Συστάσεις για ένα Ευρωπαϊκό Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα για τους Βοηθούς των Ανθρώπων με Αναπηρία

Προσδιορισμός του επαγγέλματος

1. Βοηθοί για ανθρώπους με αναπηρίες
2. Μια κατάρτιση για αυτόν το λόγο θα διαφέρει πάρα πολύ ανάλογα με τις ειδικές ομάδες-στόχους (σπουδαστές, οικογενειακά μέλη, ειδικές καταστάσεις απασχόλησης όπως το γερμανικό «Zivildienst» ή «Soziales Jahr», άνεργοι που ψάχνουν μια νέα προοπτική εργασίας ή πρόσωπα που επιδιώκουν ένα πρώτο στάδιο απόκτησης προσόντων για μια επαγγελματική σταδιοδρομία). Κάθε πάροχος τέτοιων εκπαιδευτικών υπηρεσιών (δημόσιος ή ιδιωτικός) θα εξετάσει τις ανάγκες και τις δυνατότητες των εκπαιδευόμενών του, καθώς αυτές οι συστάσεις είναι γενικές και δεν αναφέρονται σε συγκεκριμένη ειδική ομάδα.
3. Η εργασία του εκπαιδευόμενου δεν πρέπει να αντικαθιστά το πιο καταρτισμένο προσωπικό, όταν το απαιτούν οι ανάγκες και οι επιθυμίες των χρηστών προσωπικής βοήθειας.

Διάρκεια της εκπαίδευσης

• 200 ώρες /4 μήνες
  Χώροι κατάρτισης θεωρούνται οι εγκαταστάσεις του παρόχου εκπαίδευσης ή η πρακτική άσκηση μέσα σε έναν σχετικό φορέα.
• Ένας κατάλληλος αριθμός μαθημάτων/ωρών θα πρέπει να προστεθεί για θέματα που αφορούν τη γενική, πολιτιστική και πολιτική εκπαίδευση ή ακόμα και την εκπαίδευση σε μια δεύτερη γλώσσα, ανάλογα με τις πρόσθετες ανάγκες των ομάδων-στόχου. Καθώς οι Τεχνολογίες Επικοινωνίας και Πληροφορίας (ICT) είναι πολύ σημαντικές για τον εκπαιδευόμενο, σε αυτό το θέμα θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση.
• Συστήνουμε 2 περιόδους πρακτικής άσκησης (η μία πρακτική άσκηση θα αφορά στην υποστήριξη του ατόμου με αναπηρία στο σπίτι του και η άλλη σε κάποιο κέντρο αποκατάστασης ή ίδρυμα) με τουλάχιστον 80 ώρες η κάθε μία, σε σύνολο περίπου τριών (3) εβδομάδων. Αυτές οι ώρες δεν συμπεριλαμβάνονται στις 200 ώρες που αναφέρθηκαν πιο πάνω.

Επαγγελματικό προφίλ

Τομείς δραστηριότητας

1. Ο βοηθός θα καθοδηγηθεί από τις ανάγκες και τις επιθυμίες των ατόμων με αναπηρία, φροντίζοντας για την προσωπική του ασφάλεια και για την ασφάλεια του χρήστη-εργοδότη, για να αναπτύξει όσο το δυνατόν περισσότερο μια επαγγελματική κατανόηση των αποδόσεών του/της, που θα ενισχύσει την ένταξη του ατόμου με αναπηρία στην κοινωνία και τη συνεργασία με άλλους ανθρώπους, κυρίως στους ακόλουθους τομείς:
   Α) Υλοποίηση προσωπικών υπηρεσιών
   Β) Υποστηρίζοντας τον χρήστη στις δουλειές του σπιτιού, σε οικογενειακές υποχρεώσεις, στον χώρο εκπαίδευσης ή εργασίας του ατόμου με αναπηρία ή στον ελεύθερο χρόνο του.
   Γ) Προώθηση του χρήστη για κοινωνική ένταξη.
   Δ) Οργάνωση της δουλειάς, καθώς οι ανάγκες του χρήστη μπορεί να απαιτούν ευελιξία στα ωράρια και στη διαθεσιμότητα (σε διάφορους χώρους).

