Η βελτίωση που προέρχεται από αυτές τις επεμβάσεις ποικίλει από το να είναι ασήμαντη μέχρι και δραματική. Επιπλέον, τα αποτελέσματα συνήθως εξαρτώνται από τη δέσμευση του ασθενή σε μια επιθετική σωματική αποκατάσταση που ακολουθεί μετά την επέμβαση ώστε να μεγιστοποιήσει την αποκατεστημένη λειτουργία, την οποία οι καθαρά θεωρητικοί επιστήμονες αμφισβητούν. Ενώ εντυπωσιακές περιπτώσεις επιτυχίας λαμβάνουν μεγάλη δημοσιότητα, οι αποτυχίες όχι. Γι’ αυτό καλό είναι να προσέχουμε.
Μια δεκαετία πριν, οι επεμβάσεις για την αποκατάσταση λειτουργιών στις κακώσεις νωτιαίου μυελού ήταν σπάνιες και αφανείς. Σήμερα με τη βοήθεια του ίντερνετ όλες οι νέες ανακαλύψεις και τα επιτεύγματα διαδίδονται πάρα πολύ γρήγορα. Ο σκοπός αυτού του άρθρου είναι να παρέχει σύντομες περιγραφές αυτών των επεμβάσεων που περιλαμβάνουν την μετεμφύτευση βλαστοκυττάρων ή οσφρητικών κυττάρων.
Οσφρητικά κύτταρα και βλαστοκύτταρα
Επειδή ο οσφρητικός ιστός εκτείθεται στον αέρα που αναπνέουμε, περιέχει κύτταρα με σημαντικές δυνατότητες για μετάλλαξη, συμπεριλαμβάνοντας αναγεννήσιμα νευρόνια, προγεννητικά βλαστοκύτταρα, και οσφρητικά κύτταρα που παράγουν μυελίνη (OEC). Όταν μετεμφυτεύονται στη περιοχή της κάκωσης νωτιαίου μυελού, τα OEC προωθούν την αξονική αναγέννηση με το να παράγουν και να μονώνουν με μυελίνη τόσο τους αναπτυσσόμενους όσο και τους κατεστραμμένους άξονες, με το να εξασφαλίζουν παράγοντες ανάπτυξης, και να παράγουν δομικά και γεννητικά μακρό-μόρια που βάζουν τα θεμέλια για την αξονική επιμήκυνση.
Τα βλαστοκύτταρα μπορούν να διαφοροποιηθούν σε κύτταρα που έχουν τη δυνατότητα να θεραπεύσουν πολλές νευρολογικές διαταραχές. Παρόλο που είναι ένα πολύπλοκο θέμα που δεν μπορεί να συζητηθεί αρκετά σε αυτό το άρθρο, τα μετεμφυτεύσιμα κύτταρα συχνά κατηγοριοποιούνται σε εμβρυονικά, θέμα διαμάχης σε αυτή τη χώρα, και σε ενήλικα. Όπως δείνχει και το όνομά τους, τα πρώτα προέρχονται από εμβρυικό ιστό και κατέχουν τη μεγαλύτερη δυνατότητα να διαφοροποιηθούν σε μια μεγάλη κλίμακα τύπων κυττάρων, παρόλο που έχει αποδειχθεί δύσκολο να διευθυνθεί ο τρόπος διαφοροποίησης. Τα ενήλικα κύτταρα βρίσκονται σε διάφορους ιστούς, συμπεριλαμβάνοντας τον οστικό μυελό (που παράγει, για παράδειγμα, αιματοποιητικά βλαστοκύτταρα που με τη σειρά τους παράγουν τα κύτταρα του αίματος), και τον νευρικό ιστό (του οποίου τα βλαστοκύτταρα μπορούν να εξελιχθούν σε νευρόνια και κύτταρα υποστήριξης των νεύρων). Παρόλο που τα ενήλικα βλαστοκύτταρα συνήθως διαφοροποιούνται ανάλογα με τον αρχικό ιστό, όταν παρέχονται συγκερκιμένα στοιχεία, μπορούν να διαφοροποιηθούν σε κύτταρα που σχετίζονται με άλλον ιστό. Για παράδειγμα, υπό τις κατάλληλες συνθήκες, βλαστοκύτταρα που προέρχονται από οστικό μυελό έχουν τη δυνατότητα να γίνουν νευρικά κύτταρα.
