Ο Stephen Bennett δε χρειάζεται μπάνιο προσβάσιμο με αναπηρική πολυθρόνα. Αλλά ο πρόεδρος και διευθυντής της Ένωσης ατόμων με Εγκεφαλική Παράλυση έχει πολλούς φίλους και επαγγελματικές γνωριμίες που χρειάζονται και λέει “Όταν έχω φίλους στο σπίτι, θέλω να είναι σε θέση να πάνε στο μπάνιο του σπιτιού μου”.
Ο Bennett, όμως, έχει βρει τη διαδικασία του να αποκτήσει ένα απελπιστική. “Ξόδεψα ένα χρόνο προσπαθώντας να βρω μια μονοκατοικία στο Dupont Circle, όπου θα μπορούσα να κάνω το ισόγειο επισκέψιμο” και, κατά τη διάρκεια της αναζήτησης, “ο κτηματομεσίτης μου τρελάθηκε”, είπε.
Τελικά ο Bennett βρήκε ένα σπίτι 100 χρόνων που μπορούσε να δεχτεί την προσθήκη μιας ράμπας στην πίσω πόρτα, αλλά το σχέδιό του να μετατρέψει το μπάνιο του πρώτου ορόφου καθυστέρησε από εργολαβικά προβλήματα και πιεστικές επιδιορθώσεις. Η εκτίμηση ενός αρχιτέκτονα ότι η πλήρης διαμόρφωση της τουαλέτας θα κόστιζε 9.000 δολάρια “επίσης με σταμάτησε κάπως στη διαδρομή”, λέει.
Παρ’ όλα αυτά, ο κάτοικος αυτός των προαστίων είναι αποφασισμένος να εκτελέσει το έργο σύντομα: “Είμαι πρόθυμος να πληρώσω για να ανοιχτεί η είσοδος και να μπουν μπάρες στήριξης, επειδή θέλω οι άνθρωποι να είναι άνετα όταν έρχονται εδώ. Στο σημερινό κόσμο, από πρακτική άποψη, αυτό που κάνουν οι περισσότεροι είναι να βρουν ένα απομονωμένο χώρο και να στήσουν εκεί μια λεκάνη, επειδή είναι τόσο δύσκολο να χρησιμοποιηθεί το μπάνιο. Αλλά εγώ το θέλω να είναι καλύτερο”.
Ο Bennett έχει συναντήσει ένα πρόβλημα που πολλοί Αμερικανοί ίσως να βρουν οικείο.
Καθώς οι ευημερούντες ενήλικοι φτάνουν στα εξήντα, πολλοί μαθαίνουν ότι ακόμα και κάτι τόσο απλό όσο το να μπουν στο μπάνιο τους γίνεται αρκετά δύσκολο αν ξαφνικά χρειαστούν αναπηρική πολυθρόνα για να κινηθούν.
Υπάρχουν πάνω από 54 εκατομμύρια Αμερικανών που ζουν με αναπηρίες – ένας πληθυσμός που γερνά και αναμένεται να φτάσει τα 70 εκατομμύρια ως το 2030 – και οι ευημερούντες ενήλικοι, που νοιάζονται να βρουν σπίτια όπου θα μπορέσουν να γεράσουν, σαν εναλλακτική λύση στους οίκους ευγηρίας και τις κοινότητες υπερηλίκων”, είπε ο James E. Williams Jr., πρόεδρος και διευθυντής των Easter Seals το περασμένο καλοκαίρι, σε μια δήλωση υπεράσπισης της προσβασιμότητας. Η έκκλησή του για δράση ήρθε στην 15η επέτειο του Νόμου για τους Αμερικανούς Με Αναπηρίες.
Οι Easter Seals και η εταιρεία κτηματομεσιτών Century 21 έχουν συνθέσει μια λίστα ελέγχου και οδηγό απαραιτήτων για τη μετατροπή σπιτιών σε προσβάσιμα. Άλλοι οδηγοί εκδίδονται σε εθνικό και τοπικό επίπεδο, επειδή σχεδόν κανένα από τα σπίτια στην Αμερική δεν χτίστηκε για να στεγάσει αυτούς που κινούνται με ρόδες.
