Σε γενικές γραμμές δεν υπάρχει κάποιο μοντέλο ή κανόνας σχετικά με το πώς αντιδρά συναισθηματικά κάποιος που του συμβαίνει μια κάκωση νωτιαίου μυελού (ΚΝΜ) που έχει ως αποτέλεσμα να μείνει παράλυτος (παραπληγία, τετραπληγία, κτλ). Κάποιοι καταφέρνουν γρήγορα να μαζέψουν τα κομμάτια τους και να συνεχίσουν τη ζωή τους, ενώ άλλοι δυσκολεύονται εξαιρετικά. Κάποιοι βιώνουν την κάκωση ως μια πρόκληση που πρέπει να αντιμετωπίσουν, ενώ άλλοι νιώθουν συντετριμμένοι από αυτήν.
Αν αισθάνεστε όπως οι δεύτεροι (και πολλοί νιώθουν το ίδιο), είναι σημαντικό να θυμάστε ότι δεν υπάρχει μαγική θεραπεία και στιγμιαίος τρόπος αντιμετώπισης του συναισθηματικού πόνου. Θα σας βοηθήσει:
• αν σκεφτείτε ότι τα συναισθήματα σας είναι φυσιολογικές και εύλογες αντιδράσεις σε αυτό που σας συνέβη
• αν αναλογιστείτε ότι δεν είστε μόνοι κι ότι κι άλλοι άνθρωποι βιώνουν τις ίδιες εμπειρίες με εσάς είτε έχοντας κάποια κάκωση είτε άλλη χρόνια πάθηση
• αν εκφράζετε τα συναισθήματά σας, αν τα μοιράζεστε, και ίσως όπου χρειαστεί ζητάτε τη βοήθεια ενός επαγγελματία (θεραπευτή ή συμβούλου).

Συναισθηματικός αντίκτυπος της ΚΝΜ

Πολύ λίγα γεγονότα της ζωής μάς προετοιμάζουν για τόσο ξαφνικές και καταστροφικές αλλαγές. Αρχικά μπορεί να σας φαίνεται δύσκολο να συνειδητοποιήσετε και να καταλάβετε αυτά που συμβαίνουν ή σας λένε. Μπορεί να εκπλαγείτε από τη δύναμη, και τη δυσκολία στην αντιμετώπιση των συναισθημάτων που βιώνονται. Όποια κι αν είναι τα συναισθήματά σας προσπαθήστε να θέσετε ρεαλιστικούς και απλούς στόχους. Αυτό θα σας βοηθήσει να επανακτήσετε την εμπιστοσύνη και την εκτίμηση του εαυτού σας. Όλοι είμαστε αυθυπόστατες προσωπικότητες, οπότε δεν υπάρχουν «μοντέλα» αντιδράσεων. Παρόλα αυτά, οι πιο συχνές αντιδράσεις είναι οι ακόλουθες:

Άρνηση και χαμηλή αυτό-εκτίμηση

Λίγο μετά την κάκωση ακολουθεί μια περίοδος που το άτομο βρίσκεται σε κατάσταση σοκ και άρνησης, συχνά μη μπορώντας να συνειδητοποιήσει αυτό που του συνέβη. Τα πράγματα γίνονται ακόμα πιο δύσκολα αν η παράλυση είναι ατελής, οπότε και δυσκολεύεται ακόμα περισσότερο να καταλάβει τις πραγματικές διαστάσεις της κατάστασής του. Σε αυτή τη φάση υπάρχει η τάση να μην αποδέχεται και να μειώνει τη σοβαρότητα της κάκωσης ή να θέτει μη ρεαλιστικούς στόχους που αφορούν την αποκατάσταση και θεραπεία. Σταδιακά, καθώς ξεκαθαρίζουν οι πραγματικές διαστάσεις της κατάστασης, το άτομο βιώνει ένα αίσθημα απώλειας, γίνεται ευσυγκίνητο και νιώθει θλίψη. Τα συναισθήματα ανικανότητας και απάθειας οδηγούν σε απόσυρση από δραστηριότητες, ενώ η κατάθλιψη που προκύπτει θεωρείται μάλλον φυσιολογική αντίδραση.
«Όταν έφτασα στη μονάδα αποκατάστασης, 150 μίλια από το σπίτι μου, μια βδομάδα μετά το ατύχημά μου, ο άνδρας μου κάθισε μαζί μου για τρεις μέρες. Όταν έφυγε ένιωσα τόσο μόνη και εγκαταλελειμμένη. Δεν θα ξεχάσω ποτέ την καλοσύνη μίας νοσοκόμας που με πλησίασε για να μου μιλήσει και να μαλακώσει τον πόνο μου. Ένα πράγμα συγκεκριμένα που μου είπε το έχω κρατήσει ακόμα μέχρι σήμερα: «Να θυμάσαι να μην σε ενοχλεί τίποτα από όλα αυτά που σου συμβαίνουν εδώ μέσα. Πες πως έχεις αφήσει μια σακούλα στο κατώφλι του νοσοκομείου την οποία θα πάρεις μαζί σου φεύγοντας». Αυτή ήταν η καλύτερη συμβουλή που μου έδωσαν με μια τόσο καλή παρομοίωση. Ήμουν πάντα τόσο ανεξάρτητη και ποτέ δεν είχα φανταστεί ότι θα έχανα τον έλεγχο των λειτουργιών του σώματος μου», μας λέει η Anne Snooper (ατελής τετραπληγία Α6-7).

