Δεν είναι σπάνιο για τα άτομα με κάκωση νωτιαίου μυελού (ΚΝΜ) να αναφέρουν έντονα άλγη και πόνους. Οι πόνοι αυτοί εστιάζονται κυρίως στις αρθρώσεις. Και καθώς τα χέρια είναι υποχρεωμένα όχι μόνο να λειτουργούν κανονικά αλλά και να «υποκαθιστούν» τα πόδια –μεταφορές, χρήση του αναπηρικού αμαξιδίου, κτλ.- δεν είναι περίεργο που η πιο επιβαρυμένη άρθρωση θεωρείται η άρθρωση του ώμου.

Ο πόνος στους ώμους είναι συνηθισμένος

Πολλές έρευνες έχουν αποδείξει πως ο πόνος στους ώμους είναι πολύ κοινός. Σε μια τέτοια διεθνή έρευνα 600 άτομα με ΚΝΜ από τις ΗΠΑ, τον Καναδά και την Βρετανία -με κακώσεις πάνω από 20 έτη- περίπου στο ένα τρίτο, ανέφεραν πόνους στους ώμους. Τα αποτελέσματα ήταν περίπου τα ίδια σε μια παρόμοια μελέτη 751 Αμερικανών με ΚΝΜ -με τραυματισμούς πάνω από 10 έτη- όπου το 35% ανέφερε πόνους ή δυσκαμψία στην ωμική ζώνη. Άλλες έρευνες αναφέρουν ότι οι πόνοι στους ώμους κυμαίνονται σε ποσοστά από 30% έως και πάνω από 50% στα άτομα με ΚΝΜ. Τέτοια ποσοστά είναι παρόμοια με εκείνα των πρωταθλητών κολύμβησης.

Πρόγνωση

Ποια όμως είναι η πρόγνωση του πόνου στους ώμους; Περιέργως, η διεθνής έρευνα δεν απέδειξε ότι η υπερβολική δραστηριότητα, η αυτονομία και η ανεξαρτησία είναι οι παράγοντες εκείνοι που προκαλούν την εμφάνιση του πόνου. Διάφοροι τρόποι μέτρησης της ενεργητικότητας – ώρες εργασίας, χρόνος που ξοδεύετε μακριά από το κρεβάτι, πόσες μέρες της βδομάδας το άτομο βρίσκεται εκτός της οικίας, το αν φροντίζεται από τρίτους, κτλ.- δεν προβλέπουν την παρουσία πόνου έπειτα από αρκετά χρόνια. Στην πραγματικότητα, κάποιες μελέτες αναφέρουν πιο πολλά περιστατικά πόνου στους ώμους των ατόμων που δεν εργάζονται.
Τί σχέση έχει η ηλικία κι ο χρόνος της κάκωσης; Μπορεί να επηρεάσει την εμφάνιση του πόνου;
Αν και κάποιοι ερευνητές έχουν βρει ότι οι ηλικιωμένοι κι αυτοί που έχουν τραυματιστεί πριν από πολλά χρόνια παρουσιάζουν συχνότερα προβλήματα πόνων στους ώμους, εν τούτοις, άλλες έρευνες δεν αποδεικνύουν κάτι τέτοιο.
Επομένως πώς μπορούμε να προβλέψουμε τον πόνο;
Σε αρκετές έρευνες η χειροκίνητη χρήση των αναπηρικών αμαξιδίων ίσως αποτελεί την βασική αιτία. Στη διεθνή έρευνα, όσα άτομα χρησιμοποιούν αμαξίδια για τις μετακινήσεις (κι όχι βακτηρίες ή πατερίτσες) είχαν την τάση να εμφανίζουν πόνους μέσα σε τρία χρόνια μετά την κάκωση. Αυτό επιβεβαιώθηκε και από άλλες μελέτες. Μια μάλιστα από αυτές έδειξε, μέσω ακτινογραφιών, ότι η επιδείνωση στην ωμική ζώνη για τους χρηστές αναπηρικών αμαξιδίων ήταν μεγαλύτερη από τους χρήστες άλλων βοηθημάτων μετακίνησης. Η παραπληγία επίσης ίσως είναι ένας λόγος πρόγνωσης του πόνου. Ίσως το πιο σημαντικό να είναι και το αν το άτομο εμφάνιζε παρόμοιους πόνους και στο παρελθόν προ-κάκωσης. Οι μισοί από τους συμμετέχοντες στη διεθνή έρευνα συνέχισαν να έχουν πόνους στους ώμους τρία χρόνια μετά την πρώτη τους συμμετοχή σε αυτήν. Τέλος, σε μια άλλη έρευνα στις ΗΠΑ που αφορούσε πρόσφατα τραυματισμένα άτομα, περίπου το ένα τρίτο των περιστατικών παρουσίαζαν πόνους κι έπειτα από 5 χρόνια από την πρώτη τους συμμετοχή.

