Οι άνθρωποι με κάκωση νωτιαίου μυελού (ΚΝΜ) πρέπει να προσέχουν περισσότερο τί τρώνε ώστε να διατηρούν την ομαλή λειτουργία του πεπτικού τους συστήματος. Οι κοινές ερωτήσεις που κάνει ένας διαιτολόγος κατά τη διαδικασία εξέτασης του διατροφικού προγράμματος ενός ανθρώπου με ΚΝΜ είναι συνήθως οι εξής:

«Έχετε προβλήματα διάρροιας ή δυσκοιλιότητας;»
«Έχουν υπάρξει αλλαγές στις διατροφικές σας συνήθειες;»
«Πόσο νερό πίνετε ημερησίως;»

Μια καταγραφή του είδους των τροφίμων που καταναλώνει κάποιος σε κάθε γεύμα βοηθάει ώστε να διευκρινιστεί εάν λαμβάνει αρκετές φυτικές ίνες, καθώς οι συνέπειες της κατανάλωσης φυτικών ινών έχουν αντίκτυπο στην πυκνότητα των κοπράνων και στη συχνότητα της εκκένωσης.

Είναι αλήθεια πως οι περισσότεροι άνθρωποι δεν θέλουν να συζητούν το θέμα της αφόδευσης. Ωστόσο, αυτή η τόσο σημαντική λειτουργία του σώματος είναι η πιο απαραίτητη διαδικασία για τη φροντίδα της υγείας σας μετά από μια κάκωση νωτιαίου μυελού.

Σύγκριση της πέψης πριν και μετά την ΚΝΜ

Το παχύ έντερο αποτελεί το κατώτερο μέρος του πεπτικού συστήματος. Η πέψη ξεκινάει από το στόμα και το στομάχι, μετατρέποντας την τροφή που λαμβάνουμε σε μια μορφή που μπορεί να μεταφερθεί μέσα από την κυκλοφορία του αίματος σε διάφορα μέρη του σώματος. Κάθε μέρα περίπου 2 λίτρα τροφής και υγρών μπαίνουν στο σώμα, τα οποία μπορεί να μείνουν για λίγες μέρες μέσα στο έντερο, ώστε να απορροφηθεί το νερό και τα άλατα. Καθώς απορροφάται το νερό, η αφυδατωμένη μάζα που σχηματίζεται, αποτελεί τα κόπρανα, τα οποία μετακινούνται προς το παχύ έντερο. Καθώς το παχύ έντερο διαστέλλεται, τα νεύρα στέλνουν δυο μηνύματα στο σώμα. Το ένα μήνυμα δίνει εντολή στους μυς να μετακινήσουν τα κόπρανα στο κατώτερο σημείο του εντέρου, ενώ το δεύτερο μήνυμα ενημερώνει τον εγκέφαλο ότι χρειάζεται εκκένωση του εντέρου μέσω του ελέγχου του σφιγκτήρα μυ στο άνοιγμα του πρωκτού.

Μετά από μια ΚΝΜ, ο τρόπος λειτουργίας του εντέρου αλλάζει λόγω της παράλυσης. Τα μηνύματα που στέλνονται μεταξύ εγκεφάλου και εντέρου δεν φτάνουν με τον ίδιο τρόπο όπως πριν την κάκωση. Λόγω της διακοπής των νευρικών απολήξεων από τον εγκέφαλο προς το γαστρεντερικό σύστημα, ο χρόνος της μετακίνησης της τροφής προς το έντερο είναι πιο αργός. Σε αυτές τις περιπτώσεις οι γιατροί διαγνώσκουν ύπαρξη «νευρογενούς εντέρου».

Το νευρογενές έντερο χαρακτηρίζεται από απώλεια της φυσιολογικής λειτουργίας του εντέρου, εξαιτίας της βλάβης των νεύρων που ελέγχουν την ικανότητα αφόδευσης. Αυτή η διαταραχή είναι συχνή όχι μόνο σε ανθρώπους με ΚΝΜ, αλλά και με πλάγια αμυοτροφική σκλήρυνση, δισχιδή ράχη, πολλαπλή σκλήρυνση και σακχαρώδη διαβήτη. Άλλες νευρολογικές παθήσεις, όπως το εγκεφαλικό επεισόδιο, οι εγκεφαλικές κακώσεις και οι εγκεφαλικοί όγκοι μπορεί επίσης να προκαλέσουν δευτερογενείς διαταραχές στο έντερο, συνήθως με τη μορφή διάρροιας και δυσκοιλιότητας.