Θυμός και Ενοχές

Σπανιότερα εμφανίζεται θυμός. Θυμός ως προς εμάς τους ίδιους, ίσως από ενοχές για το ότι θα μπορούσαμε να είχαμε προβλέψει τον τραυματισμό μας, ή ότι τώρα πια θα είμαστε ένα βάρος για την οικογένειά μας. Θυμός ως προς τους γιατρούς και το νοσηλευτικό προσωπικό για τα άσχημα νέα που μας είπαν, ή ως προς την μοίρα ή τον Θεό, γιατί νιώθουμε ότι δεν ήταν δίκαιο αυτό που επέτρεψε να μας συμβεί. Όποια κι αν είναι η φύση του θυμού, δεν μπορούμε να πούμε ότι είναι σωστή ή λάθος, απλά διαπιστώνουμε ότι υπάρχει. Είναι κάτι το οποίο βιώνεται και είναι προσωπικό θέμα του καθενός .
«Ένιωθα απίστευτη δυσαρέσκεια και έντονη επιθυμία να «πάρω τη ζωή στα χέρια μου» και δεν δεχόμουν όποιον ήταν αρνητικός ως προς εμένα. Εξαγριωνόμουν με κάποιον που δεν μπορούσα να συνεργαστώ, αλλά με τα χρόνια ο θυμός καταλάγιασε και ηρέμησα», λέει ο Ken Roberts (παραπληγία Θ9-10). «Είχα τάσεις αυτοκτονίας για αρκετούς μήνες μετά το ατύχημα και η γυναίκα μου μπλοφάροντας μου ζήτησε να το κάνω και να δώσω ένα τέλος στη μιζέρια. Τότε κατάλαβα ότι δεν ήθελα να πεθάνω, απλά ήθελα να απαλλαγώ από τον πόνο και τα βάσανα», λέει ο Jon Bamforth (παραπληγικός Θ5-6).

Φόβος

Οι πιο πολλοί άνθρωποι παρουσιάζουν άγχος και φόβο – άγχος για την κάκωση ή τις επιπτώσεις που θα έχει στη ζωή τους, στη ζωή της οικογένειάς τους και τους γύρω τους. Το άγχος μπορεί να αποτελέσει σημαντικό συναισθηματικό πρόβλημα για τα άτομα με κάκωση νωτιαίου μυελού λόγω της αβεβαιότητας και της έλλειψης ελέγχου.

Θλίψη

Είναι φυσιολογικό να θρηνείτε για αυτά που έχετε χάσει, καθώς η απώλεια μας κάνει να συνειδητοποιούμε πόσο ευάλωτοι είμαστε.
«Έξι βδομάδες μετά τον τραυματισμό μου είχα μια πραγματικά δύσκολη μέρα όπου έκλαιγα συνέχεια. Δεν θυμάμαι τί προκάλεσε το ξέσπασμά μου, ίσως απλά συνειδητοποιούσα την πραγματικότητα. Ένιωθα τόσο μόνη. Ήταν πολύ άσχημο. Λες και η ψυχή μου είχε απογυμνωθεί. ….Φαινομενικά τα πήγαινα πολύ καλά. Μέσα μου όμως ήμουν κομμάτια. Έκανα ασκήσεις για να δυναμώσω το σώμα μου, είχα μάθει να φροντίζω για τις σωματικές μου λειτουργίες – ήμουν άριστη μαθήτρια. Μέσα μου όμως υπήρχε μια ωρολογιακή βόμβα, έτοιμη να εκραγεί», λέει η Alison Lyon (παραπληγική θ10).

Αντιδράσεις των άλλων

Η αντιμετώπιση των αντιδράσεων των άλλων ίσως είναι αρκετά δύσκολη. Κάποιοι άνθρωποι δεν γνωρίζουν πώς να συμπεριφερθούν απέναντι σε ένα άτομο σε αναπηρικό αμαξίδιο. Κάποιες φορές έχουν καλές προθέσεις και είναι εξυπηρετικοί, ενώ άλλες υπερπροστατευτικοί. Η υπερπροστατευτικότητα τις πιο πολλές φορές οφείλεται στην άγνοια. Δεν έχει κακό σκοπό αν και αρκετά συχνά είναι εκνευριστική.
«Πολλά άτομα πρέπει να με συναντήσουν αρκετές φορές για να δουν εμένα κι όχι το καρότσι μου», (Jon Bamforth, παραπληγικός θ5-6).

