Τεχνολογίες που σχεδιάζονται για ανθρώπους με αναπηρία, όπως η φωνητική υπαγόρευση για την χρήση προσωπικού υπολογιστή, συχνά οδηγούν σε προϊόντα μαζικής κατανάλωσης.
Η εταιρεία Apple οφείλει τη φήμη της στο ότι σχεδιάζει συσκευές που είναι τόσο εύχρηστες όσο και κομψές. Αυτό που οι πελάτες πιθανώς να μην γνωρίζουν είναι ότι κάποια από αυτά τα χαρακτηριστικά τους δεν είναι ακριβώς καινούρια, αλλά εξελίχθηκαν από λογισμικό που έχει δημιουργήσει η Αpple για να βοηθήσει ανθρώπους με αναπηρία να χρησιμοποιούν υπολογιστές. Ανάμεσά τους: η επιλογή φωνητικού ελέγχου στο νέο iPhone, η οποία επιτρέπει στους χρήστες να δώσουν φωνητική εντολή για λειτουργίες όπως τηλεφωνικές κλήσεις ή να κάνουν ερωτήσεις όπως για τη μουσική που παίζει μια δεδομένη στιγμή και να λάβουν προφορική απάντηση.
Η ένταξη τεχνολογικών εργαλείων για ανθρώπους με αναπηρία στη μαζική αγορά διευρύνεται. Η εταιρεία ανάπτυξης λογισμικού Nuance Communications, για παράδειγμα, δημιούργησε την τεχνολογία της φωνητικής υπαγόρευσης για ανθρώπους που δεν μπορούν να πληκτρολογήσουν στον υπολογιστή. Σήμερα, οι αλγόριθμοι της εταιρείας χρησιμοποιούνται σε προϊόντα όπως οι πιο πρόσφατοι ηλεκτρονικοί αναγνώστες βιβλίων της Amazon μέχρι και σε αυτοκίνητα της Ford Motor. Παράλληλα, η Mattel ενσωματώνει τεχνολογία που αρχικά σχεδιάστηκε για τη διευκόλυνση τετραπληγικών παικτών σε ένα ηλεκτρονικό παιχνίδι που ελέγχεται από τα εγκεφαλικά σήματα των παικτών, το οποίο αναμένεται να κυκλοφορήσει σύντομα.
Σύμβουλοι καινοτομίας υποστηρίζουν ότι όλες οι εταιρείες θα πρέπει να ακολουθήσουν αυτά τα πρωτοποριακά παραδείγματα. «Οι εταιρείες πρέπει να δουν τον σχεδιασμό προσβασιμότητας ως ευκαιρία πωλήσεων. Οι περισσότερες τεχνολογίες που είναι προσβάσιμες σε ανθρώπους με αναπηρία έχουν μεγάλη αξία για όλους», λέει ο Donald A.Norman, πρώην αντιπρόεδρος της Apple υπεύθυνος για τις ανεπτυγμένες τεχνολογίες, ο οποίος διευθύνει ένα μεικτό πρόγραμμα επιχειρηματικότητας και μηχανικής στο Πανεπιστήμιο Northwestern.
Πλεονεκτήματα για τους τυφλούς
Η διάχυση τεχνικών λύσεων για ανθρώπους με αναπηρία στην αγορά μαζικής κατανάλωσης έχει μεγάλη ιστορία. Ο Thomas Edison είδε την εφεύρεση του φωνογράφου σαν έναν τρόπο πρόσβασης στον κόσμο του έντυπου για τους τυφλούς μέσα από την ηχογράφηση βιβλίων. Πιο πρόσφατα, το λογισμικό πρόβλεψης κειμένου, οι αλγόριθμοι που συμπληρώνουν τις λέξεις που πληκτρολογούν οι χρήστες σε μηχανές αναζήτησης ή σε email, έχει τις ρίζες του σε πρωτοποριακές τεχνολογίες που απευθύνονταν σε ανθρώπους με αναπηρία για τη χρήση σχετικών προγραμμάτων.
Οι αρχές του προγράμματος ανάγνωσης οθόνης της Apple (VoiceOver) εντοπίζονται στη δεκαετία του ’80, όταν ένας κατασκευαστής υπολογιστών αποφάσισε να ενσωματώσει την αρχή της καθολικής πρόσβασης (universal access) στη γραμμή παραγωγής προσωπικών υπολογιστών Macintosh. Ο όρος της καθολικής πρόσβασης χρησιμοποιείται στους κύκλους της μηχανικής και του σχεδιασμού για να περιγράψει προϊόντα (από ψαλίδια μέχρι κινητές τηλεφωνικές συσκευές) τα οποία κατασκευάζονται με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορούν να χρησιμοποιηθούν από ανθρώπους οποιασδήποτε ηλικίας ή σωματικής ικανότητας. Το πρόγραμμα VoiceOver έγινε σταθερό χαρακτηριστικό των υπολογιστών της Apple το 2006. Όταν ενεργοποιείται, ο υπολογιστής διαβάζει οτιδήποτε έχει επιλεχθεί, από κείμενο μέχρι αριθμούς σε βάσεις δεδομένων, με φωνή σε φυσικό τόνο.