Η κατάσταση είναι κάτι σαν παράδοξο: την ίδια στιγμή που οι περισσότεροι κατασκευαστές αντιστέκονται στο να τοποθετήσουν στοιχεία που θα εξυπηρετούν την ηλικιακή εξέλιξη στο χώρο των νέων σπιτιών, οι περισσότεροι μεσήλικες Αμερικανοί λένε ότι θέλουν να γεράσουν στο σπίτι τους. Γύρω στο 84 τοις εκατό των μελών του Οργανισμού για Αμερικανούς άνω των 50 (AARP) ,που ερωτήθηκαν την περασμένη χρονιά, είπαν ότι ήθελαν να μείνουν στο σπίτι τους όσο περισσότερο γινόταν. Περίπου 87 τοις εκατό, πάντως, αναγνώρισαν ότι τα σπίτια τους δε θα καλύπτουν τις ανάγκες τους καθώς αυτοί θα προχωρούν σε ηλικία.
Και τα μικρά μπάνια είναι ένα αρκετά μεγάλο μέρος του προβλήματος λένε οι ειδικοί στην προσβασιμότητα. Αν ένας χρήστης αναπηρικής πολυθρόνας δε μπορεί να χωρέσει στο μπάνιο ή δεν υπάρχει αρκετός χώρος για έναν χρήστη και έναν συνοδό ή ένας τρόπος να κερδηθεί χώρος από τα άλλα δωμάτια, αυτό μπορεί να σημαίνει μετακόμιση σε νέο σπίτι ή σε κάποιο ίδρυμα.
Εκείνοι που ειδικεύονται στο σχεδιασμό προσβάσιμων χώρων λένε ότι τα καλά νέα είναι πως τα μικρά μπάνια μπορούν να διαμορφωθούν για να φιλοξενήσουν πολλές καταστάσεις χωρίς να ξοδευτεί μια περιουσία, αν και οι μικρές αλλαγές μπορεί να μην επιτρέψουν πλήρη πρόσβαση για κάθε τύπο αναπηρίας. Και τα καλύτερα νέα, λένε, είναι ότι όσο πιο πολλή ζήτηση υπάρχει, τόσο η οικοδομική βιομηχανία μπορεί να ανταποκριθεί.
Ο John Canning της Reston λέει ότι είναι απόδειξη των δυνατοτήτων. Έβαλε απλώς να του μετατρέψουν ένα μικρό μπάνιο για να βοηθηθεί στην διαβίωση με την καλπάζουσα σκλήρυνση κατά πλάκας. “Πραγματικά, έκανε τη διαφορά και δεν ήταν και τόσο ακριβό”, λέει ο Canning, συνταξιούχος ιδιοκτήτης μιας επιχείρησης παροχής καφέ σε γραφεία.
Ο Canning προσέλαβε την ίδια μετασκευαστική εταιρεία που είχε χρησιμοποιήσει πριν από επτά χρόνια για να αναδιαμορφώσει τους βασικούς χώρους διαβίωσης σε μια τριώροφη μονοκατοικία. Εκείνο τον καιρό, περπατούσε ακόμα αλλά ήξερε ότι μια μέρα θα χρειαζόταν ένα μηχανοκίνητο σκούτερ. Η τελευταία εργασία κόστισε περίπου 6.000 δολάρια, συμπεριλαμβανομένων και τις νέες τοποθετήσεις, τις πλακοστρώσεις, τα δάπεδα και το βάψιμο, που έγιναν για να εκσυγχρονιστεί το 20 ετών μπάνιο και να γίνει προσβάσιμο.
Για την πρώτη ανακαίνιση, οι Butler Brothers Corp. του Clifton “έκαναν τα συνηθισμένα – μπάρες στήριξης στα μπάνια και τον ανελκυστήρα – αλλά επίσης τους έβαλα να ανακαινίσουν πλήρως το βασικό μπάνιο, με υπόδειξή τους”, λέει ο Canning. Ο Vince Butler, που διευθύνει το Συμβούλιο Ανακαινιστών της Εθνικής Ένωσης Οικοδόμων, είναι υπερασπιστής του “καθολικού σχεδιασμού”, ενός σχεδιασμού που παρέχει όσο περισσότερη πρόσβαση γίνεται σε όσο περισσότερους ανθρώπους είναι δυνατό. Και έπεισε τον Canning, όπως και άλλους πελάτες του, ότι θα κέρδιζαν «με την “αναπηροποίηση” του βασικού μπάνιου τους» σε βάθος χρόνου.