Οικογένεια

Η ΚΝΜ αναπόφευκτα επηρεάζει τις οικογενειακές σχέσεις. Οι σύντροφοι, η οικογένεια κι οι φίλοι μπορεί να βιώνουν εξίσου άγχος και ανησυχία, και να δυσκολεύονται να προσαρμοστούν στους νέους ρόλους ή ευθύνες. Έπειτα, μπορεί να χρειάζεται να μείνετε στο σπίτι για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα και να έχετε την ανάγκη βοήθειας και φροντίδας, για τα οποία να μην είναι προετοιμασμένοι να αναλάβουν.
«Η οικογένειά μου ήταν υπέροχη. Και εξακολουθεί να είναι. Παρά το γεγονός ότι όλα αυτά ήταν για εμάς άγνωστα, τα αντιμετωπίζουμε αρκετά καλά. Ο πατέρας μου είναι υπεύθυνος για τα πρακτικά ζητήματα, τα θέματα διαβίωσης και τα δρομολόγια με το αυτοκίνητο. Η μητέρα μου παίρνει ένα ρεπό τη βδομάδα, και πηγαίνουμε για ψώνια ή επισκεπτόμαστε φίλους που είχαν προσβάσιμα σπίτια. Κανένας μας όμως δεν μιλούσε για το πώς το ατύχημά μου είχε επηρεάσει τη ζωή μας, γι’ αυτό και σπανίως το αναφέραμε. Αν η κουβέντα πήγαινε προς τα εκεί, ήταν σαν να ξύναμε μια πληγή που αιμορραγούσε», λέει η Alison Lyon (παραπληγία θ10).
Οι σχέσεις μπορεί να είναι ιδιαίτερα αγχώδεις αρχικά, κυρίως λόγω της αβεβαιότητας που υπάρχει για το τί θέλετε, πώς νιώθετε, αν μπορείτε να μιλήσετε για τον τραυματισμό σας ή όχι, κτλ. Αν δεν αισθάνεστε καλά ή είστε λίγο πιεσμένοι ίσως είναι δύσκολο να μιλήσετε. Η απογοήτευση τόσο ως προς εσάς όσο και ως προς τους άλλους μπορεί να ενισχυθεί αν δεν υπάρχει ασφαλής διέξοδος έκφρασής της.
«Όταν χτύπησε ο σύζυγός μου πίστευα ότι το αντιμετώπιζε καλά. Φαινόταν ευδιάθετος και ψύχραιμος γι’ αυτό που είχε συμβεί. Τώρα είναι αρκετά επικριτικός με τους πάντες και είναι σχεδόν αδύνατο να ευχαριστηθεί. Κάποιες φορές ξεσπάει βιαία». Ανώνυμη μαρτυρία.
«Οι δυο γιοι μου (5 και 6 ετών) είχαν αναστατωθεί πολύ στην αρχή – και ήλπιζαν ότι θα ξαναπερπατήσω. Έπειτα από την παραμονή μου στο σπίτι για αρκετούς μήνες καθορίσαμε μια σειρά από πράγματα που μπορώ ή δεν μπορώ να κάνω, και με βοηθούσαν παρά πολύ. Έδειξαν μεγαλύτερη κατανόηση από τον πατέρα τους κι άρχισαν να αναλαμβάνουν ευθύνες. Αποδέχτηκαν ότι η κύστη και το έντερο της μαμά τους δεν λειτουργούσε πια όπως πριν κι ότι είχε κάποια προβλήματα, χωρίς να το διατυμπανίζουν όπως θα έκαναν κάποια άλλα παιδιά. Μου έδιναν κουράγιο», λέει η D, Essex.
«Ο μεγαλύτερος γιος μου φαίνεται ότι έχει αποδεχτεί το αναπηρικό αμαξίδιο αν και το βράδυ πριν κοιμηθεί προσεύχεται στον Θεό, όχι για ένα θαύμα υποχρεωτικά, αλλά για να μην πονάω άλλο πια. Ο δευτερότοκός μου περνάει πιο δύσκολα, συχνά μου λέει να «κάνω προσπάθειες για να περπατήσω»-βλέπει τα πόδια μου και δεν μπορεί να καταλάβει γιατί δεν κινούνται. Όταν συνέβη το ατύχημα, ο πατέρα του τού έφτιαξε μια μαριονέτα κι έπειτα έκοψε το σκοινί που κουνούσε τα πόδια της – σκεφτήκαμε ότι με αυτόν τον τρόπο θα το καταλάβαινε καλύτερα. Είναι παιδί που παλαιοτέρα τον πείραζαν στο σχολείο γι’ αυτό, και δυσκολεύεται να προσαρμοστεί εύκολα σε νέες καταστάσεις και δεδομένα», λέει η Jean Ginder (θ11).

