Ευρωπαϊκό ερευνητικό πρόγραμμα: ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ Από το σχολείο στην πράξη
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μετά από αίτηση και τεκμηριωμένες προτάσεις, στόχων και μεθοδολογίας, ανέθεσε το πρόγραμμα «Σχεδιασμός για όλους» σε κοινοπραξία, επτά (7) ερευνητικών ομάδων και τριών (3) πανεπιστήμιων.

Ως προς την Ελλάδα το πρόγραμμα ήταν υπό την Αιγίδα και την υποστήριξη του Συλλόγου Ελλήνων Αρχιτεκτόνων (ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ) και είχε επίσης την υποστήριξη του καθηγητή Αργύρη Ρόκα, τομέας αρχιτεκτονικού σχεδιασμού, της Αρχιτεκτονικής σχολής του Ε.Μ.Π. Την ευθύνη δε και την επιμέλεια της υλοποίηση του είχε το ερευνητικό και μελετητικό γραφείο του αρχιτέκτονα Σωτήρη Ν. Παπαδόπουλου «ΟΜΑΔΑ 80 – Εταιρεία Αρχιτεκτονικών, Πολεοδομικών και Ερευνητικών μελετών»

Είναι ενδιαφέρον να σημειώσουμε ότι εκ μέρους της Γαλλίας συμμετέχουν επίσης, το υπουργείο πολιτισμού μαζί με τρεις (3) μεγάλους φορείς εθνικού επιπέδου για Άτομα με Αναπηρίες (Α.μ.Α).

Το πρόγραμμα δεν είναι εμπορικό αλλά ερευνητικό και εκπαιδευτικό. Μεταφρασμένο δε σε πέντε (5) γλώσσες παρουσιάζεται και διαδίδεται στις πέντε συμμετέχουσες χώρες καθώς και σ’ όλο τον κόσμο, μεσω της παραγωγής CD-ROM και της ανάρτησης του στο διαδύκτιο.

1. Αντικείμενο του προγράμματος

Αντικείμενο του είναι η προώθηση της αρχής: «Προσβασιμότητα και Σχεδιασμός για όλους» στα πλαίσια του δομημένου περιβάλλοντος, των οικιστικών περιοχών και των δημόσιων υποδομών.
Λειτουργεί με βάση το κριτήριο ότι τ’ αρμόδια πρόσωπα για την υλοποίηση της «Προσβασιμότητας» είναι κατ’ αρχήν:
– οι υπεύθυνοι στη λήψη αποφάσεων, πολιτικοί και δημοτικοί σύμβουλοι αρμόδιοι για τους ιδιωτικούς και δημόσιους χώρους,
– οι ιδιωτικές εταιρίες σαν «κύριοι-φορείς εκτέλεσης των έργων», και τέλος
– οι εργολάβοι-κατασκευαστές και οι μελετητές, αρχιτέκτονες και πολεοδόμοι, οι οποίοι και σχεδιάζουν τα προγράμματα που εντέλλονται από όλους τους προηγούμενους.

Όλοι οι αρμόδιοι λοιπόν, παρ’ όλη την πιθανή καλή τους θέληση, έχουν μια (πολύ) ανεπαρκή γνώση των καθημερινών αναγκών των Ατόμων με Αναπηρίες (Α.μ.Α) και τις περισσότερες φορές περιορίζουν τις επεμβάσεις τους και μόνον στον αναγκαστικό σεβασμό των ελάχιστων της εθνικής νομοθεσίας και των κανονισμών.
Μακροπρόθεσμος δε και φιλόδοξος στόχος του είναι να επεκτείνει και να συνεργήσει: τα υπάρχοντα δίκτυα των εταίρων του προγράμματος, τους εκπαιδευτικούς φορείς, τους πανεπιστημιακούς δάσκαλους, τους εκπροσώπους επαγγελματικών οργανώσεων ή τους ειδικούς των πολυμέσων, και όλους εν γένει αυτούς που επηρεάζουν την ανάπτυξη, προώθηση και διάχυση των εργαλείων κατάρτισης, προκειμένου το κριτήριο «Προσβασιμότητα για όλους» να γίνει πραγματικότητα.

2. Συμμετέχουσες χώρες: Γαλλία, Ελλάδα, Πολωνία, Σλοβακία και Τσεχία.

