Τα Διοικητικά Δικαστήρια παραμένουν πάντα ο πιο έγκυρος τρόπος επίλυσης των διαφορών μας με το Δημόσιο. Αυτό γιατί οι δικαστές έχουν κατά τεκμήριο σαφώς πληρέστερη νομική παιδεία σε σχέση με τον οποιοδήποτε δημόσιο υπάλληλο αλλά και επειδή υπάρχουν δικλείδες που διασφαλίζουν τόσο την ανεξαρτησία αυτών (των δικαστών)

όσο και τη δυνατότητα του προσφεύγοντα να εκθέσει πλήρως τις απόψεις του και να έχει πρόσβαση στην όλη διαδικασία. Τα έξοδα μιας διοικητικής δίκης, πέρα από την αμοιβή του δικηγόρου, τις περισσότερες φορές δεν είναι μεγάλα. Το μειονέκτημα όμως που παρουσιάζει αυτή είναι ότι συνήθως είναι αρκετά χρονοβόρα.
Ο νόμος δεν απαιτεί την παράσταση δικηγόρου στις προσφυγές για διαφορές που αφορούν ζητήματα σχετικά (μεταξύ άλλων) με την κοινωνική ασφάλιση (σχέσεις μεταξύ φορέων και ασφαλισμένων ή εργοδοτών, ιδίως δε σχετικά με την υπαγωγή στην ασφάλιση και τη διάρκειά της, τις εισφορές εργοδοτών και ασφαλισμένων, και τις πάσης φύσεως παροχές) καθώς και με την προστασία των αναπήρων. Έτσι, όποιος έχει μια διαφορά με δημόσιο φορέα που περιλαμβάνεται στις κατηγορίες αυτές και αποφασίσει να τη χειριστεί ενώπιον δικαστηρίου χωρίς τη βοήθεια δικηγόρου, καλό είναι να γνωρίζει κατ’ αρχήν τα παρακάτω:
Με προσφυγή στα Διοικητικά Δικαστήρια προσβάλλουμε την ατομική διοικητική πράξη (βλ. προηγούμενο άρθρο) με την οποία διαφωνούμε ως προς την ύπαρξη ή την έκταση δικαιώματος ή υποχρέωσης που αυτή ορίζει για εμάς προσωπικά. Επίσης με την εν λόγω προσφυγή προσβάλλεται και παράλειψη της Διοίκησης να προβεί σε κάποια οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια, είτε αυτεπαγγέλτως είτε μετά από αίτησή μας (το πότε όμως υπάρχει υποχρέωση της Διοίκησης να προβεί σε ενέργεια μπορεί να είναι δύσκολο να εξακριβωθεί από κάποιον μη νομικό). Τέλος, αν έχει προηγηθεί ενδικοφανής προσφυγή, στο Δικαστήριο προσβάλλουμε την απόρριψη αυτής από το όργανο που την έκρινε ή, σε περίπτωση άπρακτης παρέλευσης τριμήνου, η σιωπηρής απόρριψής της.
Προσφυγή νομιμοποιείται να κάνει αυτός τον οποίο αφορά η ατομική διοικητική πράξη (ή η παράλειψή της) και πρέπει να έχει πλήρη δικαιοπρακτική ικανότητα (αλλιώς νομιμοποιείται ο νόμιμος αντιπρόσωπός του). Διάδικοι στη δίκη που ανοίγει με την προσφυγή είναι αφενός ο προσφεύγων και αφετέρου το Δημόσιο ή το νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου από όργανο του οποίου προέρχεται η προσβαλλόμενη πράξη ή παράλειψη.