Ο εργολάβος άνοιξε το χώρο, που ήταν λίγο μεγαλύτερο από το κλασικό 5 επί 8 πόδια, και πρόσθεσε μέρος από μια εντοιχισμένη ντουλάπα, για να κάνει χώρο για μια ντουζιέρα προσβάσιμη με κύλιση, αντί της μπανιέρας. Η ντουζιέρα έχει μπάρες στήριξης και ένα ντους χειρός, όπως επίσης κι ένα κανονικό. Ο νιπτήρας είναι τοποθετημένος χωρίς ντουλάπι από κάτω κι έτσι μπορεί να κυλίσει την πολυθρόνα του ακριβώς μπροστά του.
“Όλα έχουν γίνει υπέροχα πρακτικά σ’ αυτό το σημείο, προφανώς ιδιαίτερα το ντους”, λέει ο Canning, του οποίου η ασθένεια διαγνώστηκε όταν ήταν 40 και ο οποίος τώρα, στα 55, εξαρτάται από μια μηχανοκίνητη αναπηρική πολυθρόνα. Ο Canning λέει ότι είναι “αρκετά τυχερός που ακόμα μπορώ να στέκομαι όρθιος, αν στερεώσω τα γόνατά μου, αρκεί να κρατιέμαι από κάτι”.
Αλλά τελευταία, αυτός ο κάτοικος του Reston αποφάσισε να τροποποιήσει το μικρό μπάνιο του κάτω ορόφου “επειδή δε μπορούσα να μπω σ’ αυτό με την αναπηρική πολυθρόνα κι αυτό προκαλούσε προβλήματα”.
Όμως, η τουαλέτα αυτή δεν είχε μέρος για μια φαρδύτερη είσοδο κι έτσι ο Butler έβαλε μια πόρτα “τσέπη”, που γλιστρά μέσα στον τοίχο. Μετά ο χώρος μετασκευάστηκε με προσβάσιμες τοποθετήσεις.
Τέτοιες αναβαθμίσεις μπορούν να είναι μια σχετικά φτηνή λύση για κάποιους.
“Η απάντηση είναι ναι, αλλά”, είπε ο Richard Duncan στο Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας, όταν ρωτήθηκε αν οι μικροί χώροι μπορούν να αναδιαμορφωθούν.
Το “αλλά” που είπε σημαίνει ότι η απάντηση εξαρτάται από τις παραμέτρους της απόφασης: τις ανάγκες του ατόμου που πρόκειται να χρησιμοποιεί το μπάνιο, το μέγεθος της αναπηρίας, το χώρο και τα διαθέσιμα χρήματα.
“Αυτά τα είδη μπάνιου είναι μεγάλη πρόκληση”, είπε ο Duncan για μια τουαλέτα 4 επί 7 (πόδια) σε ένα σπίτι του 1958. “Στις περισσότερες περιπτώσεις, με ένα που είναι μικρότερο από 5 επί 8 (πόδια), θα πρέπει να μεγαλώσει “κλέβοντας” χώρο από μια διπλανή ντουλάπα ή χολ”.
Ο Duncan και άλλοι λένε ότι ένας χώρος 5 επί 8 θεωρείται γενικά ο ελάχιστος χώρος αν ο ιδιοκτήτης του σπιτιού θελήσει να προσαρμόσει μια προσβάσιμη λεκάνη, νιπτήρα και ντουζιέρα κύλισης. Ένας χώρος 5 επί 5 είναι το απόλυτο ελάχιστο για ένα νιπτήρα και μια λεκάνη. Οι περισσότερες αναπηρικές πολυθρόνες χρειάζονται ένα ξεκάθαρο κύκλο πέντε ποδιών για να πάρουν στροφή.
