Από την πρώτη παιδική μας ηλικία μαθαίνουμε να ελέγχουμε τους σφιγκτήρες μας και να δίνουμε ιδιαίτερη προσοχή στις σωματικές μας ανάγκες. Μεγαλώνοντας, σπάνια μιλάμε για τυχόν προβλήματα που προκύπτουν σχετικά με αυτές, είναι όμως κοινά αποδεκτό ότι ο έλεγχος των φυσικών μας αναγκών αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για τη σωματική και ψυχική μας ευεξία. Πρόσφατη μελέτη έδειξε ότι περίπου στο ήμισυ των ατόμων με ΚΝΜ, οι διαταραχές του εντέρου που είναι απόρροια της κάκωσης, αποτελεί σημαντικό κίνδυνο για την ομαλή αποκατάστασή τους. Παρακάτω θα δούμε γιατί.

Πολλά άτομα που επιβιώνουν έπειτα από μια ΚΝΜ μαθαίνουν από νωρίς διάφορους συνδυασμούς τεχνικών για τον εκκένωση του εντέρου τους – όπως την υποκίνηση με τα δάχτυλα, τα φάρμακα ή τα υπόθετα. Διάφορες μελέτες έδειξαν ότι ενώ οι πιο πολλοί έχουν την τάση να ακολουθούν πιστά τις οδηγίες προγραμματισμού του εντέρου, όχι σπάνια, αναγκάζονται να αλλάξουν κάποιες από αυτές κυρίως λόγω μερικών προβλημάτων ή δυσκολιών που αντιμετωπίζουν και που αφορούν το έντερο. Οι σημαντικότερες διαταραχές που αναφέρονται είναι η δυσκοιλιότητα, η ακράτεια. οι αιμορροΐδες, οι αιμορραγίες και ο πόνος.

Δυσκοιλιότητα

Μια μελέτη έδειξε ότι το 40% των ατόμων με ΚΝΜ πάσχουν από δυσκοιλιότητα. Γιατί όμως η δυσκοιλιότητα είναι τόσο κοινή ανάμεσα στα άτομα με ΚΝΜ; Απλά γιατί η ίδια η κάκωση αλλάζει τον τρόπο λειτουργίας του εντέρου. Εργαστηριακές έρευνες απέδειξαν ότι με την ΚΝΜ οι τροφές χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να διατρέξουν την απόσταση μέχρι το ορθό έντερο. Όσο πιο πολύ χρόνο χρειάζονται για να κινηθούν στην πεπτική οδό τόσο περισσότερα υγρά απορροφούνται. Έτσι, δημιουργείται μεγάλη ξηρότητα, οπότε αυξάνεται η δυσκοιλιότητα. Και καθώς τα πάντα λειτουργούν σε αργότερους ρυθμούς, το έντερο δεν μπορεί να εκκενωθεί πλήρως ή σταματά να εκκενώνεται.

Ακράτεια

Η ακράτεια αφορά τα ατυχήματα που μπορεί να έχει κανείς από μη προγραμματισμένες κενώσεις. Συνήθως η ακράτεια κι η δυσκοιλιότητα πάνε μαζί. Τί κοινό έχουν; Και στις δυο περιπτώσεις οι τροφές δεν κινούνται ομαλά στην πεπτική οδό. Περίπου το ένα τρίτο (1/3) των ατόμων με ΚΝΜ αναφέρουν συμπτώματα ακράτειας και διάρροιας.

Η ακράτεια κι η δυσκοιλιότητα μπορούν να συμβούν ταυτόχρονα όταν υγρά από το έντερο διαρρεύσουν λόγω του ότι οι τροφές κολλάνε ή κινούνται πολύ αργά στο έντερο. Και κάποιες φορές τα μέτρα που παίρνουμε για να αποφύγουμε αυτές τις διάρροιες – αλλαγή στη δίαιτα μας, καθαρτικά, κτλ – μας δημιουργούν μεγαλύτερα προβλήματα ακράτειας και διαρροών. Έτσι, το μήνυμα που παίρνουμε είναι ένα: το γεγονός ότι έχουμε κάποιο ατύχημα εκκένωσης δεν σημαίνει ότι λύθηκε αυτόματα και το πρόβλημα της δυσκοιλιότητας.

Η ακράτεια δεν σημαίνει κι ότι δεν είμαστε υγιείς. Ωστόσο, τα συχνά ατυχήματα – ή κι ο φόβος ότι θα μας συμβεί κάτι τέτοιο – έχουν άμεσο αντίκτυπο στην αυτοπεποίθησή μας και στην κοινωνικοποίησή μας. Δυστυχώς η ακράτεια είναι ένα από τα προβλήματα που αντιμετωπίζει πολύς κόσμος καθώς μεγαλώνει. Ακριβώς όπως τα μάτια και τα αυτιά μας χάνουν με τα χρόνια την καλή τους λειτουργία, έτσι και η λειτουργικότητα του εντέρου καθώς γερνάμε εκφυλίζεται, χάνοντας την ικανότητα όχι μόνο να συγκρατεί τα κόπρανα αλλά και να κινείται φυσιολογικά.

