρία, η υποστήριξη δημοσίων και ιδιωτικών φορέων σχετικά με ζητήματα που αφορούν στα άτομα με
αναπηρία και η δημιουργία και η συνεχή ανανέωση τράπεζας πληροφοριών σχετικά με δράσεις, έργα, στατιστικά στοιχεία και δείκτες που αφορούν στα άτομα με αναπηρία.».
όπως γνωρίζουμε στην χώρα μας η ψήφιση ενός νόμου τις πλείστες των περιπτώσεων αποτελεί κενό γράμμα. έτσι η κυβέρνηση του Πασοκ δεν προχώρησε σε καμία διαδικασία για την λειτουργία του Επαμεα. Το 2004 συντελέστηκε η κυβερνητική μεταβολή και πλέον η ΝΔ ασκεί την διακυβέρνηση της χώρας. Μετά από ένα διάστημα απραξίας 2 χρόνων εφαρμόζει την κλασική κυβερνητική συνταγή και αποφασίζει την ίδρυση ενός «δικού» της παρατηρητηρίου. Έτσι στον Ν 3454/2006 «Ενίσχυση της οικογένειας και άλλες διατάξεις» για ακόμη μία φορά επανιδρύεται το Επαμεα.
Από τα πρακτικά της βουλής (23/03/2006)διαβάζουμε από την ομιλία του εισηγητή της πλειοψηφίας Ιωάννη Μπουγά:
«Τέλος, με το άρθρο 13 συμμορφούμενη η ελληνική πολιτεία προς τις συνταγματικές και διεθνείς υποχρεώσεις της για ένταση των προσπαθειών της προς πλήρη και ισότιμη συμμετοχή των ανθρώπων με αναπηρία σε όλες τις εκφάνσεις της κοινωνικής δράσης, επανιδρύει ως νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου το Εθνικό Παρατηρητήριο Ατόμων με Αναπηρία, το οποίο τελεί υπό την εποπτεία του Υπουργού Υγείας.
Το Παρατηρητήριο οργανώνεται κατά το αποκεντρωτικό σύστημα με παραρτήματα σε ολόκληρη τη χώρα, ώστε να έχουν πρόσβαση στις υπηρεσίες τους τα άτομα με αναπηρία, όπου και αν βρίσκονται.
Στις αρμοδιότητες του Παρατηρητηρίου περιλαμβάνονται η διενέργεια ελέγχων και αναλύσεων σχετικών με τα δικαιώματα των Α.Μ.Ε.Α. στην Ελλάδα και διεθνώς, ο έλεγχος της εφαρμογής των μέτρων και προγραμμάτων για την προώθηση της ισότιμης και ενεργού συμμετοχής των Α.Μ.Ε.Α. στην οικονομική και κοινωνική ζωή».
Στις 01/09/2006 λίγους μήνες αργότερα από την «επανίδρυση του Επαμεα η Εσαμεα στέλνει υπόμνημα στον τότε Υπουργό Εθνικής οικονομίας Κ. Αλογοσκούφη. Έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον γιατί μεταξύ των άλλων μας πληροφορεί για την ως τώρα λειτουργία και χρηματοδότηση του επαμεα.
«δ) Πρόβλεψη κονδυλίου για τη λειτουργία του Εθνικού Παρατηρητηρίου Ατόμων με Αναπηρία του Υπουργείου Υγείας & Κοινωνικής Αλληλεγγύης.
Για την λειτουργία του Εθνικού Παρατηρητηρίου Ατόμων με Αναπηρία, το Υπουργείο Υγείας & Κοινωνικής Αλληλεγγύης είχε ζητήσει από το Υπουργείο σας, ενόψει της κατάρτισης του κρατικού προϋπολογισμού του έτους 2005, την πρόβλεψη της διάθεσης του ποσού 400.000 €, το οποίο αξίζει να αναφέρουμε ότι ενώ συμπεριλήφθηκε στον κρατικό προϋπολογισμό, τελικώς δε διατέθηκε για αυτόν τον σκοπό.