Το τυπικό βασικό μπάνιο στις Ηνωμένες Πολιτείες, από τις αρχές της προαστιακής ανάπτυξης στα τέλη του 1940 ως την τελευταία δεκαετία περίπου της “επαυλοποίησης”, είναι γύρω στα 5 επί 7 ή 8 πόδια.
Η παραδοσιακή τουαλέτα, που περιέχει ένα νιπτήρα και μια λεκάνη, είναι ακόμα μικρότερη.
Όμως, “μπορείτε ακόμα να το κάνετε”, είπε ο αρχιτέκτονας John P. S. Salmen του Takoma Park, ο οποίος έγραψε “Το Πραγματοποιήσιμα Ανακαινίσιμο Σπίτι” για τον AARP το 1991. “Έχουμε ένα ολόκληρο πλήθος ιδεών που μπορούν να γίνουν για χαμηλό ως καθόλου κόστος ώστε να μείνετε στο σπίτι σας καθώς περνά η ηλικία σας, συμπεριλαμβανομένης και της αναδιαμόρφωσης των μπάνιων”. Το βιβλίο βελτιώθηκε το 2000.
Ανάμεσα στις πιο απλές ιδέες, είπε ο Salmen, είναι να κάνεις την πόρτα του μπάνιου να ανοίγει προς τα έξω κι όχι προς τα μέσα.
“Το πλάτος της πόρτας επίσης εξαρτάται από το πώς μπαίνετε σ’ αυτό”, είπε ο Salmen. “Αν πάτε ίσια μέσα από την πόρτα, χωρίς να πρέπει να στρίψετε, τότε εγώ πιστεύω ότι μπορείτε να περάσετε από μια πόρτα 30 ιντσών”.
Σε μερικές περιπτώσεις, ένας χρήστης αναπηρικής πολυθρόνας, που δε μπορεί να πάρει μια ολόκληρη στροφή μέσα στο μπάνιο για να χρησιμοποιήσει τις εγκαταστάσεις αλλά που μπορεί ακόμα να σηκωθεί από την πολυθρόνα, ίσως επίσης να είναι πρόθυμος να ζήσει μπαίνοντας σε ευθεία θέση και μετά να κάνει όπισθεν για να βγει, είπε.
Ακόμα κι ένα μικρό μπάνιο μπορεί να έχει μια ντουζιέρα κίνησης, χωρίς ρείθρο ή άκρη να εμποδίζει το πέρασμα, αν το πάτωμα ξαναχτιστεί να κλίνει προς ένα σιφόνι, αν όλος ο χώρος είναι στρωμένος με πλακάκια και αν ο ιδιοκτήτης δε νοιάζεται που η αναδιπλούμενη θέση και η λεκάνη θα βρέχονται, λέει ο αρχιτέκτονας από το Arlington Kim A. Beasley.
Ο Beasley, επικεφαλής του Beasley Architectural Group και πρώην διευθυντής εθνικής αρχιτεκτονικής για τους Παράλυτους Βετεράνους της Αμερικής, στην Ουάσινγκτον, συνέγραψε έναν οδηγό στο σχεδιασμό προσβασιμότητας για τους Π.Β.Α. το 1999. Μια βελτιωμένη έκδοση, που αναμένεται το Μάρτη, δείχνει ένα πολύ μικρό μπάνιο που μετέτρεψε ο Beasley. Το βιβλίο επίσης εξετάζει μια ευρύτερη κλίμακα σχεδίων, συμπεριλαμβανομένων προσβάσιμων εξωτερικών μπάνιων και δεύτερων κατοικιών.
Ενώ οι κώδικες της ομοσπονδιακής κυβέρνησης προορίζονται για τις ανάγκες όλων των αναπήρων Αμερικανών, “δεν υπάρχουν κώδικες για τα ιδιωτικά σπίτια”, λέει ο αρχιτέκτονας Tomas D. Davies Jr., από την Αννάπολη, ο οποίος συνέγραψε, μαζί με το Beasley, τον οδηγό σχεδιασμού για τους Π.Β.Α.