Παράγοντες Επιδείνωσης

Αν υπάρχουν πόνοι στην άρθρωση του ώμου τί τους προκαλεί και τους επιδεινώνει; Η απάντηση σε αυτά τα ερωτήματα καθορίζεται από τα αποτελέσματα των ερευνών που έχουν γίνει ως τώρα: η χρήση των αναπηρικών αμαξιδίων και κυρίως σε τραχιές και ανώμαλες επιφάνειες, οι μεταφορές, η άρση βαρών, η οδήγηση κι η χρήση των άνω άκρων για την ένδυση.
Και τί γίνεται σε ό,τι αφορά τα σπορ; Το 77% των ατόμων που αθλούνται αναφέρουν τέτοιου είδους πόνους.
Άσχετα λοιπόν με το αν μπορούμε να προβλέψουμε ή όχι τον πόνο, οι παράγοντες που τον επιδεινώνουν είναι ολοφάνεροι. Κι έχουν νόημα αν σκεφτούμε τις αρχές και τους μηχανισμούς των τραυματισμών στους ώμους στα άτομα χωρίς ΚΝΜ.

Πέντε πράγματα που πρέπει να λάβουμε υπόψη

Πέντε πράγματα που πρέπει γενικά να έχουμε υπόψη μας όσον αφορά στους ώμους:
1. Γνωρίζουμε ότι η συνεχής ή επαναλαμβανόμενη ανύψωση των χεριών πάνω από το κεφάλι ή πέρα από τα πλευρά –όπως κάνουν οι κολυμβητές- αυξάνει τις δυνάμεις στο εσωτερικό της άρθρωσης του ώμου σε ποσότητα που φτάνει το σωματικό μας βάρος. Αυτό μεταφράζεται σε πόνο, δυσκαμψία, κόπωση. Τεντώνετε συχνά τα χέρια σας για να φτάσετε κάποια ψηλά ράφια; Όταν ωθείτε το αμαξίδιο οι αγκώνες σας έχουν κλίση προς τα έξω; Ακόμα κι αυτές οι κινήσεις αυξάνουν τις πιέσεις στο εσωτερικό των ώμων. Δεν γίνεται να μην τεντώνεστε ή να μην σπρώχνετε το καρότσι σας. Μπορείτε όμως να κάνετε κάποιες προσαρμογές:
Ρυθμίστε εκ νέου τον εργασιακό σας χώρο ώστε να περιορίσετε τις κινήσεις των χεριών που γίνονται πάνω από το επίπεδο των ώμων. Σκεφτείτε ίσως την αλλαγή του τρόπου που κάθεστε στο αναπηρικό αμαξίδιο ώστε τα χέρια σας να είναι πιο κοντά σε αυτό καθώς το ωθείτε. Ίσως χρειαστεί να βάλετε χαμηλότερα πλαϊνά, ένα μαξιλάρι που να σας κάνει να κάθεστε ψηλότερα ή ένα πιο στενό κάθισμα. (Μην ξεχνάτε όμως ποτέ όταν κάνετε αυτές τις προσαρμογές, τη σωστή στάση και την αποφυγή πιέσεων που προκαλούν κατακλίσεις). Ίσως θα πρέπει να χρησιμοποιήσετε κάποιο δυναμικό αμαξίδιο. Το πόσο δραστική είναι αυτή η λύση εξαρτάται από την σοβαρότητα του πόνου.