Ενώ το VoiceOver βοήθησε την Apple να προσεγγίσει τους καταναλωτές με προβλήματα όρασης, έγινε επίσης μια μικρή μηχανή καινοτομίας για την ίδια την εταιρεία. «Όταν δημιουργήσαμε την ιδέα του VoiceOver σαν πρότυπο για τους υπολογιστές Mac, συνειδητοποιήσαμε επίσης ότι θα μπορούσαμε να το αξιοποιήσουμε και για το ευρύτερο κοινό καταναλωτών», λέει ο Greg Joswiak, αντιπρόεδρος της Apple στο τμήμα μάρκετινγκ του iPod και του iPhone.
Τώρα η τεχνολογία έχει ενσωματωθεί στο iPod Shuffle. Σε αντίθεση με τη μεγαλύτερη συγγενική συσκευή του iPod, το Shuffle είναι πάρα πολύ μικρό και δεν οθόνη για την παρουσίαση πληροφοριών σχετικά με το μουσικό περιεχόμενο. Το τελευταίο μοντέλο, που κυκλοφόρησε στην αγορά τον περασμένο Μάρτιο, ξεπερνάει αυτόν τον περιορισμό με λογισμικό που εκφωνεί τον τίτλο του κάθε μουσικού κομματιού που παίζει. Οι πωλήσεις μέσα στην πρώτη εβδομάδα του νέου Shuffle ήταν κατά 51% περισσότερες σε σύγκριση με το ξεκίνημα του προηγούμενου μοντέλου. Η χαμηλή τιμή των $79 ήταν αδιαμφισβήτητα ένας σημαντικός λόγος. Ωστόσο, πολλοί χρήστες σχολίασαν στο internet με ενθουσιασμό τη δυνατότητα εκφώνησης, αποδεικνύοντας ότι το χαρακτηριστικό αυτό βοήθησε στο να γίνει δημοφιλής η νέα μουσική συσκευή.
Η Apple πρόσθεσε μια αντίστροφη εκδοχή του Voice Over στην τρίτη γενιά του iPhone, που κυκλοφόρησε τον περασμένο Ιούνιο, η οποία επιτρέπει στους χρήστες να δώσουν φωνητικές εντολές λειτουργίας στην τηλεφωνική συσκευή, αντί να τις πληκτρολογούν.
Αυτό επιτρέπει τη χρήση της «έξυπνης» τηλεφωνικής συσκευής χωρίς χέρια (hands-free) και την καθιστά λειτουργική για ανθρώπους με προβλήματα όρασης ή κίνησης, όπως επίσης και για οδηγούς. «Κάποιοι πελάτες χρειάζονται προσαρμοσμένες τεχνολογίες, και κάποιοι άλλοι θέλουν άνεση», λέει ο Joswiak. «Εμείς προσπαθούμε να λύνουμε προβλήματα για την κοινότητα των ανθρώπων με αναπηρία και στη συνέχεια προωθούμε τις λύσεις αυτές στη μαζική αγορά, ώστε να είναι αξιοποιήσιμες από τον καθένα».
Η αυξημένη ζήτηση για συσκευές που μιλούν και λαμβάνουν φωνητικές εντολές είναι ευτύχημα για την Nuance Communications. Η εταιρεία Burlington (Mass.) προμηθεύει λογισμικό φωνητικού ελέγχου για έναν αυξανόμενο αριθμό προϊόντων, από το λογισμικό φωνητικής υπαγόρευσης Dragon για τους προσωπικούς υπολογιστές, μέχρι τις ταχείες φωνητικές κλήσεις σε τηλεφωνικές συσκευές εταιρειών όπως Nokia, Samsung, LG Electronics και BlackBerry. Μέσα από μια συνεργασία της Ford με την Microsoft, από την οποία προέκυψαν οι hands-free συσκευές Sync, η Nuance παρέχει επίσης δυνατότητες φωνητικών εντολών σε κορυφαίες συσκευές πλοήγησης (GPS), όπως η Garmin και η TomTom, καθώς επίσης και σε οχήματα των βιομηχανιών Ford, Lincoln και Mercury.