Άλλες σχέσεις

Ίσως είναι δύσκολο για μερικούς φίλους ή συνάδελφους σας να ανταποκριθούν με άνεση απέναντί σας. Ίσως κάποιοι σας εκνευρίσουν με την υπερπροστατευτικότητά τους ή την ψεύτικα κεφάτη τους διάθεση. Άλλοι ίσως είναι αρκετά απόμακροι φοβούμενοι μην τυχόν κάνουν κάτι λάθος. Είναι σημαντικό να σκεφτείτε ότι αυτές οι αρχικές αντιδράσεις έχουν να κάνουν με το πώς αισθάνονται, παρά με εσάς. Εξίσου σημαντικό είναι να θυμάστε ότι οι πιο πολλοί άνθρωποι μας συμπεριφέρονται έτσι όπως εμείς τους το επιτρέπουμε. Αν τους δείχνετε αυτό που θέλετε την κάθε στιγμή π.χ. ότι κάποιες φορές θέλετε να σας αφήνουν μόνο σας, θα ανταποκριθούν και ανάλογα. Με θετική σκέψη, αντιμετωπίζονται όλες οι αρνητικές καταστάσεις:
«Τον πρώτο καιρό μετά το ατύχημα ήμουν πολύ ταραγμένη, φυσικά, αλλά ταυτόχρονα ένιωθα ότι η ζωή μου πρόσφερε μια πρόκληση που έπρεπε να αντιμετωπίσω. Είχα καταλάβει από την στιγμή του ατυχήματος ότι είχα παραλύσει, αλλά ρωτούσα τους γιατρούς, κτλ, για την κατάστασή μου, σχετικά με το πόσο μόνιμη θα είναι. Όταν με ενημέρωσαν, αποφάσισα να μην σκέφτομαι τα πράγματα που δεν μπορούσα να κάνω πια, αλλά να επικεντρωθώ σε αυτά που μπορούσα», λέει η Lezzlie Coupe (Α5-6).

Επαγγελματίες

Οι επαγγελματίες που θα έρθετε σε επαφή – γιατροί, νοσοκόμες, φυσιοθεραπευτές, κοινωνικοί λειτουργοί, κτλ. είναι άνθρωποι κι αυτοί με πολλά προτερήματα και ελαττώματα. Κάποιοι μπορεί να αποτελέσουν πηγή βοήθειας ή και φιλίας ακόμα, ενώ άλλοι μπορεί να μην επιδείξουν την ανάλογη ευαισθησία, ίσως λόγω του ότι αντιμετωπίζουν καθημερινά περιστατικά σαν το δικό σας και γι’ αυτούς η περίπτωσή σας δεν είναι μοναδική.
«Δεν συμμετείχαμε σε κάποια συμβουλευτική ομάδα πέρα από κάποιες μικρές συζητήσεις με έναν αντιπαθητικό σύμβουλο. Κατέβαλε μεγάλη προσπάθεια να πείσει τον σύζυγό μου ότι η ζωή μας θα άλλαζε εντελώς από εδώ και στο εξής, κι ότι δεν θα μπορούσε πια να με φροντίζει. Η συμπεριφορά του ήταν πολύ αρνητική. Αφού έφτασε στο σημείο να μου πει ότι θα τον εγκατέλειπα κάποια στιγμή. Έγινα έξαλλη και δεν ήθελα να του ξαναμιλήσω. Ήθελα τόσο πολύ να του αποδείξω ότι έκανε λάθος, ώστε αποφάσισα να κάνω τα πάντα έτσι όπως εγώ νόμιζα. Οι συζητήσεις με τις νοσοκόμες, τους εργοθεραπευτές και τους φυσικοθεραπευτές ήταν πολύ πιο ωφέλιμες», μας είπε η D, Essex.

Άγνωστοι

Κάποια άτομα θεωρούν την παρουσία ανάπηρων ατόμων ενοχλητική, τους προκαλεί στενοχώρια ή αμηχανία, κτλ. Κάνουν διάφορες υποθέσεις για το πώς είναι ένα ανάπηρο άτομο και για το τί πρέπει ή μπορεί να κάνει. Επειδή φοβούνται να ρωτήσουν, και δεν μπορούν να περιμένουν για να δουν, συχνά συμπεριφέρονται ποικίλα, από το να αποφεύγουν να έχουν οπτική επαφή ως και να υποθέτουν για το τί μπορεί να κάνει ή όχι το ανάπηρο άτομο. Μπορείτε να κάνετε πολλά πράγματα για να αντιμετωπίσετε αυτές τις συμπεριφορές που οφείλονται στην άγνοια. Κάνετε ό,τι μπορείτε για να είστε χαλαροί απέναντι σε άτομα που δεν γνωρίζετε, και θα δείτε πως κι εκείνοι ανταποκρίνονται σχεδόν πάντα σε αυτήν τη συμπεριφορά. Επίσης, το χιούμορ πολλές φορές έχει μαγικές ιδιότητες σε αυτές τις περιπτώσεις.
Τέλος, είναι πολύ σημαντικό, άσχετα με το πόσο υποστηρικτικό είναι το περιβάλλον σας (οικογενειακό, φιλικό, κτλ.), να έρθετε σε επαφή με άτομα που βιώνουν τις ίδιες εμπειρίες με εσάς και να ανταλλάσσετε και να μοιράζεστε τις εμπειρίες αυτές με άλλα άτομα με κάκωση νωτιαίου μυελού.