Επιπρόσθετα, ενόψει της κατάρτισης του κρατικού προϋπολογισμού του έτους 2006,
το Υπουργείο Υγείας & Κοινωνικής Αλληλεγγύης είχε ζητήσει, για τη λειτουργία του Εθνικού Παρατηρητηρίου Ατόμων με Αναπηρία, την πρόβλεψη της διάθεσης του ποσού του 1.000.000 €, το οποίο τελικώς δεν διατέθηκε.».
Στις 17 Μαϊου του 2007 από σχετική ομιλία στην Αίγλη στο Ζάππειο του τότε Γενικού γραμματέα διαχείρισης κοινοτικών και άλλων πόρων Κωνσταντίνου Τσουτσοπλίδηπληροφορούμαστε πως: «Επιπλέον θα υποστηρίξουμε την αναδιάρθρωση και επέκταση του ρόλου και των αρμοδιοτήτων του
Εθνικού Παρατηρητηρίου Ατόμων με Αναπηρία.» Και πράγματι αυτό εντάσσεται στο επιχειρησιακό πρόγραμμα του ΕΣΠΑ «ανάπτυξη ανθρώπινου δυναμικού». Ήδη έχει δρομολογηθεί η διαδικασία της τρίτης επανίδρυσης του Επαμεα αυτή την φορά και με χρήματα των «κουτόφραγκων.». Στις 24/07/2009 ο γενικός γραμματέας κοινοτικών και άλλων πόρων καλεί: «Τους Δυνητικούς Δικαιούχους για την υποβολή προτάσεων πράξεων που αφορούν στην εκπόνηση Μελέτης στρατηγικής για τη δημιουργία Παρατηρητηρίου ΑΜΕΑ για την έκδοση των σχετικών θεσμικών και κανονιστικών διατάξεων, προκειμένου οι εν λόγω πράξεις να ενταχθούν και να χρηματοδοτηθούν στο πλαίσιο των Αξόνων Προτεραιότητας 1,2,3 «Συστημικές Παρεμβάσεις» του Επιχειρησιακού Προγράμματος. Στην πρόσκληση ορίζεται καταληκτική ημερομηνία η 31η Αυγούστου 2009 με συνολικό προϋπολογισμό της μελέτης σε 200 χιλιάδες ευρώ. Δηλαδή, όχι μόνο χρηματοδοτείται η δημιουργία του Επαμεα, αλλά και η σχετική μελέτη για την στρατηγική της δημιουργίας του.
Ποιος ήταν τελικά ο δυνητικός δικαιούχος αυτής της πράξης;
Στις 13/01/2010 η Εσαμεα θα δημοσιεύσει την διακήρυξη υπαριθμ 104 ως δυνητικός δικαιούχος. «Η Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία (Ε.Σ.Α.μεΑ), ενεργώντας ως Αναθέτουσα Αρχή, προκηρύσσει δημόσιο ανοιχτό διαγωνισμό, με κριτήριο τη συμφερότερη προσφορά, για το έργο «ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΤΟΥ ΡΟΛΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΩΝ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟΥ ΑμεΑ»
Ο προϋπολογισμός ανέρχεται στο ποσό των εκατόν εξήντα οκτώ χιλιάδων εξήντα επτά ευρώ και είκοσι τριών λεπτών (€168.067,23), μη συμπεριλαμβανομένου Φ.Π.Α 19%. Το ποσό αυτό είναι το ανώτερο όριο για την υποβολή προσφορών.
Για τη συμμετοχή στο διαγωνισμό απαιτείται εγγύηση ποσού δέκα χιλιάδων ευρώ (€10.000,00), που αντιστοιχεί στο 5% του προϋπολογισμού, συμπεριλαμβανομένου Φ.Π.Α.
Ο διαγωνισμός θα διεξαχθεί στις 11/03/2010, ημέρα Πέμπτη και ώρα 12:00 στα γραφεία της Ε.Σ.Αμε.Α από την αρμόδια επιτροπή διενέργειας του διαγωνισμού, παραλαβής και αξιολόγησης των προσφορών, η οποία ορίσθηκε με σχετική απόφαση της Ε.Σ.Αμε.Α.