2. Διευκρινίζεται πως ειδικά θέματα που σχετίζονται με τη φροντίδα ηλικιωμένων και ανθρώπων με ψυχικές νόσους δεν καλύπτονται στο παρόν πρόγραμμα κατάρτισης.

Επαγγελματικές δεξιότητες

Ι) Πρακτικές δεξιότητες για να παρέχει την αναγκαία υποστήριξη στους τομείς των πιο πάνω δραστηριοτήτων.
ΙΙ) Γνώση των βασικών δεδομένων για την κατανόηση της κατάστασης, των δυνατοτήτων και των δικαιωμάτων των χρηστών προσωπικής βοήθειας και των δομημένων περιβάλλοντων στα οποία κινείται ο χρήστης.
ΙΙΙ) Επικοινωνιακές δεξιότητες και ικανότητα συνεργασίας τόσο με τους χρήστες όσο και με τα μέλη της οικογένειας, τους συναδέλφους στους χώρους εργασίας του ατόμου με αναπηρία, κ.ά.
IV) Νοοτροπία προσωπικής ανέλιξης καθώς προσαρμόζεται στις ανάγκες υποστήριξης του χρήστη, χωρίς να αμελεί τους προσωπικούς του στόχους.

Πλαίσιο εκπαιδευτικού προγράμματος

Ύλη εκπαιδευτικών θεμάτων

Η διδακτέα ύλη του προγράμματος αποτελεί έναν συνδυασμό της λίστας των στοιχείων που οργανώθηκαν από το εταιρικό σχήμα και περιλαμβάνονται στους “τομείς δραστηριότητας” και στις “επαγγελματικές δεξιότητες” που αναφέρονται πιο πάνω. Προτείνεται στους παρόχους υπηρεσιών υποστήριξης η διαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού με βάση τις ανάγκες, τις επιθυμίες και τα δικαιώματα των υποψήφιων χρηστών προσωπικής βοήθειας και των αντίστοιχων βοηθών, και η προσαρμογή του εκπαιδευτικού αντικειμένου αντίστοιχα. Μερικά παραδείγματα συνδυασμών φαίνονται στον πίνακα:

Γενικό σχέδιο κατάρτισης

Γενικές εξηγήσεις

1. Δεδομένου ότι προτείνουμε διάρκεια 4 μηνών και 200 ωρών, αυτό σημαίνει 50 ώρες το μήνα. Δεδομένου επίσης πως οι χρόνοι για περίπου 2,5 εβδομάδες πρακτικής άσκησης δεν περιλαμβάνονται στις 200 ώρες, ο εβδομαδιαίος χρόνος κατάρτισης για τις υπόλοιπες 13 ή 14 εβδομάδες θα είναι περίπου 15 ώρες.
2. Μετά από αυτές τις παρατηρήσεις, οι διαδικασίες εκπαίδευσης φαίνονται να είναι κατάρτιση μισής ημέρας για 3 ή 4 ημέρες εβδομαδιαίως. Όταν τα στοιχεία της «γενικής εκπαίδευσης» προστίθενται, προκύπτουν άλλες 5 ή ακόμα και 6 μισές ημέρες. Ένας εκπαιδευτικός πάροχος μπορεί να επιλέξει να προσφέρει μια σειρά μαθημάτων για 1 ή 2 πλήρεις ημέρες σε συνδυασμό με μισές ημέρες, ή ακόμα και να προσφέρει κατάρτιση σε βραδινές ώρες ή μέσα στα Σαββατοκύριακα. Οι πάροχοι υπηρεσιών υποστήριξης που έχουν μεγαλύτερες δυνατότητες ευελιξίας, μπορούν να προσφέρουν στέγαση για την άσκηση των εκπαιδευόμενων συμπυκνώνοντας τις σειρές των μαθημάτων σε ολοήμερες συνεδρίες κατάρτισης. Από την άλλη, δεν είναι απαραίτητο ο πάροχος να προσφέρει ολοήμερη εκπαίδευση ή διανυκτέρευση στους εκπαιδευόμενούς του, οι οποίοι ενδεχομένως να συνεχίζουν να κατοικούν στους δικούς τους προσωπικούς χώρους.
3. Οι πάροχοι υπηρεσιών εκπαίδευσης πρέπει να λάβουν υπόψιν ότι οι εκπαιδευόμενοι είναι πολύ πιθανό να συνδυάζουν τη συμμετοχή τους στο πρόγραμμα κατάρτησης με μερική απασχόληση σε κάποια δουλειά, με κάποια επιχειρηματική δραστηριότητα, με την παρακολούθηση σπουδών ή με άλλες υποχρεώσεις οικογενειακές ή προσωπικές. Οι ιδιαιτερότητες αυτές εξαρτώνται από την επιλογή των ομάδων-στόχων στους οποίους απευθύνεται ο κάθε πάροχος. Πιστεύουμε πως ακόμα και το πιο βαρύ και πολύωρο πρόγραμμα κατάρτισης μπορεί να προσφέρει τη δυνατότητα συνέχισης των παράλληλων δραστηριοτήτων του εκπαιδευόμενου, εφόσον τα εκπαιδευτικά ωράρια οριστικοποιούνται αρκετά νωρίτερα και μπορεί να προβλεφθεί η οποιαδήποτε δυσκολία στη συμμετοχή. Ένας πάροχος εκπαίδευσης πρέπει επομένως να είναι σε θέση να αντιλαμβάνεται τέτοιες καταστάσεις, ειδικά για τις γυναίκες, να προσφέρει κατάλληλη συμβουλευτική υποστήριξη και ενδεχομένως συνεργασία με φορείς που παρέχουν πχ. υπηρεσίες φύλαξης των παιδιών ή φροντίδας των ηλικιωμένων γονέων του εκπαιδευόμενου. Το προσωπικό του παρόχου πρέπει να είναι σε θέση να συμβουλέψει τον εκπαιδευόμενο για την περίπτωση που επιθυμεί μια μερικής απασχόλησης εργασία ως προσωπικός βοηθός ατόμου με αναπηρία.
4. Αντανακλώντας τη σπουδαιότητα του e-learning και της χρήσης των ICT στη διαδικασία της εκπαίδευσης, η κοινοπραξία του έργου προτείνει στους παρόχους υπηρεσιών εκπαίδευσης να προσπαθούν να συμπεριλαμβάνουν μεθόδους ICT και διαδικτυακής εκπαίδευσης κατά τις συνεδρίες κατάρτισης ή άλλες κατάλληλες δραστηριότητες ώστε να χρησιμοποιήσουν αυτές τις στρατηγικές εκπαίδευσης ως καλές πρακτικές (case-studies), κίνητρο και αξιολόγηση των αποτελεσμάτων της προσωπικής εκπαίδευσης. Ίσως είναι χρήσιμο για τους εκπαιδευόμενους να να γνωρίσουν ανθρώπους με αναπηρίες και να εξοικειωθούν με την ιδέα και την εικόνα της αναπηρίας μέσω διαδικτυακών εφαρμογών για τις περιπτώσεις που η φυσική συνάντηση είναι δύσκολη. Παρόλ’αυτά, μέσα στα πλαίσια αυτού του σύντομου curriculum, δεν συστήνεται η χρήση “αποκεντρωμένων” e-learning στρατηγικών που θα έκανε απαραίτητη για τους εκπαιδευόμενους τη απομακρυσμένη μελέτη σε έναν υπολογιστή από το σπίτι τους. Ωστόσο, αυτό μπορεί να γίνει εφικτό αν ο πάροχος του εκπαιδευτικού προγράμματος οργανώσει βήμα-βήμα μια τέτοιου είδους εκπαίδευση σε βάθος χρόνου, για παρατεταμένο χρονικό διάστημα κατάρτισης.