Μετεμφυτεύσιμα κύτταρα μπορούν να παρθούν από τον ίδιο τον ασθενή (αυτόλογα), από διαφορετικά άτομα ή έμβρυα (αλλογενή), ή από διαφορετικά είδη (ετερογενή). Και οι τρεις τύποι έχουν μετεμφυτευτεί σε περιπτώσεις κακώσεων νωτιαίου μυελού. Επειδή ο αυτόλογος ιστός είναι από τον ασθενή, δεν υπάρχει ανοσοποιητική απόρριψη του εμφυτεύματος. Η μη- διαφοροποιημένη φύση των εμβρυικών κυττάρων επίσης ελαχιστοποιεί, σε κάποιο βαθμό, την απόρριψη.
Εκτός από την μετεμφύτευση των διαφόρων κυττάρων, υπάρχουν διαφορές επίσης στον τρόπο με τον οποίο τα κύτταρα επαναεισάγονται στον ασθενή. Όλες οι διαδικαστικές διαφορές βοηθούν στην εξήγηση του γιατί κάποιες μέθοδοι φαίνονται να είναι πιο υποσχόμενες από άλλες.
Χειρουργικές διαδικασίες:
1) Πορτογαλία: Ο Dr. Carlos Lima εμφυτεύει ολόλκληρο τον οσφρητικό ιστό που προέρχεται από τον ασθενή στη περιοχή της κάκωσης. Ο Dr. Carlos Lima πιστεύει ότι περισσότεροι από ένα τύπο κυττάρου χρειάζονται για να μεγιστοποιηθεί η αναγέννηση, συμπεριλαμβάνοντας όχι μόνο OECs αλλά επίσης οσρφητικά νευρόνια σε διάφορα στάδια ανάπτυξης, και πρόδρομους βλαστοκυττάρων. Μέχρι σήμερα, έχει θεραπεύσει πάνω από 40 ασθενείς, περισσότεροι εκ των οποίων είχαν βελτίωση. Ως συνήγορος των ενήλικων βλαστοκυττάρων, ο Dr. Carlos Lima πιστεύει ότι “Η Μητέρα Φύση έφτιαξε τα εμβρυονικά κύτταρα για να πολλαπλασιάζονται και τα ενήλικα βλαστοκύτταρα για να αντικαταστούν και να επιδιορθώνουν”.
2) Κίνα: Σε αντίθεση, ο Dr. Hongyun Huang μετεμφυτεύει OEC που έχουν απομονωθεί από εμβρυονικούς οσφρητικούς βολβούς. Τα απομονωμένα κύτταρα αναπτύσσονται και εκτείθονται σε καλλιέργεια, και έπειτα περίπου ένα εκατομμύριο από αυτά εισέρχονται με ένεση γύρω από την περιοχή της κάκωσης η οποία εκτείθεται με μια μικρή πεταλεκτομία. Ο Dr. Huang έχει μετεμφυτεύσει OEC σε εκατοντάδες ασθενείς, συχνά πολλά χρόνια μετά τον τραυματισμό, και υπάρχει μια μεγάλη λίστα αναμονής για την επέμβασή του. Επειδή πολλοί ασθενείς ανακτούν κάποιες λειτουργίες σύντομα μετά την επέμβαση, η βελτίωση δεν είναι λόγω της σχετικά αργής νευρικής αναγέννησης ή επαναμυελίωσης. Ο Dr. Huang πιστεύει ότι τα OECs ξυπνούν τα ήρεμα νευρόνια που υπάρχουν ακόμα στη περιοχή της κάκωσης, ίσως με την αλλαγή που προκαλούν στο περιβάλλον της κάκωσης μέσω της εξασφάλισης των παραγόντων ανάπτυξης και της παραγωγής προσκολλούμενων και “γεννητικών” μορίων.
3) Αυστραλία: Στην πρώτη φάση της κλινικής δοκιμής, η ομάδα του Dr. Alan MacKay-Sim έχει εμφυτεύσει αυτόλογα OECs στη κάκωση του νωτιαίου μυελού του ασθενή. Τα OECs είχαν απομονωθεί από τον οσφρητικό ιστό του ασθενή και είχαν ενισχυθεί σε καλλιέργεια ώστε να αποδόσουν μέχρι και 20 εκατομμύρια κύτταρα μέσα σε έξι εβδομάδες. Αυτά τα κύτταρα εισάχθηκαν με ένεση σε 40 περιοχές γύρω από τη περιοχή της κάκωσης. Η πρόοδος τριών συμμετέχοντων που έλαβαν μετεμφυτεύσεις OECs συγκρίνεται με τρία άτομα που δεν έκαναν τις μετεμφυτεύσεις. Οι εξεταστές που ελέγχουν την πρόοδο των ατόμων δεν γνωρίζουν ποιοί ασθενείς πέρασαν τη διαδικασία.
