Ανάγκη από αναπηρικό κάθισμα δεν έχουν μόνο αυτοί τους οποίους συμβατικά ο νομοθέτης ονομάτισε ως παραπληγικούς.

Ο όρος “παραπληγία” καθιερώθηκε από τον ασφαλιστικό νομοθέτη περισσότερο για να απλοποιηθεί η διαδικασία για τη χρηματοδότηση της αγοράς αναπηρικών καθισμάτων και λιγότερο για να δημιουργήσει εμπόδια.
Διεθνώς ο όρος “παραπληγία” χρησιμοποιήθηκε περισσότερο για να προσδιορίσει την ταυτότητα παραδοσιακών συνδικαλιστικών συλλόγων (λ.χ. Paraplegics Veterans), ενώ σχεδόν ποτέ δε χρησιμοποιείται ως προσδιοριστικό της διαφορετικής ανθρώπινης κλίμακας. Διεθνώς ο όρος “παραπληγία” έχει παψει να χρησιμοποιείται τόσο στη νομοθεσία όσο και στις θεωρίες αποκατάστασης. Αντί του όρου “παραπληγία” και των άλλων όρων που ομογενοποιούν τις χαρακτηριστικές ανικανότητες σε αυθαίρετες και μη αξιοποιήσιμες κατηγορίες, χρησιμοποιούνται περιφραστικοί όροι, οι οποίοι εκφράζουν την κοινότητα των χαρακτηριστικών αναγκών.
Ο έλληνας νομοθέτης πολύ ορθά χρησιμοποίησε τον όρο “παραπληγία” ώστε τα πρώτα χρόνια της μεταρρύθμισης του δικτύου κοινωνικών ασφαλίσεων οι άνθρωποι με περιορισμούς στις κινήσεις να εξυπηρετηθούν, ταξινομούμενοι υπό τη γενική ονομασία “παραπληγία”.
Σήμερα όμως το δίκτυο των κοινωνικών ασφαλίσεων έχει εξελιχθεί και σταδιακά εγκαταλείπεται η αρχική τάση για ομογενοποίηση των κατηγοριών των ασφαλισμένων, ενώ η τυποποίηση των ανικανοτήτων προκύπτει από την αξιολόγηση χαρακτηριστικών αναγκών των ασφαλισμένων.
Έτσι 13 χρόνια μετά την αναγνώριση της “παραπληγίας” ως ασφαλιστικού κινδύνου και τη νομοθέτηση των πρώτων ασφαλιστικών παροχών σε είδος είμαστε σε θέση να εντοπίσουμε ορισμένα κενά κυρίως στην πρακτική των υπαλλήλων των ασφαλιστικών ταμείων.

Η ανεπάρκεια της ασφαλιστικής νομοθεσίας

Η ισχύουσα ασφαλιστική νομοθεσία είναι ανεπαρκής αν όχι πρωτόγονη. Έτσι δεν προβλέπει την κάλυψη πραγματικών ριζικών αναγκών του πληθυσμού οι οποίοι ζούν κάτω από συνθήκες αναπηρίας, ανεξαρτήτως από το αν οι ίδιοι ή οι βοηθοί τους βρίσκονται σε παραγωγική ηλικία.
Άλλωστε είναι πολλοί οι ασφαλισμένοι οι οποίοι για πολύ σοβαρούς λόγους δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν συσκευές βάδισης (λ.χ. πατερίτσες, νάρθηκες κ.ο.κ.) και γιαυτό έχουν ανάγκη από κάποιο χειροκίνητο ή ηλεκτροκίνητο αναπηρικό κάθισμα.
Για παράδειγμα οι έχοντες ημιπληγία, οι άνθρωποι με σκλήρυνση κατά πλάκας, τα παιδιά με εγκεφαλική παράλυση και οι γέροντες, όταν έχουν υποστεί κάποιο κάταγμα, έχουν ανάγκη από κάποιο αναπηρικό κάθισμα, για να μπορέσουν να συνεχίσουν να ζούν.
Η συντριπτική πλειοψηφία αυτών των ασφαλισμένων βρίσκεται σε ηλικία παραγωγική ή οι ηλικιωμένοι δεσμεύουν κάποια -συνήθως γυναίκα- παραγωγικής ηλικίας για να τους φροντίζει.
Παρά το τεράστιο οικονομικό και κοινωνικό κόστος τα ασφαλιστικά ταμεία εξακολουθούν να αρνούνται τη χρηματοδότηση της αγοράς χειροκίνητων ή ηλεκτροκίνητων αναπηρικών καθισμάτων, με αποτέλεσμα χιλιάδες άνθρωποι και οι οικογένειές τους να εκπίπτουν στο οικονομικό και κοινωνικό περιθώριο.