Πρακτική Άσκηση

1. Οι εβδομάδες πρακτικής άσκησης πρέπει να τοποθετηθούν περίπου στη μέση του προγράμματος κατάρτισης (7η – 9η εβδομάδα κατάρτισης). Τουλάχιστον ένα Σαββατοκύριακο πρέπει να συμπεριληφθεί, καθώς είναι απαραίτητο να πραγματοποιηθούν και τυπικές δραστηριότητες “ελεύθερου χρόνου”. Αυτές οι πρακτικές ασκήσεις θα περιλαμβάνουν για τους εκπαιδευόμενους προσομοιώσεις εργασίας ως προσωπικοί βοηθοί και εφαρμογές εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων.
2. Από την εμπειρία των χρηστών προσωπικής βοήθειας που συμμετέχουν στην κοινοπραξία, έχει διαπιστωθεί πως είναι δύσκολο να δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες για την κατ’οίκον πρακτική άσκηση στο σπίτι των ατόμων με αναπηρία, καθώς ο “επίσημος” προσωπικός βοηθός και ο εκπαιδευόμενος προσωπικός βοηθός δεν πρέπει να στέκονται εμπόδιο ο ένας στη δουλειά του άλλου: Σε κάθε περίπτωση, οι πάροχοι υπηρεσιών εκπαίδευσης είναι σημαντικό να διατηρούν στενές σχέσεις με τις οργανώσεις ανθρώπων με αναπηρίες ή με φορείς που παρέχουν υπηρεσίες προσωπικής βοήθειας, και να δημιουργούν υποστηρικτικά επίσημα ή άτυπα δίκτυα μέσα στην τοπική κοινότητα των ανθρώπων με αναπηρία.

Χρονική σειρά των στοιχείων εκπαίδευσης

1. Επισκόπηση των εβδομάδων κατάρτισης:
   Η κατάρτιση θα κατανεμηθεί στα ακόλουθα 5 στάδια:
   α) εισαγωγικές εβδομάδες
   β) προετοιμασία για την περίοδο πρακτικής άσκησης
   γ) πρακτική άσκηση
   δ) αξιολόγηση της πρακτικής άσκησης και εμπέδωση των δεξιοτήτων
   ε) προετοιμασία για την εξέταση ή την εξασφάλιση των αποτελεσμάτων

2. Παράδειγμα οργάνωσης μιας περιόδου κατάρτισης – πρώτη φάση

   Ως παράδειγμα μακροπρόθεσμου σχεδιασμού ενός πλήρους εκπαιδευτικού προγράμματος, προτείνουμε τα ακόλουθα θέματα ως εκπαιδευτικό περιεχόμενο για τις πρώτες εβδομάδες κατάρτισης – δηλαδή βασικές θεματικές ενότητες όπως η γενική εισαγωγή στη διαδικασία κατάρτισης, η γνωριμία με τους φορείς, τους εκπαιδευτές και άλλους συμμετέχοντες, οι υποχρέωσεις και τα δικαιώματα των εκπαιδευόμενων, πρακτικές και τεχνικές ερωτήσεις, διευκρίνιση προσδοκιών από την κατάρτιση -, πριν από την περίοδο της πρακτικής άσκησης:

   • Σημασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων/της ανθρώπινης αξιοπρέπειας στην καθημερινή ζωή, στόχοι και επικοινωνία κατά την παροχή προσωπικής βοήθειας. Κατανόηση της διαφοράς μεταξύ υποστήριξης και «υπερπροστατευτικότητας» των ατόμων με αναπηρία, επικοινωνία για την αναγνώριση των αναγκών και των συναισθημάτων με σεβασμό απέναντι στην αυτοδιάθεση των ατόμων με αναπηρία και την αποφυγή στερεοτύπων και προκαταλήψεων.
   • Εξατομικευμένες ανάγκες για την κάθε διαφορετική αναπηρία – δυνατότητα αναγνώρισης αυτών των αναγκών και ανάλυσή τους.
   • Με σεβασμό απέναντι στην ιδιωτικότητα της ζωής του ατόμου με αναπηρία – ο βοηθός είναι φιλοξενούμενος στο σπίτι/στη σφαίρα της ιδιωτικής ζωής/της εργασίας/της εκπαίδευσης ενός άλλου ξεχωριστού ανθρώπου – συναίσθηση και προώθηση της αυτοπεποίθησης του χρήστη.
   • Επικοινωνία με επαγγελματικό τρόπο, να είναι σε θέση ακούσει και να καταλάβει τα μη λεκτικά σήματα, και να συζητήσει για τον τρόπο της συμπεριφοράς και το ύφος της επικοινωνίας.
   • Κανόνες στοιχειώδους υγιεινής σε μια ιδιωτική κατοικία/σε ένα ίδρυμα.
   • Κανόνες για το άγγιγμα και τη σωματική υποστήριξη του ατόμου με αναπηρία κατά την εκτέλεση των διαδικασιών σίτισης, ένδυσης, κ.ά.
   • Τεχνικές εργασίας για να την αποφυγή της σωματικής καταπόνησης του βοηθού.
   • Νομοθετικά και πρακτικά θέματα εχεμύθειας και προστασίας προσωπικών δεδομένων.