4) Βραζιλία: Ο Dr. Tarcisio Barros και οι συνεργάτες του έχουν εμποτίσει με βλαστοκύτταρα, που προέρχονται από τον μυελό των οστών, την νωτιαία αρτηρία που βρίσκεται πιο κοντά στη περοχή της κάκωσης σε 32 συμμετέχοντες με ολόκληρες κακώσεις (2- 12 χρόνια μετά τον τραυματισμό). Τα βλαστοκύτταρα είχαν απομονωθεί από το ίδιο το αίμα του ασθενή μετά από μια θεραπεία με ένα φάρμακο που διεγείρει την παραγωγή οστικού μυελού αυτών των κυττάρων, και στη συνέχεια, την διάχυσή τους στο αίμα. Μετά από έναν χρόνο παρακολούθησης, 18 ασθενείς έχουν επιδείξει βελτίωση στην ηλεκτροφυσιολογική νευρολογική διεξαγωγή, που, σε μερικές περιπτώσεις, μεταφράζεται σε λειτουργική βελτίωση.
5) Ρωσία (Μόσχα): ο Dr. Andrey Bryukhovetskiy έχει μετεμφυτεύσει εμβρυικά και αυτόλογα ενήλικα κύτταρα σε ασθενείς με χρόνια κάκωση νωταιίου μυελού. Από εκτενή εμπειρία χρησιμοποιώντας και τους δύο τύπους κυττάρων, ο Dr. Bryukhovetskiy έχει συμπεράνει ότι τα αυτόλογα κύτταρα είναι πολύ περισσότερο αποτελεσματικά από τα εμβρυονικά στην αποκατάσταση της λειτουργίας. Με την πιο πρόσφατη δουλειά του, τα αυτόλογα κύτταρα, είτε οσφρητικά είτε αιματοποιητικά, εμφυτεύονται μέσα σε ένα πολυμερικό gel για τους ασθενείς που χρείαζονται επεμβάσεις αναδόμησης. Σε ασθενείς που δεν χρειάζονται τέτοιες επεμβάσεις, αιματοποιητικά βλαστοκύτταρα μεταγγίζονται στο υγρό του νωταιίου μυελού. Παρόλο που τα αποτελέσματα είναι προκαταρκτικά, μερικοί από τους ασθενείς του Dr. Bryukhovetskiy (μετά από μέσο όρο 5 χρόνια από την κάκωση) είχαν λειτουργική βελτίωση σε σχετικά μικρή χρονική περίοδο.
6) Ρωσία (Novosibirsk): η ομάδα του Dr. Samuil Rabinovich έχει μετεμφυτεύσει διάφορους συνδυασμούς εμβρυικών OEC, κυττάρων από νευρικούς και αιματοποιητικούς ιστούς, και αποσπάσματα νωτιαίου μυελού στη περιοχή της κάκωσης σε 15 ασθενείς. Οι ασθενείς, από 18 εώς και 52 ετών, είχαν ολόκληρη κάκωση, βαθμού Α της κλίμακας Frankel (που σήμερα έχει εξελιχθελι στη κλίμακα ASIA) από ένα μήνα μέχρι και έξι χρόνια. Ο κάθε ασθενής έλαβε μια μέχρι και τέσσερεις μετεμφυτεύσεις σε διάφορες χρονικές στιγμές, και παρακολουθήθηκαν για ενάμιση χρόνο το ελάχιστο. Κάποια βελτίωση σημειώθηκε σε 11 από τους 15 ασθενείς. Έξι βελτιώθηκαν σε βαθμού Γ, μη- ολόκληρη κάκωση, και πέντε μπόρεσαν να περπατήσουν με πατερίτσες. Γενικά, οι ασθενείς που έκαναν τις μετεμφυτεύσεις σε λιγότερο χρονικό διάστημα μετά τον τραυματισμό είχαν τα καλύτερα αποτελέσματα.