Τα εμπόδια στα ασφαλιστικά ταμεία

Κατά κανόνα τα ασφαλιστικά ταμεία αντί να διευκολύνουν εμποδίζουν τους ασφαλισμένους να χρησιμοποιήσουν αυτά που τα ταμεία υποχρεούνται να παρέχουν.
Όταν οι ασφαλισμένοι με αναπηρίες ζητούν από το ασφαλιστικό τους ταμείο να χρηματοδοτήσει την αγορά ενός χειροκίνητου ή ηλεκτροκίνητου αναπηρικού καθίσματος, τότε οι υπάλληλοι του ασφαλιστικού ταμείου ζητούν να προσκομίσει την απόφαση με την οποία συνταξιοδοτείται ως παραπληγικός.
Όμως η απόφαση αυτή έχει μικρή έως καθόλου βαρύτητα, επειδή υπήρξαν εκατοντάδες περιπτώσεις ανθρώπων οι οποίοι μολονότι συνταξιοδοτούνται ως παραπληγικοί, όταν ζήτησαν από το ασφαλιστικό τους ταμείο να χρηματοδοτήσει την αγορά κάποιου χειροκίνητου ή ηλεκτροκίνητου αναπηρικού καθίσματος, το ασφαλιστικό τους ταμείο το αρνήθηκε. Οι πιο συνηθισμένοι λόγοι για τους οποίους αρνείται το ασφαλιστικό ταμείο είναι:
α) επειδή ο ασφαλισμένος με αναπηρία κινεί τα… πόδια του
β) επειδή ο ασφαλισμένος έχει ημιπληγία και δε χρειάζεται ηλεκτροκίνητο αναπηρικό κάθισμα, αλλά χειροκίνητο
γ) επειδή ο ασφαλισμένος δεν είναι 100% ανάπηρος
δ) επειδή ο ασφαλισμένος έχει εγκεφαλική παράλυση και δε μπορεί να χειριστεί ηλεκτροκίνητο αναπηρικό κάθισμα.
Δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε αν η άρνηση του ασφαλιστικού ταμείου υπαγορεύεται από κάποιες υπηρεσιακές εγκυκλίους, οι οποίες διατηρούνται μυστικές από τους ασφαλισμένους, ωστόσο είμαστε σε θέση να προβάλουμε επιχειρήματα με τα οποία να ανατρέψουμε τους ισχυρισμούς των ασφαλιστικών ταμείων.