Σταθερότητα

Όποια κι αν είναι η αιτία της ακράτειας ή της δυσκοιλιότητας, το να διατηρούμε σταθερά τον προγραμματισμό εκκένωσης του εντέρου ίσως αποτελεί τη μοναδική και καλύτερη λύση. Αν και πολλές φορές φαίνεται δύσκολο, παρόλα αυτά ίσως χρειαστεί να κανονίζουμε πιο τακτικές κενώσεις.

Γι’ αυτό θα πρέπει να αυξήσουμε την κατανάλωση φυτικών ινών. Ίνες από φρούτα – μήλα, μπανάνες – πράσινα λαχανικά και σιτηρά, βοηθούν πολύ. Μια καλή δίαιτα περιλαμβάνει την κατανάλωση 25 με 30 γραμμαρίων ινών καθημερινά. Οι ίνες έχουν την τάση να απορροφούν πολύ νερό. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την αύξηση του όγκου και του βάρους του εντέρου, οπότε αυτό λειτουργεί καλύτερα και μας ανακουφίζει από τη δυσκοιλιότητα.

Η κατανάλωση φυτικών ινών είναι όντως μια καλή λύση. Θα πρέπει όμως να θυμόμαστε ότι καθώς οι ίνες απορροφούν πολύ νερό θα πρέπει να αυξήσουμε την κατανάλωση υγρών και νερού. Η υπερβολική κατανάλωση ινών χωρίς την απαιτούμενη αύξηση της ποσότητας νερού μπορεί να μας οδηγήσει στην απώλεια σημαντικών ηλεκτρολυτών και ιχνοστοιχείων. Έτσι, όχι μόνο δεν θα λύσει τα πρόβλημα της δυσκοιλιότητας, αλλά αντίθετα μπορεί να ξηράνει περισσότερο το έντερο, να επηρεάσει την κινητικότητά του, να ερεθίσει τον σφιγκτήρα και τις αιμορροΐδες που πιθανόν έχουμε. Για οποιαδήποτε απορία σχετικά με το είδος και την ποσότητα των ινών ή των συμπληρωμάτων που μπορούμε να καταναλώσουμε θα πρέπει να απευθυνθούμε στον γιατρό μας.

Αιμορραγίες

Μια έρευνα ανέφερε ότι το 15% των ατόμων με ΚΝΜ παρουσιάζει αιμορραγίες από το έντερο αρκετά συχνά. Αν και κάτι τέτοιο για τους περισσότερους αφήνει υπόνοιες για καρκίνο – στην περίπτωση των ασθενών με ΚΝΜ – δεν υπάρχει αυτό το ενδεχόμενο. Μέχρι στιγμής τουλάχιστον δεν υπάρχει κάποια μελέτη που να αποδεικνύει ότι τα άτομα με ΚΝΜ έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του εντέρου.

Παρόλα αυτά, οι αιμορραγίες δεν θα πρέπει να αγνοηθούν. Ιδιαίτερη βαρύτητα θα πρέπει να δοθεί στην εξέταση του χρώματος του αίματος. Αν είναι ανοικτό κόκκινο τότε σημαίνει ότι προέρχεται από κάποιο τμήμα του εντέρου κοντά στον πρωκτό, κυρίως από αιμορροΐδες ή ραγάδες του πρωκτικού δακτυλίου. Οι ραγάδες δεν είναι τίποτα άλλο από πληγές ή γδαρσίματα στον δακτύλιο. Αυτές μπορούν να προέρχονται από τον ερεθισμό ή την πίεση που ασκείται στην περιοχή κατά τη διαδικασία εκκένωσης του εντέρου και κατά την υποκίνηση της εντερικής λειτουργίας με τα δάχτυλα. Κατά συνέπεια, και τα δυο αυτά προβλήματα μπορεί να εμφανιστούν με τη γήρανση.

Αν το χρώμα του αίματος είναι πολύ πιο σκούρο, τότε αυτό σημαίνει ότι προέρχεται από τμήματα της πεπτικής οδού που είναι ψηλότερα, δηλαδή από το στομάχι ή το λεπτό έντερο. Έλκη, εντερικές διαταραχές (γαστρεντερίτιδες), και πτυχώσεις που σχηματίζονται στα πλαϊνά τοιχώματα του εντέρου (εκκολπωματίτιδες), είναι τρεις πιθανές αιτίες αιμορραγιών. Οι εκκολπωματίτιδες εμφανίζονται πολύ συχνά στα ηλικιωμένα άτομα, οπότε και τα ηλικιωμένα άτομα με ΚΝΜ δεν αποτελούν εξαίρεση.