Ποιοι συμμετείχαν στην επιτροπή, ποια ήταν τα κριτήρια της αξιολόγησης των προσφορών, πως αποδείχτηκε η εξειδικευμένη εμπειρία σε θέματα αναπηρίας του αναδόχου του έργου, την διαδικασία εκταμίευσης των κονδυλίων πριν ή μετά την κατάργηση του Επαμεα, είναι ερωτήματα που θα πρέπει να απαντηθούν από την συγκεκριμένη Μκο που υλοποιεί το έργο.
Στις αρχές του Μάη του 2010 επέρχεται η δημοσιονομική κατάρρευση της χώρας και η έλευση του μνημονίου. Σε αυτές τις συνθήκες η κυβέρνηση προχωράει στην αναδιάρθρωση και κατάργηση υπηρεσιών και νομικών προσώπων του δημοσίου. Ένα από αυτά τα νομικά πρόσωπα που καταργήθηκαν με απόφαση του Υπουργού εσωτερικών ήταν και το Επαμεα. Έτσι στις 28 Ιουνίου του 2010 διαβάζουμε:
«ιβ) Το Εθνικό Παρατηρητήριο Ατόμων με Αναπηρίες (Ε.ΠΑ. ΑμεΑ), ν.π.ι.δ. με έδρα την Αθήνα, το οποίο συνεστήθη με το άρθρο 10 του ν. 3106/2003, όπως αντικαταστάθηκε
με το άρθρο 13 του ν.3454/2006 (Α΄75) και εποπτεύεται από τον Υπουργό Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης.
Οι αρμοδιότητες του Εθνικού Παρατηρητηρίου Ατόμων με Αναπηρίες μεταφέρονται και ασκούνται από το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης (Ε.Κ.Κ.Α.), ν.π.δ.δ. με έδρα την Αθήνα το οποίο συνεστήθη με το άρθρο 6 του ν. 3106/2003 (Α΄ 30), μετονομάστηκε με το άρθρο 20 του ν.3402/2005 (Α΄ 258) και εποπτεύεται από τον Υπουργό Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης.»
Στις 13/10/2010 σε επιστολή της Εσαμεα προς τις οργανώσεις μέλη της μας πληροφορεί πως: «Η Ε.Σ.Α.μεΑ., στο πλαίσιο του Ε.Π. «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού», είναι δικαιούχος του έργου «Στρατηγική Μελέτη για την Αναδιάρθρωση και την Επέκταση του Ρόλου και των Αρμοδιοτήτων του Εθνικού Παρατηρητηρίου ΑμεΑ», το οποίο αποσκοπεί στην αναδιάρθρωση και επέκταση του ρόλου του Εθνικού Παρατηρητηρίου ΑμεΑ. Την υλοποίηση του έργου έχει αναλάβει το Κέντρο Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου – Ίδρυμα Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου.». όπως πληροφορούμαστε από την ιστοσελίδα του Ιδρύματος πρόεδρος του είναι ο καθηγητής Ξενοφών Κοντιάδης. Κάπου εδώ σταματάει η ιστορία του Επαμεα. Ωστόσο από όλα τα πάρα πάνω δημιουργούνται εύλογα ερωτήματα και εξάγονται κρίσιμα συμπεράσματα.
Πως δικαιολογείται το συγκεκριμένο κόστος για την ανάθεση μίας μελέτης για έναν φορέα που έπρεπε να λειτουργεί εδώ και χρόνια όπως είχε νομοθετηθεί;;
Πως είναι δυνατόν σε έναν θεσμό όπως το Επαμεα που είναι εντεταλμένος να παρακολουθεί την εφαρμογή των πολιτικών για τα άτομα με αναπηρία να συμμετέχει σε αυτό μία οργάνωση και μάλιστα με ενισχυμένη εκπροσώπηση ενώ την ίδια στιγμή υλοποιεί προγράμματα για τα άτομα με αναπηρία;;
Πως είναι δυνατόν μια μη κυβερνητική οργάνωση να διαχειρίζεται την υλοποίηση προγραμμάτων δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ με μόνο το γεγονός πως έχει συσταθεί από τον αστικό κώδικα και το καταστατικό που την διέπει;;
Πως μπορεί να δικαιολογηθεί για όλες αυτές τις μη κυβερνητικές οργανώσεις το έλλειμμα θεσμικού πλαισίου ως προς την διαφάνεια της διαχείρισης και την έλλειψη διαδικασιών διαφάνειας, μετρησιμότητας, σκοπιμότητας και αξιολόγησης των προγραμμάτων που υλοποιούν;;
Το κρίσιμο συμπέρασμα που προκύπτει από όλα τα παραπάνω είναι πως η έλλειψη διαδικασιών αξιολόγησης, μετρησιμότητας της σχέσης αποτελεσματικού κόστους προς το τελικό όφελος που προκύπτει για τον χρήστη έχει καταστήσει τα κοινοτικά κονδύλια από ένα εργαλείο ανάπτυξης σε πηγή διαφθοράς, διαπλοκής, σπατάλης του δημόσιου χρήματος, ιδιοποίησης του εθνικού και κοινοτικού πλούτου και τελικά στον εκμαυλισμό των συνειδήσεων, μάλιστα σε συνθήκες βαθιάς ηθικής και οικονομικής κρίσης του συστήματος.