“Είναι πραγματικά δύσκολο να γενικεύσουμε τι θα λειτουργήσει”, λέει ο Davies. “Αν κάποιος έχει έναν νοσηλευτή, τότε το μπάνιο πρέπει να εξυπηρετεί δυο άτομα. Αν έχετε αρθρίτιδα, ίσως να χρειαστείτε έναν συγκεκριμένο τύπο διαμόρφωσης…Αν ένα ντους έχει ένα παράθυρο, δεν μπορείς να βάλεις μπάρες στήριξης σε μερικά μέρη”.
“Από άποψη μεγέθους, εξαρτάται από το ποιος πρόκειται να το χρησιμοποιεί”, προσθέτει.
Η διαφορά επηρεάζει όχι μόνο το είδος της κατασκευής, αλλά και την τιμή.
Ο Beasley λέει ότι μπορεί να σχεδιάσει ένα προσβάσιμο μπάνιο που τιμάται από 8.000 ως 12.000 δολάρια.
Το να κάνεις ένα μπάνιο πλήρως προσβάσιμο, με μια ντουζιέρα χωρίς ρείθρο, καινούρια πλακάκια και πάτωμα και μια αδιάβροχη μεμβράνη σε όλο το πάτωμα, μπορεί εύκολα να κοστίσει 25.000 δολάρια και πλέον, εξαρτάται από την ολοκλήρωση, λέει ο Butler. Αλλά απλώς να κάνεις ένα μπάνιο “πολύ πιο προσβάσιμο και εύκολο στη χρήση” τυπικά κοστίζει γύρω στα 12.000 με 15.000 δολάρια.
Οι αρχιτέκτονες και οι ειδικοί προσβασιμότητας προειδοποιούν ότι οι ιδιοκτήτες θα έπρεπε να λάβουν υπόψη τη γενική εικόνα πριν μπουν σε κάποιο κομμάτι του παζλ της προσβασιμότητας.
“Πρέπει να αναρωτηθείτε: Ποιες είναι οι μακροπρόθεσμες επιδιώξεις του ιδιοκτήτη;”, λέει ο Salmen. “Πρόκειται να μείνουν στο σπίτι αυτό αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα ώστε να αξίζει το κόστος; Πρόκειται να ζήσουν αρκετά ώστε να επωφεληθούν των αλλαγών; Ποια είναι η σωματική κατάσταση των ατόμων, η ηλικία τους, η κατάσταση του σπιτιού τους, η αξία του σπιτιού τους και η τοποθεσία του στη γειτονιά; Είναι, για παράδειγμα, σε μια γειτονιά όπου μπορούν να γίνουν κρίσιμες βελτιώσεις αν αυτοί δεν μπορούν να οδηγήσουν; Και ποια είναι η οικονομική τους κατάσταση;”
Σίγουρα, μπορείς να φτιάξεις ένα προσβάσιμο μπάνιο, αλλά το πραγματικά προσβάσιμο σπίτι δε θα έπρεπε να έχει σκαλοπάτια και θα ήταν αρκετά ευρύχωρο για μια αναπηρική πολυθρόνα”, λέει ο Salmen. “Σε μερικές περιπτώσεις δεν αξίζει να διαμορφώσεις το σπίτι όπου ζεις. Σε άλλες αξίζει”.
Η Lynn Anderholm, μια ιδιοκτήτρια στην Αλεξάνδρεια, προσέλαβε την εταιρεία του Beasley για να διαμορφώσει το σπίτι της πριν τρία χρόνια. Η 52άχρονη έχει Πάρκινσον για περίπου 12 χρόνια και είχε ζήσει εκεί για περίπου 20 χρόνια χωρίς αλλαγές.
Η Anderholm επέλεξε να προσθέσει ένα προσβάσιμο υπνοδωμάτιο στον πρώτο όροφο και μια επίσης προσβάσιμη τουαλέτα και μετά έκανε το υπνοδωμάτιο του δεύτερου ορόφου και το κυρίως μπάνιο κατάλληλα για αναπηρική πολυθρόνα. Το σπίτι έχει τώρα φαρδιούς διαδρόμους και πόρτες με πλάτος 36 ιντσών στα περισσότερα δωμάτια.