7) Νότια Κορέα: ο Dr. Song Chang-Hoon και οι συνεργάτες του εισχώρησαν με ένεση στη περιοχή της κάκωσης μιας 37χρονης γυναίκας βλαστοκύτταρα που είχαν απομονωθεί από αίμα ομφάλιου λώρου. Τραυμασιτμένη εδώ και 19 χρόνια, ανέκτησε σημαντική λειτουργία σχετικά σύντομα μετά την επέμβαση, συμπεριλαμβάνοντας κάποια βάδιση με βοήθημα. Ο Dr. Chang-Hoon πιστεύει ότι το να εισάγεις με ένεση τα κύτταρα κατευθείαν στο νωτιαίο μυελό είναι πιο αποτελεσματικό από το να τα μεταγγίζεις στο υγρό που περιβάλλει τον νωτιαίο μυελό. Αντίθετα με τα εμβρυικά βλαστοκύτταρα, τα βλαστοκύτταρα του ομφάλιου λώρου δεν είναι αμφισβητήσιμα. Έχουν επίσης λιγότερες πιθανότητες απόρριψης από τους περισσότερους άλλους δότες ιστών εκτός από τον εμβρυικό ιστό, δηλαδή κάποιο ταίριασμα μεταξύ δότη και δέκτη χρειάζεται αν και όχι υπό αυστηρούς όρους.
8) Τσεχία: η Dr. Eva Sykova και συνάδελφοί της έχουν καλλιεργήσει αυτόλογα κύτταρα οστικού μυελού από τον γοφό 17 ασθενών. Μέσα σε πέντε ώρες καλλιέργειας, τα κύτταρα επαναεισάχθηκαν στον ασθενή μέσα από την σπονδυλική αρτηρία (σε 7 περιπτώσεις), με ενδοφλέβια (σε 10 περιπτώσεις) ή κάτω από τη σκληρή μήνιγγα του νωτιαίου μυελού (σε μία περίπτωση). Οχτώ ασθενείς πέρασαν τη διαδικασία μέσα σε 11-30 μέρες από τον τραυματισμό και εννιά μετά από 2- 17½ μήνες. Ένας ασθενής έλαβε τη θεραπεία δυο φορές. Τέσσερεις είχαν βελτίωση στο βαθμό ASIA της κάκωσής τους, σε εφτά βελτιώθηκε η νευρολογική διεξαγωγή, και οι κακώσεις σε τρία άτομα μειώθηκαν σε μέγεθος, όπως μετρήθηκαν από το MRI. Γενικά, περισσότερα πλεονεκτήματα υπήρξαν όταν η θεραπεία έγινε πιο κοντά στην χρονική στιγμή του τραυματισμού. Η Dr. Sykova πειραματίζεται τώρα με βλαστοκύτταρα που ενσωματώνονται σε ένα gel, και με το να θεραπεύει ασθενείς με βλαστοκύτταρα οστικού μυελού που έχουν διαχυθεί στο αίμα μετά από φαρμακευτική διέγερση.
9) Μεξικό: Ξεκινώντας από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 η ομάδα του Dr. Fernando Ramirez έχει εμφυτεύσει εμβρυικά νευρικά κύτταρα από μπλέ – καρχαρία (ετερογενής εμφύτευση) στη περιοχή κάκωσης 89 ασθενών. Η προσέγγισή του εξελίχθηκε από θεραπείες με ζωντανά κύτταρα που είχαν αναπτυχθεί από Ευρωπαίους επιστήμονες στις αρχές της δεκαετίας του 1930, πολύ πριν τα βλαστοκύτταρα ανέλθουν ως “καυτό” επιστημονικό θέμα.
Συμπέρασμα
Για πολλούς και ποικίλους λόγους, επιστημονικούς, κανονικιστικούς και κοινωνικούς, οι περισσότερες χειρουργικές “επαναστάσεις” στη κάκωση νωτιαίου μυελού συμβαίνουν εκτός ΗΠΑ. Παρόλο που η συντηρητική προσέγγιση των ΗΠΑ στην ανάπτυξη καινούριων θεραπειών εξασφαλίζει την ασφάλεια και την αποτελσεματικότητα στην χρήση μιας καθαρά επιστημονικής μεθοδολογίας, εμποδίζει την ανάπτυξη ρεαλιστικών θεραπειών. Σε αντίθεση, για πολλούς άλλους επιστήμονες, υπάρχουν λιγότερα εμπόδια στη κίνηση από την έρευνα σε ζώα σε επεμβάσεις στους ανθρώπους.
Δημοσιεύτηκε στο Yesterday και στο Paraplegia News, Απρίλιος 2005. Μετάφραση Ελένη Στρατή, κοινωνιολόγος.