Στις 05/01/2010 η Εσαμεα σε υπόμνημα της προς τον γενικό γραμματέα κοινοτικών πόρων Κ. Θ. Τσέκο σε υπόμνημα της μεταξύ των άλλων επισημαίνει:« § Παρατηρείται πλήρης απουσία συγκεκριμένων κριτηρίων που πρέπει να πληρούν οι ΜΚΟ που εμπλέκονται στην υλοποίηση δράσεων που χρηματοδοτούνται από το Ε.Π. «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού», προκειμένου να διασφαλιστεί η ικανότητά τους να υλοποιούν αυτές τις δράσεις. Είναι προφανές πως η Εσαμεα για τους δικούς της λόγους που έχουν να κάνουν με την διεύρυνση του μεριδίου απορρόφησης κοινοτικών προγραμμάτων δικαιώνει την επιχειρηματολογία μας. Είναι ακόμη χαρακτηριστικά τα όσα επισημαίνονται στην έκθεση αξιολόγησης και παρακολούθησης της συντονιστικής αρχής του Εσπα για το επειχηρισιακό πρόγραμμα Αττικής στην ετήσια έκθεση της τον μάϊο του 2010.
«4.1. Αποτελέσματα από την Ενσωμάτωση αρχής της μη διάκρισης, των
κριτηρίων προσβασιμότητας ατόμων με Αναπηρία και της ισότητας
των φύλων (Άρθρο 16 Καν. 1083/2006)
Με δεδομένο το στάδιο εφαρμογής του Προγράμματος κατά το έτος 2009, το οποίο, όπως έχει αναφερθεί στα προηγούμενα, ήταν έτος ενεργοποίησης, δεν υφίστανται απολογιστικά στοιχεία παρακολούθησης της εφαρμογής των μέτρων που έχουν ληφθεί για την παροχή ίσων ευκαιριών στο πλαίσιο του ΕΠ.
Παρόλ’ αυτά, τόσο κατά το σχεδιασμό, όσο και κατά την προετοιμασία εφαρμογής ελήφθησαν τα κατάλληλα μέτρα και πρωτοβουλίες, στο πλαίσιο των υποχρεώσεων που απορρέουν από τις διατάξεις του άρθρου 16 του Κανονισμού EK 1083/2006 του Συμβουλίου, προκειμένου να αποτραπεί κάθε διάκριση εξαιτίας του φύλου, της φυλής ή της εθνικής καταγωγής, της θρησκείας ή των πεποιθήσεων, της ύπαρξης αναπηρίας, της
ηλικίας ή του γενετήσιου προσανατολισμού.»
Θεωρούμε πως κάθε άλλη αναφορά είναι περιττή εφόσον στον αναγνώστη είναι ορατό πως τα πάντα κινούνται στην αδιαφάνεια, την διαφθορά, την διαπλοκή, με κοινό παρονομαστή το κέρδος και τον πλουτισμό με μεγάλους χαμένους τους πολίτες και την ουσιαστική και πραγματική ανάπτυξη της χώρας.
Κώστας Θεοδωρόπουλος
Μέλος της Παρέμβασης αναπήρων πολιτών
Του Κώστα Θεοδωρόπουλου
ksteo@otenet.gr