«Παρόλο που οι άνθρωποι με αναπηρία δεν είναι το μεγαλύτερο ποσοστό των χρηστών μας σήμερα, είναι οι περισσότερο δυναμικοί χρήστες», λέει ο says Peter Mahoney, γενικός διευθυντής της Nuance στη μονάδα Dragon. «Μας ωθούν να υπερβαίνουμε τα όρια όταν πρόκειται για τη βελτίωση προϊόντων για καταναλωτές της μαζικής αγοράς».
Άλλες εταιρείες δανείζονται τεχνολογίες που βοηθούν τους ανθρώπους με προβλήματα ακοής. Στη Google, ένας κωφός μηχανολόγος λογισμικού, ο Ken Harrenstein, εμπνεύστηκε τη δημιουργία ενός εργαλείου παραγωγής υποτίτλων για τα βίντεο που καταχωρούνται στο YouTube της Google. Η αρχική του πρόθεση ήταν να έχουν πρόσβαση σε αυτά οι κωφοί χρήστες. Αλλά η εταιρεία σύντομα συνειδητοποίησε ότι το λογισμικό θα μπορούσε να βοηθήσει και στη γλωσσική μετάφραση. Αυτή η ιδέα οδήγησε το 2008 σε ένα εργαλείο αυτόματης μετάφρασης που επιτρέπει στους χρήστες να προσθέτουν άμεσα υπότιτλους σε 50 διαφορετικές γλώσσες στα βίντεο που αναρτούν οι ίδιοι στο YouTube, αυξάνοντας τον αριθμό των ανθρώπων που μπορούν να τα παρακολουθήσουν και να τα κατανοήσουν.
Έλεγχος με τη σκέψη
Η εταιρεία Mattel μεταφέρει τις τεχνολογίες για ανθρώπους με αναπηρία στην αγορά των παιχνιδιών. Μέσα στον Οκτώβριο 2009 σχεδιάζει να κυκλοφορήσει το Mindflex, ένα παιχνίδι αξίας $80, το οποίο δανείζεται την τεχνολογία που χρησιμοποιείται από ανθρώπους με σοβαρές κινητικές αναπηρίας κατά τον έλεγχο ηλεκτρονικών συσκευών με εγκεφαλικά σήματα που καθοδηγούνται μέσω αισθητήρων. Η Mattel έχει λάβει την άδεια χρήσης της τεχνολογίας από μια εταιρεία της San Jose που ονομάζεται NeuroSky. Οι παίκτες του Mindflex φορούν έναν κεφαλόδεσμο με αισθητήρες. Με τη συγκέντρωση των σκέψεών τους πάνω στην κίνηση, μπορούν να προκαλέσουν έναν κινητήρα να προωθήσει μικρές πλαστικές μπάλες μέσα από μια διαδρομή με εμπόδια. Όταν οι παίκτες χαλαρώνουν, ο κινητήρας σταματάει.
«Η Mattel στοιχηματίζει ότι αυτή η τεχνολογία θα γίνει η βάση για μια σειρά από παιχνίδια που ελέγχονται με τη σκέψη, ανοίγοντας μια απολύτως νέα κατηγορία για τη βιομηχανία των παιχνιδιών», λέει ο Geoff Walker, αντιπρόεδρος του τμήματος μάρκετινγκ της εταιρείας El Segundo στην Καλιφόρνια.
Καθώς οι πρωτοπόροι αυξάνουν τις πωλήσεις τους με την ενσωμάτωση τεχνολογιών αρχικά σχεδιασμένων για τους ανθρώπους με αναπηρία, οι υπόλοιπες εταιρείες σίγουρα θα ακολουθήσουν. «Μπορούν να βγουν μπροστά», λέει ο Tim Bajarin, πρόεδρος της Creative Strategies (εταιρείας συμβουλευτικής σε θέματα τεχνολογιών στην πόλη Campbell της Καλιφόρνια). «Είναι έξυπνη κίνηση, καθώς υπάρχει ένας αυξανόμενος πληθυσμός ηλικιωμένων που θα χρειάζονται περισσότερο εύχρηστη τεχνολογία (easier-to-use tech). Και είναι ακόμα πιο έξυπνο να ακολουθήσει κάποιος το παράδειγμα της Apple και να τραβήξει την προσοχή όλων των καταναλωτών σε αυτά τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Τότε πια γίνεται ανταγωνιστικό πλεονέκτημα».
24 Σεπτεμβρίου 2009
Της Reena Jana, BusinessWeek
Απόδοση στα ελληνικά: Ελένη Στρατή, Κοινωνιολόγος