Ζητώντας εξωτερική βοήθεια

Πολλά άτομα δέχονται την υποστήριξη από συγγενείς ή/και φίλους. Αυτό μπορεί να είναι πολύ ωφέλιμο, όμως συχνά οι δικοί μας άνθρωποι είναι πολύ υποκειμενικοί στο «πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα» ή από την άλλη μπορεί να νιώθουμε αμηχανία στο να εκφράσουμε τα συναισθήματά μας , όταν μάλιστα γνωρίζουμε ότι εκείνοι είναι αρκετά επικριτικοί. Πολύ συχνά επίσης, αλλάζουν την κουβέντα και αναφέρουν τα δικά τους προβλήματα ή αρχίζουν τις συμβουλές πριν ακόμα ακούσουν αυτό που θέλουμε να πούμε.
Από την άλλη μεριά, μια συνέδρια με κάποιον επαγγελματία θεραπευτή μας βοηθάει να δουλέψουμε κάποια πράγματα για τον εαυτό μας. Με τον ορό «θεραπευτή» εννοούμε τόσο τους συμβούλους όσο και τους ψυχοθεραπευτές ή ψυχολόγους, οι οποίοι με αντικειμενικό και αμερόληπτο τρόπο μπορούν να μας ακούσουν, αντανακλώντας έτσι το πώς σκαφτόμαστε και αισθανόμαστε. Έτσι, ανοίγονται νέες προοπτικές για εμάς. Με τον τρόπο αυτό μπορούμε να δούμε τα πράγματα πιο ξεκάθαρα. Επίσης, κατά την διάρκεια μίας συνεδρίας μπορούμε να διερευνήσουμε κάποια κομμάτια του παρελθόντος μας για να κατανοήσουμε καλύτερα το πώς αισθανόμαστε τώρα. Ένας καλός θεραπευτής δεν θα μας πει ποτέ τί θα κάνουμε, αλλά θα συνεργαστεί μαζί μας ξεκινώντας βασικά με δεδομένο ότι έχουμε τις απαντήσεις στα προβλήματά μας, αλλά δεν γνωρίζουμε πώς να τις εφαρμόσουμε στην πράξη. Η ψυχοθεραπεία δεν έχει στόχο μόνο τον θρήνο (αν και είναι πολύ υγιές να το κάνουμε κι αυτό), ούτε επίσης και το να διαιωνίζουμε τα προβλήματα. Σε μια σωστή συνεδρία θα συνεργαστείτε με τον θεραπευτή σας ο οποίος θα σας βοηθήσει να αποκτήσετε ένα αίσθημα κατανόησης των δυνατοτήτων και στόχων σας που θα σας οδηγήσουν σε έναν πιο ευτυχισμένο και θετικό τρόπο ζωής. Ο απώτερος σκοπός για εσάς είναι να κάνετε τις σωστές επιλογές και να τις θέσετε σε δράση. Έτσι μπορείτε να αποκτήσετε τον έλεγχο της δικής σας ζωής.

Πώς θα καταλάβετε ότι χρειάζεστε βοήθεια;

Όλοι μας βιώνουμε δυσκολίες σε κάποια φάση της ζωής μας. Ωστόσο, υπάρχουν περιπτώσεις που η βοήθεια ενός καταρτισμένου θεραπευτή είναι εξαιρετικά ωφέλιμη, κι η αναπηρία είναι μια από αυτές. Ακόμα κι αν βιώνετε χρόνια κάποια κατάσταση κάκωσης νωτιαίου μυελού (ΚΝΜ) ίσως κάποια στιγμή βρεθείτε στην ανάγκη να ζητήσετε βοήθεια και υποστήριξη. Πιο κάτω αναφέρονται κάποια συνηθισμένα σημάδια κίνδυνου:
*επίμονα συναισθήματα δυσαρέσκειας
*ανεξήγητη κόπωση ή δυσκολίες στον ύπνο
*δυσκολία στη συζήτηση με τους γονείς, τον σύντροφο, τους φίλους, κτλ
*αισθήματα μοναξιάς, θλίψης, κατάθλιψης, άγχους και ανησυχίας
*προβλήματα με κατάχρηση αλκοόλ ή ναρκωτικών
*δυσκολίες στη διαχείριση του θυμού, επιθετικότητα, ματαίωση
Αν βιώνετε κάποιο από αυτά τα σημάδια, ίσως θα πρέπει να σκεφτείτε την πιθανότητα να απευθυνθείτε για βοήθεια σε κάποιον κατάλληλα καταρτισμένο θεραπευτή, ώστε να μπορέσετε να αναφέρετε τα ζητήματα που σας απασχολούν και να διερευνήσετε την πηγή και το υπόβαθρο των αισθημάτων σας.