   Η Κοινοπραξία προτείνει στους παρόχους υπηρεσιών εκπαίδευσης που απευθύνονται σε ομάδες-στόχους που δεν είναι εξοικειωμένοι με υπηρεσίες προσωπικής βοήθειας, να οργανώνουν τουλάχιστον 2 «επισκέψεις πρακτικής άσκησης» κατά τη διάρκεια των πρώτων 2 εβδομάδων και να δίνουν την ευκαιρία να επικοινωνήσουν οι εκπαιδευόμενοι αυτή την εμπειρία κατά τη διάρκεια των συνεδριών κατάρτισης.

   Ο πάροχος εκπαίδευσης πρέπει να προσφέρει παρόμοιες «επισκέψεις πρακτικής άσκησης» στα ενδιαφερόμενα πρόσωπα πριν αποφασίσουν να ενταχθούν στο πρόγραμμα κατάρτισης, αλλά αυτό δεν πρέπει να αντικαθιστά στις προαναφερθείσες επισκέψεις πρακτικής άσκησης.

3. Ερωτήσεις για την πρακτική άσκηση σε μια ιδιωτική κατοικία/με ένα αυτοεξυπηρετούμενο άτομο με αναπηρία που ζει ανεξάρτητα

   Ίσως αποδειχθεί δύσκολο το να οργανωθεί μια τέτοια πρακτική άσκηση και να βρεθούν άτομα με αναπηρία πρόθυμα να δεχθούν εύκολα έναν τέτοιον εκπαιδευόμενο “επισκέπτη” μέσα στο σπίτι τους. Εντούτοις, πιστεύουμε πως είναι πολύ σημαντικό να γνωρίσουν από κοντά οι εκπαιδευόμενοι αυτό που ονομάζουμε “ανεξάρτητη διαβίωση”, ώστε να μην έχουν μόνο την εικόνα της “ιδρυματοποίησης” στο μυαλό τους.

   Επομένως, ο πάροχος εκπαιδευτικών υπηρεσιών πρέπει να είναι μέρος ενός δικτύου στο οποίο συμμετέχουν ενεργά τόσο μεμονωμένα άτομα με αναπηρία όσο και φορείς εκπροσώπησης αυτών.

   Άλλες προτάσεις-λύσεις για τον πάροχο υπηρεσιών υποστήριξης:

   • Ίσως είναι ευκολότερο να βρεθούν δυνατότητες πρακτικής άσκησης σε οργανωμένες κοινόβιες κατοικίες από ότι σε άτομα που ζουν μόνα τους.
   • Μετά από μια σύντομη περίοδο “προσομοίωσης εργασίας” (υποβοηθούμενης εργασίας), ο εκπαιδευόμενος πρέπει να κάνει την εργασία μόνος του (χωρίς την παρουσία του «επίσημου» βοηθού) και να εφαρμόσει την κατάρτισή του/της στην πράξη.
   • Βεβαίως τα άτομα με αναπηρία πρέπει να έχουν το δικαίωμα και την ευκαιρία να γνωρίσουν τον εκπαιδευόμενο πριν μπει στο σπίτι τους και να έχουν τη δυνατότητα να τον απορρίψουν αν χρειαστεί.
   • Ο πάροχος εκπαίδευσης πρέπει να οργανώσει «εργαστήρια» με τα άτομα με αναπηρία ώστε να προετοιμάσει τέτοιες πρακτικές ασκήσεις, να συζητηθούν όλα τα στοιχεία και να προετοιμαστεί το έδαφος για την αντιμετώπιση των πιθανών δυσκολιών.
   • Δυνατότητα κάποιου είδους αποζημίωσης των ατόμων με αναπηρία στην περίπτωση πρόσθετων εξόιδων που θα προκύψουν κατά την πρακτική άσκηση του εκπαιδευόμενου (πχ. σίτιση εκπαιδευόμενου).