2. Γνωρίζουμε επίσης ότι η χρόνια καταπόνηση προκαλεί πιέσεις στην άρθρωση του ώμου. Αυτό συμβαίνει όταν τα χέρια μένουν σταθερά καθώς το σώμα μεταφέρεται. Σκεφτείτε λίγο έναν αθλητή της ενόργανης γυμναστικής πως εκτελεί τις ασκήσεις εδάφους ή στον πλάγιο ίππο. Τώρα θυμηθείτε τη διαδικασία που κάνετε κι εσείς όταν μεταφέρεστε στην μπανιέρα, τον καναπέ ή το αυτοκίνητό σας: καταλαβαίνετε ότι δεν υπάρχει και μεγάλη διάφορα. Δεν μπορείτε να σταματήσετε αυτές τις μεταφορές, όμως μπορείτε να μειώσετε την πίεση που ασκείται στην περιοχή. Έτσι μπορείτε να μειώσετε την δύναμη που χρειάζεται για να εκτελέσετε τη μεταφορά. Ή επίσης μπορείτε να χρησιμοποιήσετε μια σανίδα μεταφοράς, οπότε η καταπόνηση των ώμων ελαχιστοποιείται. Τέλος, στην ανάγκη, μειώστε τον αριθμό των μεταφορών σας.

3. Επίσης γνωρίζουμε ότι η μυϊκή δυσαναλογία – πιο δυνατή μύες στην μια από τις δυο πλευρές της άρθρωσης – συνεπικουρεί στη φθορά της άρθρωσης και την δημιουργία πόνου. Οι ωθήσεις του καροτσιού γυμνάζουν μόνο την μπροστινή μεριά της άρθρωσης του ώμου. Δυστυχώς δεν μπορούμε να κάνουμε και πολλά πράγματα για να ενδυναμώσουμε την πίσω πλευρά της ωμικής ζώνης. Κάποιοι θεραπευτές προτείνουν σαν άσκηση την ώθηση με την όπισθεν. Σκεφτείτε, επίσης και άλλες ασκήσεις ενάντια στη βαρύτητα ή με αντίσταση, που να σπρώχνουν τους ώμους προς τα κάτω και πίσω. Υπάρχουν πολλά μηχανήματα σε γυμναστήρια που μπορείτε να κάνετε αυτές τις ασκήσεις. Αν θέλετε κι άλλη βοήθεια ή ιδέες ρωτήστε τον γυμναστή, τον φυσικοθεραπευτή ή τον εργοθεραπευτή σας.

4. Ξέρουμε ότι οι ώμοι επηρεάζονται από τη στάση του σώματος. Μέχρι τώρα συζητήσαμε για τη στάση του σώματος καθώς σπρώχνετε το καρότσι. Εξίσου σημαντική είναι κι η σωστή στάση όταν κάθεστε ή εργάζεστε. Ο τρόπος που καθόμαστε, γέρνουμε ή ακόμα και ξαπλώνουμε αλλάζουν τον τρόπο που οι πιέσεις διανέμονται στην άρθρωση του ώμου. Ελέγξτε τη στάση σας σε έναν καθρέφτη. Το αυτί, ο ώμος, το ισχίο και ο άξονας του αμαξιδίου θα πρέπει να είναι σε ευθεία γραμμή και κάθετα ως προς το έδαφος. Αν δεν συμβαίνει αυτό, απευθυνθείτε σε έναν φυσικοθεραπευτή ή εργοθεραπευτή για να ελέγξει τη στάση σας και να σας προτείνει τις κατάλληλες προσαρμογές και τροποποιήσεις.

5. Τέλος, είναι γνωστό ότι το μυοσκελετικό μας σύστημα αλλάζει και επιδεινώνεται καθώς τα χρόνια περνούν. Οι βαθμιαίες και μικρές απώλειες δύναμης αυξάνονται καθώς οι δεκαετίες περνούν. Κάποιες παθήσεις στους χόνδρους και τις αρθρώσεις καθώς μεγαλώνουμε μάλλον αποτελούν τον κανόνα κι όχι την εξαίρεση. Τί μπορούμε να κάνουμε; Κανένας μας δεν είναι άφθαρτος και αθάνατος. Ακολουθήστε κάποιες οδηγίες για να μειώσετε και να καθυστερήσετε αυτές τις αλλαγές. Αν έχετε συχνά πόνους απευθυνθείτε και συμβουλευτείτε κάποιον που να γνωρίζει καλά όλα όσα αφορούν αυτό το πρόβλημα. Θυμηθείτε: ο καλύτερος προάγγελος του πόνου που θα προκύψει στο μέλλον, είναι το να έχετε συμπτώματα από πολύ νωρίς. Δεν πρόκειται να φύγει από μόνος του. Βρείτε τις αιτίες ή τί τον επιδεινώνει, και κάνετε τις απαιτούμενες προσαρμογές.

Απόδοση στα Ελληνικά:
Ζουρνατζίδης Παναγιώτης, Εργοθεραπευτής
panos@disabled.gr