Η προσθήκη και τα νέα μπάνια ήταν λιγότερο ακριβά από ό,τι αν ανακαίνιζα τα παλιά δωμάτια, λέει η Anderholm. Οι ειδικοί λένε ότι είναι γενικά φθηνότερο να φτιάχνεις προσβασιμότητα από την αρχή, παρά να διαμορφώνεις ένα παλιό σπίτι.
Η Anderholm και άλλοι, όμως, λένε ότι οι κατασκευαστές θα έπρεπε να υιοθετήσουν τον καθολικό σχεδιασμό. “Αν ΄ταν στο χέρι μου”, είπε, “όλοι οι κατασκευαστές θα τοποθετούσαν πόρτες 36 ιντσών και διαδρόμους τουλάχιστον 48 ιντσών. Δεν είναι δύσκολο να το κάνεις σε ένα καινούριο σπίτι, αλλά αν προσπαθήσεις να το κάνεις σε σπίτι που ήδη υπάρχει, είναι πολύ, πολύ δύσκολο”.
Μερικοί ανακαινιστές και αρμόδιοι της σχετικής βιομηχανίας, πάντως, λένε ότι έρευνες σε αγοραστές κατοικιών δείχνουν ότι αυτοί γενικά δε θέλουν παροχές που σχετίζονται με την ηλικία ή τις αναπηρίες, ακόμα κι αν δεν κοστίζουν πολύ περισσότερο.
Οι αγοραστές “απλώς δεν θέλουν να το σκέφτονται” ώσπου να υποχρεωθούν να το κάνουν, λέει ο Jim Rapides, διευθυντής δημοσίων σχέσεων για το Συμβούλιο Ανακαινιστών. “Είναι ψυχολογικό ζήτημα”, λέει ο Gopal Ahluwalia, διευθυντής ερευνών για τον Εθνικό Οργανισμό των Οικοδόμων.
Αλλά οι οικοδόμοι επίσης γνωρίζουν ότι τα μπάνια είναι το δεύτερο σε ζήτηση έργο αναδιαμόρφωσης, μετά τις κουζίνες, όπου η ανακαίνιση είναι μια επιχείρηση 10 δισεκατομμυριών δολαρίων το χρόνο και ότι υπάρχει ένα αυξανόμενο ενδιαφέρον για τη γήρανση σε ιδιόκτητο μέρος από κάποιους πολύ μαχητικούς χώρους, όπως ο AARP.
Οι αρμόδιοι της κομητείας Prince William συμφωνούν. Οι αρχηγοί της κομητείας οργάνωσαν, πριν ένα χρόνο, μια επιτροπή ηλικιακής εξέλιξης για να προωθήσει την προσβασιμότητα. Η επιτροπη εξέδωσε το φυλλάδιο “Εύκολη Διαβίωση Με Τον Καθολικό Σχεδιασμό” και συνεργάζεται με σχεδιαστές, εταιρείες και την Centex Homes πάνω σε ένα σπίτι δείγμα που αναμένεται να ανοίξει στο Bristow αυτό το φθινόπωρο.
Η κομητεία Prince William “τείνει το χέρι στους οικοδόμους επειδή έχουμε μάθει ότι, ξανά και ξανά, οι ηλικιωμένοι έχουν την τάση να ακολουθούν τα παιδιά τους στην κομητεία, αλλά, στο πέρασμα του χρόνου, έχουν καταλάβει ότι τα σπίτια στα οποία έχουν μετακομίσει δεν είναι προσβάσιμα σ’ αυτούς”, λέει ο Toni Clemons – Porter του Γραφείου της Περιοχής Prince William για θέματα Ηλικίας. “Αν κάτι συμβεί, αν ένα παιδί ή ένας ενήλικας αποκτήσει μια προσωρινή ανικανότητα, αυτό τους ανοίγει τα μάτια”.
Από τη Sandra Fleishman
Αρθρογράφο της Washington Post
Σάββατο 18 Φεβρουαρίου 2006
Απόδοση στα ελληνικά Ζαφειρία Κωστοπούλου