Οι χώρες, οι πόλεις αλλά και οι φορείς που συμμετείχαν στο πρόγραμμα είχαν σοβαρό κίνητρο για να συνεισφέρουν στην υλοποίηση του, στο σχεδιασμό και στην πληροφόρηση σχετικά με τις διαδικασίες και τα μέσα εφαρμογής για την υλοποίηση της προσβασιμότητας. Με την χρήση των πολυμέσων, διαμέσου των ιστοσελίδων των συναφών φορέων των χωρών και των πόλεων, (φορείς όπως, Ο.Τ.Α, Πολιτισμού, Επιμελητήρια, Σύλλογοι Αρχιτεκτόνων, καθώς και μεγάλες ιδιωτικές εταιρίες υπηρεσιών κ.λ.π.), με τη χρήση των σύγχρονων εκπαιδευτικών μεθόδων ηλεκτρονικής επικοινωνίας (e-Learning), και την παραγωγή CD-ROM και φυλλαδίων, οι πόλεις και οι φορείς μπορούν να προσφέρουν:
– στους δημόσιους λειτουργούς που παίρνουν τις αποφάσεις και θεσμοθετούν, την εκπαίδευση και την μεθοδολογία για την προώθηση της αρχής της «Προσβασιμότητας» και του «Σχεδιασμού για όλους» στα πλαίσια του δομημένου περιβάλλοντος, των οικιστικών περιοχών και των δημόσιων υποδομών.

– στους επαγγελματίες που σχεδιάζουν τις πόλεις και στους σπουδαστές της αρχιτεκτονικής, μια συνεχιζόμενη εκπαίδευση, άσχετα απ’ την ηλικία και το επίπεδο πτυχίου τους, για να τους ευαισθητοποιήσει ακριβώς στην έννοια της προσβασιμότητας. Δεν νοείται πλέον να απαιτείται ιδιαίτερη «εντολή» για την ένταξη στο σχεδιασμό του κριτηρίου της «προσβασιμότητας» είτε πρόκειται για δημόσιο είτε για ιδιωτικό χώρο.

– στους πολίτες των ιδίων των πόλεων τη διάχυση μίας εκλαϊκευμένης ενημέρωσης που είναι αναγκαία για την ευαισθητοποίηση και συνειδητοποίηση από μέρους τους των προβλημάτων και των παρεμβάσεων που απαιτούνται για τα Α.μ.Α. Και γενικότερα, μία ευρεία σύγχρονη εκπαίδευση που αφορά την ποιότητα ζωής ενός ιδιαίτερου συνόλου συμπολιτών της πόλης μας. Τα όποια κατασταλτικά ή και υποχρεωτικά μέτρα επιβάλλονται εκ μέρους της πολιτείας (π.χ ρυθμίσεις, κυκλοφοριακού, κατασκευές), αποδεικνύονται ατελέσφορα χωρίς την ταυτόχρονη και συνεχή καλλιέργεια των πολιτών με στόχο την συνειδητή συμμετοχή τους.

3. Συμπληρωματικά οφέλη για τους κοινωνικούς φορείς.

Οι φορείς παράλληλα με τα ουσιαστικά αποτελέσματα του προγράμματος που αναφέρθηκαν, δύνανται αυτό να το αξιοποιήσουν επίσης επικοινωνιακά. Σε ανταπόκριση της κοινωνικής τους ευθύνης, ευαισθησίας και των «καλών τους δράσεων» προς την πόλη και τους πολίτες. Έχοντας δε αυτοί «ανά χείρας» ένα έτοιμο πρόγραμμα θα μπορούσαν να μετακυλίσουν περαιτέρω τις πρωτοβουλίες τους για τη διάδοση των καλών κοινωνικών παρεμβάσεων και πρακτικών εφαρμογών και προς άλλες πόλεις, ή ακόμα και χώρες στις οποίες πιθανώς να δραστηριοποιούνται και όπου δεν έχουν ακόμα εφαρμοστεί αυτής της μορφής διαδικασίες.

Ταυτόχρονα με την εσωτερική διάδοση των «καλών δράσεων και εφαρμογών», η ανάδειξη των αξιών των κοινωνικών παρεμβάσεων της αρχιτεκτονικής και της πολεοδομίας για την υλοποίηση του «Σχεδιασμού για όλους», θα μπορούσε ν’ αποτελέσει μεγάλο επίσης όφελος στην ανάδειξη των διεθνώς δράσεων των κοινωνικών φορέων σ’ αυτόν τον ευαίσθητο πλέον τομέα, που πολλοί έχουν κι ακόμα περισσότεροι στο μέλλον θα έχουν στραμμένη την προσοχή τους – δυνητικοί επισκέπτες Α.μ.Α των πόλεων μας, επισκέπτες / χρήστες του παγκόσμιου διαδικτύου, αρχιτέκτονες και άλλοι πολλοί.