Στους εκπαιδευόμενους πρέπει να καταστεί σαφές ότι οφείλουν να ακολουθήσουν τον τρόπο και το ρυθμό της διαβίωσης του ατόμου με αναπηρία.

Απαιτήσεις εξέτασης

Αυτό πρέπει να διερευνηθεί από οποιοδήποτε εκπαιδευτικό πάροχο σε σχέση με την ειδική «ομάδα-στόχο» του. Μερικοί απαιτούν επίσημη εξέταση, άλλοι δίνουν απλώς ένα «πιστοποιητικό συμμετοχής».

Ακολουθώντας τα ευρωπαϊκά πρότυπα, είναι σημαντικό να χρησιμοποιηθεί ένα σύστημα «επιβράβευσης» για την αξιολόγηση της απόδοσης των εκπαιδευόμενων και για να έχουν και οι ίδιοι μια εικόνα για την πρόοδό τους.

Πηγές

Το πλαίσιο της παρούσας πρότασης ακολουθεί τις οδηγίες του:
>> Federal Institute for vocational Education and Training (BiBB Bonn), Vocational Training Regulations and the Process Behind Them (2006)

Για ορισμούς των προαναφερόμενων όρων:
>> European Communities, The European Qualifications Framework for Lifelong Learning (EQF), Annex 1 (2008).
>> European Communities, Key Competences for Lifelong Learning – European Reference Framework, section “Key Competences” (2007).

Για θέματα σχετικά με τις ICT και το e-learning:
>> Commission of the European Communities, Commission Staff Working Document SEC(2008) 2629 final, The use of ICT to support innovation and lifelong learning of all – A report on progress.

Για θέματα που σχετίζονται με την Επαγγελματική Κατάρτιση:
>> European Commission, Communication from the Commission to the European Parliament, the council, the European Economic and social Committee and the Committee of the Regions COM(2010) 296 final, A new impetus for European cooperation in Vocational Education and Training to support the Europe 2020 strategy.

Πρόταση για τη μεθοδολογία του εκπαιδευτικού προγράμματος

Πιο κάτω βρίσκεται ο σύνδεσμος που οδηγεί στην πρόταση της κοινοπραξίας για την μεθοδολογία, το εριεχόμενο και το χρονοδιάγραμμα της διαδικασίας κατάρτισης:

–> Ενότητες των εκπαιδευτικών μαθημάτων

Κοινοπραξία

Τα μέλη του εταιρικού σχήματος του προγράμματος «Leonardo Partnership 2008-10 “Training of Care Staff for People with Disability”» (A.P. = συνεργάτης-εταίρος) είναι:

• Turk Spastik Çocuklar Derneği Sinop şubesi (έως Ιαν. 2009)
• Boyabat Beyaz Menekşeler Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezi
• Sinop Halk Eğitim Merkezi ve Akşam Sanat Okulu (A.P.)
• Doğan Güneş Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezi (A.P.)
• Гражданско сдружение „Втори шанс” (“Second Chance” Civil Аssociation)
• CEIPES – Centro Internazionale per la Promozione dell’Educazione e lo Sviluppo
• Diakonisches Werk Bremen e.V.
• Neurologisches Rehabilitationszentrum Friedehorst gGmbH (A.P.)
• ΑΝΑΠΗΡΙΑ ΤΩΡΑ (Disability NOW)
• Netværket – The Network
• Tøjhuscentret – Boligerne Lene Bredahlsgade (A.P.)

Ιστοσελίδα προγράμματος: www.trainingofcarestaff.eu

Ενημέρωση Ιουνίου 2010 από Jürgen Stein, συντονιστής εταίρος