Ανάλογα με το είδος της ΚΝΜ, επηρεάζονται οι άνω ή οι κάτω κινητικοί νευρώνες. Οι άνω κινητικοί νευρώνες βρίσκονται στην σπονδυλική στήλη. Όταν η κάκωση βρίσκεται πάνω από το επίπεδο Θ12 τότε πρόκειται για κάκωση των άνω κινητικών νευρώνων. Η κάκωση κάτω από το Θ12 επηρεάζει τους κάτω κινητικούς νευρώνες. Οι κάτω κινητικοί νευρώνες είναι απολήξεις νεύρων της σπονδυλικής στήλης που μεταφέρουν μηνύματα μεταξύ της σπονδυλικής στήλης και των άλλων μερών του σώματος. Τα μηνύματα αυτά όμως μπορεί λόγω της κάκωσης να μην φτάνουν στην σπονδυλική στήλη με αποτέλεσμα να μην λειτουργούν κανονικά τα αντανακλαστικά και οι μυς του πρωκτού να παραμένουν χαλαροί.
Η διαχείριση του εντέρου στην περίπτωση της κάκωσης των κατώτερων κινητικών νευρώνων είναι πιο δύσκολη από ό,τι στην περίπτωση βλάβης των ανώτερων κινητικών νευρώνων.

Διατροφική παρέμβαση στη φροντίδα του εντέρου

Οι περισσότεροι άνθρωποι με ΚΝΜ μπορούν να μάθουν πώς να ελέγχουν τη λειτουργία του εντέρου τους μέσα από συγκεκριμένο πρόγραμμα (ρουτίνα) αφόδευσης. Μια ισορροπημένη διατροφή επαρκής σε φυτικές ίνες (δηλ. το μέρος της φυτικής τροφής που δεν μπορεί να χωνευτεί) είναι απαραίτητη ώστε να είναι επιτυχές ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα αφόδευσης. Οι φυτικές ίνες σπρώχνουν την τροφή στο πεπτικό σύστημα, απορροφώντας νερό και διευκολύνοντας τη λειτουργία του εντέρου. Οι διαιτητικές φυτικές ίνες μπορεί να είναι σε διαλύσιμη ή σε μη-διαλύσιμη μορφή. Η διαλύσιμη μορφή μπορεί να διαλυθεί με νερό. Με την απορρόφηση υγρών στο πεπτικό σύστημα, οι φυτικές ίνες σχηματίζουν ένα σταθεροποιητικό ζελέ που εμποδίζει τόσο την διάρροια όσο και την δυσκοιλιότητα. Η μη-διαλύσιμη μορφή δεν διαλύεται σε νερό και περνάει μέσα από το έντερο αυτούσια, συμβάλλοντας σε τακτικές εκκενώσεις και εμποδίζοντας την δυσκοιλιότητα.

Σύμφωνα με τους ειδικούς, οι ενήλικες πρέπει να καταναλώνουν τουλάχιστον 25-35 γραμμάρια φυτικών ινών κάθε μέρα. Στην περίπτωση ανθρώπων με ΚΝΜ, προτείνεται η κατανάλωση τουλάχιστον 15 γραμμαρίων/ημέρα και σταδιακή αύξηση της ποσότητας. Συμπτώματα μη-ανεκτικότητας, όπως φούσκωμα ή κοιλιακοί πόνοι μπορεί να είναι ένδειξη ότι χρειάζεται να μειώσετε την κατανάλωση φυτικών ινών. Εάν αρχίσετε να έχετε δυσκοιλιότητα ή διάρροια, συζητήστε την ποσότητα κατανάλωσης φυτικών ινών με τον ιατρό σας.