Τελειώνοντας, θα λέγαμε ότι η παρουσία αίματος μπορεί να οφείλεται σε πάρα πολλά προβλήματα και – καθώς το άτομο μεγαλώνει με την ΚΝΜ – θα πρέπει να εξετάζει όλες τις πιθανές εκδοχές. Άσχετα λοιπόν με την αιτία που προκαλεί την αιμορραγία, το άτομο με ΚΝΜ δεν θα πρέπει να διακατέχεται από πανικό, αλλά θα πρέπει να συμβουλεύεται τον γιατρό του όσο πιο σύντομα γίνεται, αν παρατηρηθεί αιμορραγία κατά τον προγραμματισμό διαχείρισης του εντέρου.

Αιμορροΐδες

Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που επηρεάζουν την εμφάνιση αιμορροΐδων στα άτομα που δεν έχουν κάποια αναπηρία:
– Η καθιστική ζωή
– Οι χειρισμοί του πρωκτού
– Η υπερβολική χρήση καθαρτικών
– Η παχυσαρκία

Όπως είναι εμφανές, όλες αυτές οι αιτίες αφορούν όλα τα άτομα που έχουν ΚΝΜ. Οι περισσότεροι ασθενείς κάθονται τον πιο πολύ χρόνο, υποκινούν τον πρωκτό με τα δάκτυλα ή χρησιμοποιούν καθαρτικά και λόγω της μειωμένης φυσικής άσκησης η παχυσαρκία είναι πολύ συχνή. Όλα αυτά σημαίνουν ότι τα περισσότερα άτομα με ΚΝΜ κινδυνεύουν να παρουσιάσουν αιμορροΐδες. Και καθώς ο κίνδυνος αυτός σχετίζεται με την χρονιότητα της κάκωσης, είναι πολύ πιθανόν ακόμα κι αν δεν υπάρχει αυτό το πρόβλημα τώρα, να εμφανιστεί στο μέλλον.

Πώς καταλαβαίνουμε ότι έχουμε αιμορροΐδες;
Αν έχουμε αισθητικότητα νιώθουμε ένα κάψιμο στην πρωκτική περιοχή. Διαφορετικά, εμείς ή ο βοηθός μας μπορεί να παρατηρήσουμε την παρουσία ανοιχτού κόκκινου αίματος ή διόγκωση των ιστών στον πρωκτικό δακτύλιο. Κάποιες οδηγίες που θα πρέπει να ακολουθήσουμε για την αποφυγή των αιμορροΐδων είναι:

• όταν χρησιμοποιούμε τα δάχτυλα για να υποκινήσουμε το έντερο θα πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί,
• η χρήση καθαρτικών θα πρέπει να γίνεται με μέτρο,
• να ελέγχουμε το βάρος μας γιατί η παχυσαρκία δρα υπέρ των αιμορροΐδων.

Aν ήδη υπάρχει πρόβλημα με τις αιμορροΐδες χρειάζεται να συμβουλευτούμε τον γιατρό μας για να μας δώσει οδηγίες σχετικά με τη διατροφή μας και τη χρήση κάποιας αλοιφής για την μείωση της διόγκωσής τους. Συνήθως οι αλοιφές λίπανσης που χρησιμοποιούμε για τη δακτυλική υποκίνηση του εντέρου είναι αποτελεσματικές. Αν αυτές δε βοηθήσουν, τότε η επόμενη διαδικασία που ακολουθείται είναι αυτή της επίδεσης, κατά την οποία οι διογκωμένες αιμορροΐδες δένονται, για να αποφευχθεί η αιμορραγία, και στη συνέχεια κόβονται από τον γιατρό. Μια τελευταία λύση βέβαια είναι η χειρουργική αφαίρεση των αιμορροΐδων.

Αν και η αντιμετώπιση των αιμορροΐδων κρίνεται σημαντική, παρόλα ταύτα δεν θεωρούνται ως οι χειρότερες καταστάσεις που μπορούμε να έχουμε και που ίσως θέσουν σε κίνδυνο την υγεία μας.

Το πιο καλό όμως είναι ότι τα προβλήματα του εντέρου μπορούν να αντιμετωπιστούν εύκολα και χωρίς να πρέπει να κάνουμε πολλές αλλαγές στον τρόπο που ζούμε. Αν είμαστε προσεκτικοί, ελέγχουμε και διατηρούμε σε καλή κατάσταση την υγεία μας και συμβουλευόμαστε συχνά τον γιατρό μας για τα προβλήματα που πιθανόν προκύπτουν, τότε τα πράγματα θα πάνε σίγουρα καλά και δεν θα χρειάζεται να δεσμευόμαστε γύρω από μια τουαλέτα!

Απόδοση στα ελληνικά:
Παναγιώτης Ζουρνατζίδης, Εργοθεραπευτής,
panos@disabled.gr