Είναι πιστεύουμε αντιληπτό ότι τ’ αποτελέσματα αυτού του έργου επεκτείνονται και πέρα των όσων προσπαθήσαμε να παρουσιάσουμε για να τεκμηριωθεί το ουσιαστικό αλλά και επικοινωνιακό του όφελος. Εκτιμούμε δε ότι ακόμα περισσότερο θα είναι το όφελος που θα προκύψει για τους φορείς από τον αντίκτυπο που θα δημιουργηθεί εφ’ όσον πρωτοπορήσουν και υιοθετήσουν μια τέτοια πρωτοβουλία που αφορά το απαξιωμένο μέχρι σήμερα στο τόπο μας κριτήριο της προσβασιμότητας για όλους.

Εξ άλλου είναι πλέον γνωστό ότι η πρωταρχικής σημασίας ανάδειξη του ρόλου και της φυσιογνωμίας ενός κοινωνικού φορέα, συμπληρωματικά των όποιων μεγάλων έργων πιθανόν υλοποιούνται, σήμερα απαιτεί την επικοινωνιακή ανάδειξη και τη διάδοση και άλλων παράλληλων, ρηξικέλευθων δράσεων για τις λειτουργίες των πόλεων. Ιδιαίτερα δε προς τους κατοίκους και τους επαγγελματίες που αποτελούν και την κοινωνική τους βάση. Στο άμεσο δε μέλλον οι φορείς που θα αναδειχθούν και δικαίως, εκτιμούμε ότι θα είναι αυτοί που πέρα από τα τετριμμένα και κοινότυπα θα προσφέρουν στον ανταγωνισμό δράσεις που εμπλέκουν επίσης αυτήν ακριβώς την ομάδα των συμπολιτών μας με αναπηρίες. Και είναι αυτό ακριβώς στ’ οποίο θα συμβάλει επίσης αυτό το πρόγραμμα.

Σωτήρης Ν. Παπαδόπουλος,
Αρχιτέκτονας, M. Arch. U of T, Μ.Τ.Ε.Ε,
Εταίρος του προγράμματος για την Ελλάδα
Μέλος του «Συμβουλίου Αρχιτεκτόνων της Ευρώπης» – εκπρόσωπος του Συλλόγου Ελλήνων Αρχιτεκτόνων, ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ
Υπεύθυνος του τομέα «Έρευνα» του Συλλόγου Ελλήνων Αρχιτεκτόνων
Μέλος της «Συμβουλευτικής Επιτροπής Εκπαίδευσης και Εξάσκησης στον τομέα της Αρχιτεκτονικής» – αν. εκπρόσωπος του Τεχν Επιμ. Ελλάδος, ΤΕΕ

Μ. Μελά 5, Λυκαβηττός, 11521, Αθήνα.
Τηλ. 210-64 34 265 Κιν. 6974 041 038
E-mail: omada80@ath.forthnet.gr

ΕΤΑΙΡΟΙ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ:

Project co-ordinator: Association pour la Recherche sur la Ville et l’Habitat, (ARVHA), Paris, France, e-mail: arvha@arvha.org

INTEGRACJA – Stowarzyszenie Przyjaciól Integracji, Warsaw, Poland
E-mail: integracja@integracja.org

Atelier 3 Chwalibóg Biuro Architektoniczne S.C, Warsaw, Poland
E-mail: Kchwalibog@onet.pl

Free Art Records s.r.o, Ostrava, Česká Republika,
E-mail: free-art@free-art.cz

OMADA 80 – Sotiris N. Papadopoulos, Athens, Greece,
E-mail: omada-80@ath.forthnet.gr

D&P Architekti A SPOL, Košice – Slovensko
E-mail: drahovsky.martin@dpa.sk

Association d’Aide aux. Infirmes Moteurs Cérébraux de Champagne-Ardenne,
Reims, France, e-mail: president-aaimc@imc-ca.org

CMC, Habitat et Développement, Taissy, France, e-mail: cminet@tiscali.fr

Ministère de la Culture et de la Communication,
Direction de l’Architecture et du Patrimoine, Paris, France

———————–
Για περισσότερες πληροφορίες, παρακαλούμε επισκεφθείτε την επίσημη ιστοσελίδα του project: www.dfa-archi-urban.org