Η κατανάλωση τροφίμων με υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες, όπως τα φρούτα, τα λαχανικά, τα προϊόντα ολικής άλεσης και τα όσπρια, μαλακώνουν τα κόπρανα και περνούν πιο εύκολα μέσα από το έντερο, ενώ έχουν την ιδιότητα να συμπυκνώνουν τη σύστασή τους, κάτι που διεγείρει την κινητικότητα του εντέρου. Τα διαρροϊκά φαινόμενα και η ακράτεια μπορεί να συμβούν όταν τα τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες τρώγονται μόνο περιστασιακά. Γι’ αυτόν τον λόγο η αύξηση πρόσληψης τροφών με φυτικές ίνες πρέπει να ενταχθεί σταδιακά στην δίαιτα μέχρι τα κόπρανα να γίνουν φυσιολογικά.

Δεν μπορούμε να μιλάμε για φυτικές ίνες χωρίς να αναφέρουμε τη σημασία του νερού. Και τα δύο λειτουργούν σαν ομάδα μέσα στο σώμα. Η επαρκής ποσότητα νερού στη δίαιτα είναι επίσης απαραίτητη ώστε να αποφευχθεί η δυσκοιλιότητα. Οι φυτικές ίνες μπορεί να γίνουν σαν τσιμέντο στο έντερο, εάν δεν πίνετε αρκετό νερό. Οι άνθρωποι με ΚΝΜ χρειάζεται να πίνουν περισσότερο νερό από ό,τι ο γενικός πληθυσμός. Η κατανάλωση 2 λίτρων υγρών την ημέρα έχει παρατηρηθεί πως προκαλεί σημαντικές βελτιώσεις στη λειτουργία του εντέρου.

Είναι απαραίτητο να διαλέξετε ένα πρόγραμμα αφόδευσης που να ταιριάζει στον τρόπο ζωής σας. Η ισορροπημένη διατροφή με υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες και ενυδάτωση θα βοηθήσουν στην αποφυγή προβλημάτων πριν καν ξεκινήσουν.

Συμβουλές για να προσθέσετε φυτικές ίνες στη διατροφή σας

• Τρώτε ωμά φρούτα και λαχανικά όσο συχνά μπορείτε. Οι φλούδες των φρούτων είναι πλούσιες πηγές φυτικών ινών. Θυμηθείτε πως όταν τα βράζουμε πολύ χάνουμε τη μισή ποσότητα φυτικών ινών.
• Ξεκινήστε την ημέρα σας με ένα μπολ με δημητριακά με υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες – οι ετικέτες με τις διατροφικές πληροφορίες των τροφίμων μας πληροφορούν για τα γραμμάρια φυτικών ινών ανά μερίδα (φροντίστε να βρείτε δημητριακά ολικής άλεσης με 5 ή περισσότερα γραμμάρια φυτικών ινών ανά μερίδα).
• Προσθέστε φρούτα στα δημητριακά σας – έτσι θα λάβετε επιπλέον 1-2 γραμμάρια φυτικές ίνες στο γεύμα.
• Προσθέστε φασόλια στις σαλάτες, τις σούπες και τα μαγειρευτά – τα φασόλια είναι πλούσια σε φυτικές ίνες & πρωτεΐνες.
• Καταναλώνετε προϊόντα ολικής άλεσης & επιλέξτε «μαύρα» ζυμαρικά αντί για «λευκά».
• Καταναλώνετε φρούτα & λαχανικά σαν σνακ μεταξύ των γευμάτων σας ή χρησιμοποιείτε περισσότερα λαχανικά στα φαγητά που σας αρέσουν.
• Όταν βιάζεστε φτιάξτε έναν φυσικό χυμό από φρέσκα φρούτα ή τρώτε γιαούρτι σαν πρωινό ή σνακ.
• Αντικαταστήστε έως και τη μισή ποσότητα άσπρου αλευριού με μαύρο αλεύρι, όταν φτιάχνετε κέικ, βάφλες, κρέπες, κ.ά.
• Βασικός κανόνας: αυξήστε την κατανάλωση νερού όσο αυξάνετε την ποσότητα φυτικών ινών στη διατροφή σας.

Της Melody Chavez, Κλινικός Διαιτολόγος
Απόδοση στα ελληνικά: Ελένη Στρατή, Κοινωνιολόγος