Ποια η διαφορά του θεραπευτή από τον σύμβουλο;

Σε γενικές γραμμές οι δυο αυτοί όροι «θεραπεία» και «συμβουλευτική» χρησιμοποιούνται εναλλακτικά.. Στην πράξη, ωστόσο, οι σύμβουλοι ασχολούνται με πιο άμεσα και προφανή ζητήματα, ενώ οι θεραπευτές (π.χ. οι ψυχοθεραπευτές), καταπιάνονται με πιο βαθιά θέματα – συχνά οι θεραπείες διαρκούν μήνες ή και χρόνια. Οι θεραπευτές κι οι σύμβουλοι έχουν διαφορετικό επίπεδο κατάρτισης και εμπειρίας. Το λιγότερο που μπορεί να έχει ένας σύμβουλος είναι διετή εκπαίδευση και κατοχή διπλώματος. Οι ψυχολόγοι κατέχουν πτυχίο, ενώ οι κλινικοί ψυχολόγοι πρέπει να έχουν επί προσθέτως κλινική κατάρτιση σε ειδικό τομέα. Όποια κι αν είναι τα προσόντα του ατόμου που συμβουλεύεστε θα πρέπει να κατέχει άδεια ασκήσεως επαγγέλματος.

Τί ακριβώς κάνουν οι θεραπευτές;

Οι θεραπευτές γενικά ενδιαφέρονται για τις δυνατότητες, τους ρόλους, τα μοντέλα, τους κανόνες, τους στόχους και τις σχέσεις. Ανάλογα με την κατάρτιση και την εκπαίδευσή του, ο θεραπευτής χρησιμοποιεί τις συνεντεύξεις, τα ψυχολογικά τεστ, τις κλίμακες αξιολόγησης, την ύπνωση, τις συζητήσεις, ασκήσεις χαλάρωσης, γραπτές αναθέσεις, μεθόδους ανταμοιβής, κι άλλες τεχνικές, ανάλογα με την περίσταση. Αυτό που όλοι έχουν ως κοινό παρανομαστή είναι η «θεραπεία μέσω της συζήτησης», π.χ. χρησιμοποιούν είτε εξατομικευμένες είτε ομαδικές συνεδρίες όπου συζητούν και διερευνούν τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο πελάτης τους.

Συμβουλευτική, Ψυχοθεραπεία, Ψυχανάλυση, Ψυχολογία – Ποιες οι διάφορες τους;

Η συμβουλευτική μέθοδος είναι πιο βραχύβια από τις άλλες μορφές θεραπείας, κι ο θεραπευτής επικεντρώνεται στη διασαφήνιση των συναισθημάτων σας με την απεικόνιση των πραγμάτων προς εσάς για την καλύτερη κατανόησή τους. Επίσης, δίνουν μεγαλύτερη βαρύτητα με καταστάσεις του «εδώ και τώρα». Στην ψυχοθεραπεία γίνεται προσπάθεια διερεύνησης καταστάσεων της παιδικής ηλικίας, της ανατροφής και των σχέσεων. Η ψυχοθεραπεία διαρκεί περισσότερο, ενώ η ψυχανάλυση διερευνά σε βάθος, και κάποιες φορές απαιτούνται τρεις-τέσσερις συνεδρίες την εβδομάδα με επικέντρωση στο επίπεδο του υποσυνείδητου. Η Ψυχολογία είναι η μελέτη της ανθρώπινης συμπεριφοράς, της σκέψης και των συναισθημάτων. Οι πιο πολλοί θεραπευτές (είτε ονομάζονται σύμβουλοι είτε ψυχοθεραπευτές) χρησιμοποιούν συνδυασμούς ψυχοθεραπευτικών και συμβουλευτικών τεχνικών.

Ποιοι θεραπευτές θεωρούνται καταρτισμένοι;

Είναι πολύ σημαντικό, να εξετάζετε κατά πόσο το άτομο που θα επιλέξετε για την συμβουλευτική ή ψυχοθεραπεία σας να έχουν την κατάλληλη έγκριση και κατάρτιση. Επί του παρόντος δεν υπάρχουν κανονισμοί που να αφορούν τους συμβούλους (έτσι ο καθένας μπορεί να ανοίξει ένα γραφείο και να αυτό-αποκαλείται σύμβουλος), επομένως, κρίνεται απαραίτητο να ελέγχετε αν ο σύμβουλός σας έχει την κατάλληλη κατάρτιση. Οι πιο πολλοί είναι εγγεγραμμένοι σε αντίστοιχους επαγγελματικούς κλάδους. Ένας σύμβουλος θα πρέπει να κατέχει αντίστοιχο πτυχίο και να έχει παρακολουθήσει τουλάχιστον 2 χρόνια εκπαίδευση που να περιλαμβάνει πρακτική και κλινική άσκηση, καθώς και προσωπική ψυχοθεραπεία. Λιγότερου χρόνου εκπαίδευση ή πτυχίο μέσω αλληλογραφίας δεν προσφέρουν το κατάλληλο επίπεδο κατάρτισης.
Η εγγραφή στο αντίστοιχο επαγγελματικό κλάδο προϋποθέτει την απαιτούμενη εκπαίδευση,κατάρτιση και εμπειρία.

Πόσο συχνά θα πρέπει να κανονίζονται οι συνεδρίες;

Πιο συχνά συνηθίζεται μια συνέδρια την εβδομάδα. Ωστόσο, κάποιες φορές (κυρίως στις περιπτώσεις που ακολουθούμε την κλασσική Φροϋδική ψυχανάλυση) οι συνεδρίες κανονίζονται πιο τακτικά.