Η υποστήριξη των ασφαλισμένων

Πάντα οι υπάλληλοι των ασφαλιστικών ταμείων, για να δικαιολογήσουν την απόρριψη του αιτήματος κάποιου ασφαλισμένου με αναπηρία χρησιμοποιούν κάποια δικαιολογία.
Ζητούν, για παράδειγμα, την απόφαση της συνταξιοδότησης, για να απλοποιήσουν τη διαδικασία προς όφελός τους. Ανεξαρτήτως από το αν ο ασφαλισμένος είναι ή δεν είναι ταξινομημένος ως παραπληγικός, η ανικανότητά του θα αξιολογηθεί από την αρμόδια υγειονομική επιτροπή με γνώμονα τον Πίνακα Ανικανοτήτων, ο οποίος εξεδόθη το 1993 από το Υπουργείο Υγείας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Το πρόβλημα όμως βρίσκεται στο ότι ο ασφαλισμένος με αναπηρία δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει τον Πίνακα Ανικανοτήτων, επειδή περιλαμβάνει πολλούς τεχνικούς όρους Ιατρικής, που είναι αμφίβολο αν και οι ίδιοι οι γιατροί γνωρίζουν.
Εκτός αυτού ο ίδιος Πίνακας αποτελεί τον κανόνα προσμέτρησης των ποσοστών ανικανότητας και δεν περιλαμβάνει την αντιστοιχία της κάθε χαρακτηριστικής ανικανότητας ως προς την τυποποιημένη διάταξη του μηχανολογικού βοηθητικού εξοπλισμού, τον οποίο υπό κανονικές συνθήκες θα υποχρεούτο το ασφαλιστικό ταμείο να χορηγεί.
Για να υποστηρίξει ο ασφαλισμένος με αναπηρία τον εαυτό του απαιτείται να παραθέσει όλα τα εμπειρικά επιχειρήματα έτσι ώστε να αποδείξει στους υπαλλήλους του ασφαλιστικού του ταμείου ότι έχει αντικειμενική ανάγκη από τη χρήση συγκεκριμένου χειροκίνητου ή ηλεκτροκίνητου αναπηρικού καθίσματος.
Το κλειδί στην υπόθεση της υποστήριξης είναι να αποδείξει πως χωρίς το συγκεκριμένο αναπηρικό κάθισμα, δεν μπορεί να διεκπεραιώσει τις καθημερινές του υποχρεώσεις/ανάγκες, τις οποίες πρέπει να ονοματίσει με σαφήνεια.
Δηλαδή πρέπει να κάνει λεπτομερή περιγραφή του σώματός του και να αναφέρει τις χαρακτηριστικές δυσκολίες που αντιμετωπίζει καθημερινά στις μετακινήσεις του μέσα και έξω από την κατοικία του, τη μορφολογία του εδάφους στη γειτονιά του, την απόσταση από την κατοικία του στην εργασία του, τον τρόπο που μεταφέρεται, τη διαθέσιμη βοήθεια σε όλο το 24ωρο. Είναι δε απαραίτητο η γραπτή εισήγηση να δίνει σύντομες απαντήσεις στα ερωτήματα τα οποία ενδεχομένως να δημιουργηθούν από αυτούς που θα αξιολογήσουν τα επιχειρήματα.
Είναι επίσης πολύ σημαντικό ο ασφαλισμένος να αναφέρει και τον τύπο του αναπηρικού καθίσματος, τις τροποποιήσεις που το αναπηρικό κάθισμα θα υποστεί για να το χρησιμοποιήσει, το κατάστημα από το οποίο θέλει να το προμηθευτεί καθώς και τον τρόπο πληρωμής (εφ όσον έχει ήδη δώσει προκαταβολή στο κατάστημα).
Ο πιο αποτελεσματικός πάντως τρόπος είναι να κατατεθούν γραπτώς οι απόψεις του ασφαλισμένου, επειδή στα ασφαλιστικά ταμεία το επίπεδο θορύβου είναι υψηλό και είναι αδύνατο να γίνει συζήτηση μεταξύ ασφαλισμένου και υπαλλήλων.
Στην περίπτωση που το τμήμα παροχών απορρίψει και τη γραπτή εισήγηση, τότε ο ασφαλισμένος μπορεί να ζητήσει να αξιολογηθεί η εισήγησή του από την προϊσταμένη αρχή λ.χ. τη διεύθυνση παροχών. Σε γενικές γραμμές οι προϊστάμενες υπηρεσίες είναι πιο ελαστικές από τις υπηρεσίες που λειτουργούν στα υποκαταστήματα των ταμείων.