Η προθεσμία για την άσκηση της προσφυγής είναι 60 ημέρες (ή 90 ημέρες για τους διαμένοντες στο εξωτερικό). Η προθεσμία αυτή αρχίζει από την κατά νόμο επίδοση της πράξης στον ενδιαφερόμενο ή από τότε που αυτός αποδεδειγμένα έλαβε γνώση για το περιεχόμενό της. Σε περίπτωση παράλειψης, η προθεσμία αρχίζει από τη συντέλεσή της, δηλαδή από την άπρακτη παρέλευση της προθεσμίας μέσα στην οποία η Διοίκηση έπρεπε να προβεί στην πράξη που παρέλειψε. Η προθεσμία αυτή είναι τρίμηνη, εκτός αν ειδικώς ορίζεται άλλη σχετική προθεσμία, και αρχίζει από την υποβολή της αίτησης μας ή από τότε που η Διοίκηση διαπίστωσε ότι συντρέχουν οι προϋποθέσεις για να προβεί στην οφειλόμενη πράξη αυτεπαγγέλτως. (Στα ζητήματα κοινωνικής ασφάλισης συνήθως απαιτείται αίτηση του ενδιαφερομένου προκειμένου να προβεί ο ασφαλιστικός του φορέας σε κάποια πράξη). Στην περίπτωση που για την άσκηση προσφυγής στο Δικαστήριο προαπαιτείται η άσκηση ενδικοφανούς προσφυγής (βλ. προηγούμενο άρθρο) η 60ήμερη (ή 90ήμερη) προθεσμία αρχίζει από την κοινοποίηση σε εμάς της απόφασης επί της ενδικοφανούς προσφυγής ή από την άπρακτη παρέλευση τριμήνου εκτός αν ειδικά προβλέπεται άλλη προθεσμία. Η προθεσμία διακόπτεται μία μόνο φορά με την άσκηση απλής διοικητικής προσφυγής, ακόμα και αν αυτή ασκηθεί σε αναρμόδιο όργανο. Η προθεσμία αρχίζει και πάλι από την άπρακτη παρέλευση 30 ημερών (ή άλλης τυχόν ειδικά προβλεπόμενης προθεσμίας) ή από την κοινοποίηση της απόφασης του αρμόδιου για την κρίση της απλής διοικητικής προσφυγής διοικητικού οργάνου, εφόσον κοινοποιήθηκε μέσα στην παραπάνω προθεσμία (30 μέρες εκτός αν ορίζεται διαφορετικά).
Για διαφορές σχετικά με την κοινωνική ασφάλιση και την προστασία αναπήρων αρμόδιο είναι πάντα το τριμελές διοικητικό πρωτοδικείο. Όσο για την κατά τόπο αρμοδιότητα, αυτή καθορίζεται από την έδρα της αρχής, από όργανο της οποίας προέρχεται η προσβαλλόμενη πράξη ή παράλειψη. Ειδικά για τις διαφορές μεταξύ Οργανισμού Γεωργικών Ασφαλίσεων (ΟΓΑ) και ασφαλισμένων σε αυτόν ή προσώπων που δικαιούνται παροχή από αυτόν, αρμόδιο κατά τόπο είναι το δικαστήριο στην περιφέρεια του οποίου εδρεύει το όργανο που κατά νόμο είναι αρμόδιο για την παραλαβή των σχετικών αιτήσεων ή δηλώσεων των ενδιαφερομένων, όταν πρόκειται για παροχές, ή στην περιφέρεια του οποίου μένει μόνιμα αυτός σε βάρος του οποίου έγινε καταλογισμός χρηματικού ποσού. Αν ο προσφεύγων διαμένει εκτός της περιφέρειας του δικαστηρίου όπου γίνεται η προσφυγή οφείλει, με το δικόγραφο της προσφυγής ή και με άλλο έγγραφο που κατατίθεται στο δικαστήριο, να διορίσει πρόσωπο στο οποίο θα γίνονται οι απαραίτητες επιδόσεις («αντίκλητος»), αναφέροντας τα πλήρη στοιχεία αυτού και τη διεύθυνσή του. Αν το δικαστήριο στο οποίο κατατίθεται η προσφυγή κρίνει ότι αρμόδιο για την εκδίκασή της είναι κάποιο άλλο διοικητικό δικαστήριο παραπέμπει αυτεπαγγέλτως σε αυτό.
Η προσφυγή ασκείται με δικόγραφο (έγγραφο) που κατατίθεται στη γραμματεία του δικαστηρίου στο οποίο απευθύνεται, μαζί με τρία αντίτυπα – καλό είναι να έχουμε ένα ακόμη αντίγραφο το οποίο θα το παίρνουμε πίσω επικυρωμένο. Η ημερομηνία εκδίκασης της προσφυγής (δικάσιμος) ορίζεται κατόπιν από τον πρόεδρο του δικαστηρίου και η γραμματεία μας ενημερώνει σχετικά με κλήση που μας επιδίδεται 30 τουλάχιστον μέρες πριν από τη δικάσιμο (τηλεφωνική κλήση δεν αποκλείεται). Δεδομένου ότι η δικάσιμος μπορεί να οριστεί για πολύ αργά (ίσως και πάνω από χρόνο), συνιστάται, μαζί με την κατάθεση της προσφυγής, να υποβάλλεται και «αίτημα προτίμησης».