Πόσο διαρκούν οι συνεδρίες;

Γενικά η πρώτη συνεδρία γνωριμίας διαρκεί περισσότερο, ιδιαίτερα αν πρόκειται για συνεδρία αξιολόγησης, κυρίως αν υπάρχει παραπεμπτικό από τον θεράποντα ιατρό σας. Έπειτα, οι περισσότερες συνεδρίες διαρκούν γύρω στα 50 λεπτά, στα οποία τα τελευταία 5-10 λεπτά γίνεται μια ανακεφαλαίωση όσων έχουν συζητηθεί και σχολιάζεται η πιθανή πρόοδος που έχει επιτευχθεί.
Πώς είμαστε σίγουροι ότι όσα ειπωθούν στη συνέδρια θα παραμείνουν απόρρητα;
Όλα όσα λέγονται κατά τη διάρκεια της συνεδρίας παραμένουν απόρρητα κι οι θεραπευτές είναι υποχρεωμένοι να υπογράψουν ένα κώδικα ηθικής κατά την εγγραφή τους στον επαγγελματικό τους κλάδο. Άρση του απορρήτου συμβαίνει μόνο σε εξαιρετικά σπάνιες περιπτώσεις. Μπορείτε να ρωτήσετε τον θεραπευτή σας για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με αυτό στην πρώτη σας συνάντηση.

Χρειάζεται να πάρω κάποιο παραπεμπτικό από τον θεράποντα ιατρό μου;

Μόνο στην περίπτωση που θέλετε να δείτε κάποιον θεραπευτή του ΕΣΥ. Η πρόσβαση σε αυτή τη μορφή θεραπευτικής παρέμβασης είναι αρκετά περιορισμένη, και ακόμα και στην περίπτωση που έχετε παραπεμπτικό, ο θεραπευτής μπορεί να σας παρακολουθήσει για μικρό χρονικό διάστημα. Κάποιοι ιατροί συνεργάζονται με αρκετούς ψυχοθεραπευτές, αλλά και πάλι το χρονικό διάστημα είναι περιορισμένο.

Τί κάνουμε αν δεν αισθανόμαστε άνετα με τον θεραπευτή μας;

Οι καλοί θεραπευτές γνωρίζουν τη σημασία του «ταιριάσματος» μεταξύ του πελάτη και του θεραπευτή. Γι’ αυτό και στην πρώτη συνέδρια συζητείται αν ο πελάτης νιώθει άνετα απέναντι στον θεραπευτή. Αν, οποιαδήποτε στιγμή, νιώσετε ότι κάτι δεν σας αρέσει κατά τη διάρκεια της συνεδρίας θα πρέπει να το αναφέρετε στον θεραπευτή. Είναι προτιμότερο έτσι να σας προτείνει κάποιον άλλον/ην θεραπευτή/τρια.

Θα πρέπει να με δει ένας θεραπευτής με κάκωση νωτιαίου μυελού (ΚΝΜ);

Δυστυχώς, ο αριθμός των ατόμων που είναι κατάλληλα καταρτισμένοι και ταυτόχρονα πάσχουν από ΚΝΜ είναι πολύ περιορισμένος. Προφανώς τα πλεονεκτήματα ενός θεραπευτή με ΚΝΜ είναι πολλά. Ωστόσο, ένας καλός θεραπευτής δεν «εξετάζει» μόνο την αναπηρία σας, αλλά σας βλέπει σαν ολότητα, π.χ. εξετάζει το παρελθόν σας, την οικογένειά σας, τις σχέσεις σας, κτλ, και δουλεύει θέτοντας διάφορους στόχους. Επομένως, μην συμπεραίνετε ότι μόνο ένας θεραπευτής με ΚΝΜ μπορεί να σας βοηθήσει. Ένας μη ανάπηρος θεραπευτής μπορεί εξίσου να έχει την κατάλληλη κατάρτιση και εμπειρία.

Πόσο κοστίζει η θεραπεία και ποιος πληρώνει γι’ αυτήν;

Αν είστε τυχεροί και σας παραπέμψει ο θεράπων ιατρός σας σε κάποιον θεραπευτή του ΕΣΥ, τότε η θεραπεία είναι δωρεάν.
Για τις ιδιωτικές θεραπείες οι τιμές διαφέρουν σημαντικά, και στην περίπτωση που απαιτείται μακρόχρονη θεραπεία υπάρχει κυμαινόμενη κλίμακα. Είναι πολύ σημαντικό να καθοριστεί η τιμή της συνεδρίας από την αρχή. Οι τιμές ποικίλουν και εξαρτώνται από την επαγγελματική κατάρτιση του θεραπευτή, την περιοχή που μένετε, την εμπειρία που έχει ο θεραπευτής, τις απαιτήσεις του πελάτη, κτλ. Οι τιμές κυμαίνονται από 20 ευρώ και φτάνουν ως και πάνω από 100 ευρώ την ώρα. Οι τιμές καθορίζονται τόσο για τους συμβούλους όσο και για τους ψυχολόγους από τους αντίστοιχους επαγγελματικούς κλάδους που ανήκουν, και δεν υπάρχει κανένας λόγος να πληρώνετε περισσότερα από ό,τι αυτοί θέτουν. Οι περισσότερες θεραπείες καθορίζουν τις τιμές τους σε μηνιαία βάση. Και πάλι, είναι πολύ σημαντικό να ξεκαθαρίσετε πώς θέλετε να πληρώνετε. Όπως προαναφέραμε, πολλοί θεραπευτές ακολουθούν κυμαινόμενη κλίμακα τιμών, που σημαίνει ότι το ποσό που τελικά πληρώνετε καθορίζεται από το εισόδημά σας.