Οι δυσκολίες που θα δημιουργηθούν

Κάθε διαφορετική αναπηρία αντιμετωπίζει συγκεκριμένες δυσκολίες, σχεδόν πάντα όμοιες.
Οι άνθρωποι με ημιπληγία αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα στην προμήθεια χειροκίνητου αναπηρικού καθίσματος επειδή κινούν τα πόδια τους. Αντιμετωπίζουν επίσης προβλήματα για την προμήθεια ηλεκτροκίνητου αναπηρικού καθίσματος, επειδή μπορούν να χρησιμοποιήσουν χειροκίνητο.
Οι ημιπληγικοί, εάν θέλουν να προμηθευτούν χειροκίνητο αναπηρικό κάθισμα, πρέπει να αναφέρουν με έμφαση πως καθημερινά είναι αναγκασμένοι να διανύουν μεγάλες αποστάσεις μέσα και έξω από την κατοικία τους, στο χώρο της εργασίας τους, στο χώρο στάθμευσης του αυτοκινήτου τους και πως δε μπορούν να το κάνουν με πατερίτσες ή άλλες συσκευές βάδισης. Εάν θέλουν να προμηθευτούν ηλεκτροκίνητο αναπηρικό κάθισμα, τότε πρέπει να αναφέρουν εκτός από τις μεγάλες αποστάσεις που πρέπει να διανύουν καθημερινά, και τις ανεπάρκειες της τεχνολογίας αποκατάστασης ως προς τις ανάγκες του σώματός τους: ότι δηλαδή τα τελευταία 5 χρόνια οι σοβαρές βιομηχανίες αποκατάστασης έχουν σταματήσει να παράγουν χειροκίνητα αναπηρικά καθίσματα με διπλό δακτύλιο ώθησης στον ένα από τους δύο τροχούς και προτείνουν στους χειριστές με ημιπληγία ηλεκτροκίνητα αναπηρικά καθίσματα.
Οι άνθρωποι με ετερότοπη οστεοποίηση ή σοβαρές αγκυλώσεις χρειάζονται ειδικής κατασκευής αναπηρικό κάθισμα, του οποίου η τιμή δεν μπορεί να προβλεφτεί, ώστε οι κατασκευαστές ή οι επιχειρηματίες να είναι σε θέση να καταθέσουν προσφορά.
Οι ασφαλισμένοι με σκλήρυνση κατά πλάκας αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα στην προμήθεια αναπηρικών καθισμάτων επειδή η σκλήρυνση κατά πλάκας μία συνεχώς μεταβαλλόμενη κατάσταση. Βέβαια και σε αυτή την περίπτωση το πιο βασικό επιχείρημα είναι οι αποστάσεις που ο ασφαλισμένος οφείλει να διανύσει προκειμένου να ανταπεξέλθει στις καθημερινές οικονομικές και κοινωνικές του υποχρεώσεις, αλλά και η δημιουργία των προϋποθέσεων για τη σχετική ανεξαρτητοποίησή του τις περιόδους που η ασθένειά του επιδεινώνεται.
Το σοβαρότερο όμως πρόβλημα αντιμετωπίζουν οι παραπληγικοί που θέλουν να προμηθευτούν ηλεκτροκίνητο αναπηρικό κάθισμα. Ακόμη και η ελαχίστη ικανότητα κίνησης του μικρού δακτύλου του ποδιού είναι αρκετή να κάνει τους γραφειοκράτες των ασφαλιστικών ταμείων να αρνηθούν τη χρηματοδότηση της αγοράς ηλεκτροκίνητου αναπηρικού καθίσματος. Γιαυτό και μέχρι σήμερα η πιο συνηθισμένη πρακτική ήταν να προσποιούνται οι ασφαλισμένοι μπροστά στην υγειονομική επιτροπή. Το περιοδικό ΑΝΑΠΗΡΙΑ ΤΩΡΑ όμως είναι υπέρ της διεκδίκησης της εφαρμογής της ασφαλιστικής νομοθεσίας από τους ίδιους τους ασφαλισμένους με υπερηφάνεια και αξιοπρέπεια.
Το πιο αξιόπιστο επιχείρημα για την υποστήριξη των παραπληγικών που θέλουν να τους χορηγηθεί ηλεκτροκίνητο αναπηρικό κάθισμα είναι να διατυπώσουν γραπτώς με απλά και σαφή επιχειρήματα την αναγκαιότητα της χρήσης ηλεκτροκίνητου αναπηρικού καθίσματος ως προς τις καθημερινές του δραστηριότητες. Τα κυριότερα υποστηρικτικά επιχειρήματα είναι:
α) μεγάλες καθημερινές αποστάσεις μεταξύ κατοικίας, χώρου στάθμευσης, εργασίας, σούπερ μάρκετ, επικίνδυνες κλίσεις του οδοστρώματος κ.ο.κ.
β) πόνος στους καρπούς των χεριών (σύνδρομο του καρπιαίου σωλήνα) εξαιτίας της χρόνιας επιβάρυνσης των καρπών από τις συνεχείς μεταφορές από το κρεβάτι στο αναπηρικό κάθισμα και στο αυτοκίνητο.
γ) αλλαγή των συνθηκών ζωής (λ.χ. αλλαγή κατοικίας, πρόσληψη σε νέα εργασία κ.ο.κ.).
δ) οι ιδιαιτερότητες του σώματος του χειριστή (αγκυλώσεις, πόνος, ιδρώτας, ετερότοπη οστεοποίηση κ.ο.κ.).