Στο δικόγραφο της προσφυγής πρέπει να προσδιορίζεται σαφώς το είδος και το αντικείμενό της και να αναφέρεται:
α) το δικαστήριο προς το οποίο απευθύνεται,
β) ο τόπος και ο χρόνος σύνταξής του,
γ) το ονοματεπώνυμο, πατρώνυμο και ακριβή διεύθυνση κατοικίας και εργασίας του προσφεύγοντος και του νόμιμου αντιπροσώπου και αντικλήτου, αν υπάρχουν,
δ) η πράξη ή η παράλειψη την οποία προσβάλλει, καθώς και η αρχή από την οποία αυτή προέρχεται,
ε) οι λόγοι που θεμελιώνουν το αίτημα και
στ) το αίτημα σαφώς καθορισμένο. Αίτημα της προσφυγής μπορεί να είναι η ολική ή μερική ακύρωση της πράξης ή της παράλειψης ή η τροποποίηση αυτής.
Με πρόσθετο δικόγραφο που κατατίθεται στη γραμματεία του δικαστηρίου και επιδίδεται στον διάδικο 15 τουλάχιστον ημέρες πριν από τη δικάσιμο μπορούμε να επικαλεστούμε και πρόσθετους λόγους (η επίδοση γίνεται με δικαστικό επιμελητή).
Τονίζεται ότι δεν είναι δυνατή η άσκηση δεύτερης προσφυγής από τον ίδιο προσφεύγοντα για την ίδια πράξη ή παράλειψη. Αν υπάρξει παραίτηση από το δικόγραφο της προσφυγής τότε η προσφυγή αυτή θεωρείται ως ουδέποτε ασκηθείσα. Επίσης, αν η προσφυγή απορριφθεί, δεν μπορούν να προταθούν νέοι ισχυρισμοί ενώπιον του Εφετείου (εκτός αν αφορούν αμφισβητούμενο κατά την πρώτη δίκη θέμα και το επιτρέψει το Εφετείο). Με άλλα λόγια, ό,τι παραλείψουμε να προβάλουμε νομότυπα μέχρι τη συζήτηση της υπόθεσης στο ακροατήριο δεν μπορεί πλέον να προβληθεί στο μέλλον.
Η προθεσμία για την άσκηση προσφυγής όπως και η άσκησή της δεν αναστέλλουν την εφαρμογή της προσβαλλόμενης πράξης. Αυτό ισχύει και στις διαφορές που προκύπτουν με το ΙΚΑ, με εξαίρεση αυτές που αφορούν την αναγνώριση ημερών εργασίας από οποιαδήποτε αιτία και την επιστροφή καταβληθεισών εισφορών (και προέκυψαν από αποφάσεις Τοπικών Διοικητικών Επιτροπών που εκδόθηκαν από 27-12-01 και μετά). Στις λοιπές περιπτώσεις μπορεί να υποβληθεί αίτηση στο αρμόδιο για την εκδίκαση της προσφυγής δικαστήριο για αναστολή της προσβαλλόμενης πράξης, με επίκληση συγκεκριμένων λόγων (για λεπτομέρειες βλ. Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας, Ν. 2717/1999 άρθρα 200-205).

Στις γραμμές αυτές περιγράψαμε την προδικασία, δηλαδή τη διαδικασία μέχρι τη συζήτηση της υπόθεσης στο ακροατήριο (η οποία στα διοικητικά δικαστήρια είναι και η πιο σημαντική). Έχοντας λοιπόν αυτά υπόψη του ως αφετηρία και ως πρώτη εικόνα, αυτός που δεν είναι νομικός και που θα αποφασίσει να χειριστεί μόνος του την υπόθεσή του ενώπιον του δικαστηρίου, χρήσιμο θα είναι να ανατρέξει στον Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας (Νόμο 2717/1999) ή σε κάποιο πιο αναλυτικό εγχειρίδιο (το οποίο μπορεί να προμηθευτεί από οποιοδήποτε νομικό βιβλιοπωλείο) για να ενημερωθεί για τα επόμενα στάδια (διαδικασία στο ακροατήριο, αποδεικτική διαδικασία κλπ) αλλά και για να επιβεβαιώσει αυτά που μόλις τώρα διάβασε…