Πόσο διαρκεί η θεραπεία;

Αυτό εξαρτάται από εσάς και τα θέματα που σας απασχολούν κατά τη συνεδρία. Εξαρχής ο θεραπευτής θα πρέπει να σας δώσει κάποια ιδέα, και κυρίως αν θεωρεί ότι θα πρέπει να σας βλέπει για αρκετό καιρό. Για ορισμένους, κυρίως για αυτούς που ακολουθούν τη γνωστική μέθοδο, οι συνεδρίες μπορεί να διαρκέσουν από 6 έως 8 βδομάδες. Για τις ψυχαναλυτικού τύπου προσεγγίσεις το χρονικό διάστημα ποικίλει από μερικούς μήνες ως και χρόνια.

Πότε μπορώ να σταματήσω;

Εσείς είστε υπεύθυνοι για τη θεραπευτική σας προσέγγιση και μπορείτε να σταματήσετε όποτε θέλετε. Ένας καλός θεραπευτής θα καθορίσει από την αρχή πόσο περίπου υπολογίζει ότι θα διαρκέσουν οι συνεδρίες σας. Μπορεί να διαρκέσουν πιο πολύ από ό,τι αρχικά είχε υπολογιστεί ή μπορεί κάποια στιγμή να νιώσετε ότι έχετε κουραστεί. Αν ισχύει αυτό δεν θα πρέπει να πιέζεστε να συνεχίσετε. Παρόλα αυτά θα πρέπει να γνωρίζετε ότι πολλά άσχημα συναισθήματα συχνά αποτελούν σημάδια ότι κάτι αρχίζει να δουλεύει στο υποσυνείδητό σας – παραδόξως λοιπόν πολλές φορές θα νιώσετε άσχημα πριν αρχίσετε να αισθάνεστε καλά! Συζητήστε το με τον θεραπευτή σας πριν αποφασίσετε να διακόψετε τις συνεδρίες. Είναι πολύ ωφέλιμο να κατανοήσετε τί συμβαίνει μέσα σας από το να το αποφύγετε. Είναι πολύ σύνηθες να αποφασιστεί από κοινού με τον θεραπευτή σας ποτέ θα λήξει η θεραπεία σας, κι αυτό γίνεται συνήθως 6 βδομάδες περίπου έπειτα από αυτήν την απόφαση. Στο χρόνο αυτό η θεραπευτική διαδικασία επιβραδύνεται, γίνεται ανακεφαλαίωση της προόδου σας και ακολουθεί το «πέρας» της θεραπείας.

Τί είναι η συμβουλευτική μέσω Διαδικτύου;

Η συμβουλευτική on line ή αλλιώς η διαδικτυακή συμβουλευτική είναι μια μέθοδος στην οποία ο θεραπευτής συζητά με εσάς μέσω του Διαδικτύου, όπου σας προσφέρεται κάποια ψυχολογική βοήθεια και συμβουλές σε θέματα που σας απασχολούν. Μπορεί να γίνει με τη μορφή ερωτήσεων–απαντήσεων ή με τη μορφή κουβέντας μέσω e mail, chat, βίντεο, κτλ.
Η μέθοδος αυτή δεν αποτελεί υποκατάστατο της κανονική θεραπείας και σίγουρα δεν αντικαθιστά τη διαπροσωπική σχέση με τον θεραπευτή. Ωστόσο, αν και υστερεί σε σχέση με την ολοκληρωμένη ψυχοθεραπευτική προσέγγιση, μπορεί να αποτελεί σημαντική μορφή βοήθειας για ορισμένα άτομα που δεν έχουν τη δυνατότητα να πληρώσουν ή να μεταφερθούν για τις συνεδρίες, και γι’ αυτά τα άτομα είναι ουσιαστικά η μόνη λύση. Στα αρνητικά της μεθόδου είναι τα νομικά ζητήματα που μπορεί να προκύψουν, ειδικά αν υπάρχουν παράπονα που αφορούν την προσέγγιση, κι ο θεραπευτής δεν ανήκει στον επαγγελματικό κλάδο της χώρας διαμονής του πελάτη, αλλά βρίσκεται σε άλλη χώρα (π.χ. ΗΠΑ).

Μετάφραση από τα free factsheets της ιστοσελίδας www.spinal.co.uk

Απόδοση στα ελληνικά:
Ζουρνατζιδης Παναγιώτης, Εργοθεραπευτής
panos@disabled.gr