Sex Talks: Κουβέντες για μεγάλα παιδιά
Πώς λειτουργούμε σεξουαλικά μετά την κάκωση του νωτιαίου μυελού;
Ο ρόλος του ερωτικού μας συντρόφου

Στις γυναίκες, τα κέντρα του νωτιαίου μυελού μεταξύ Θ11 και Ο2 ευθύνονται για τη νεύρωση της μήτρας, ενώ από τα Ι2-Ι4 νευρώνεται το αιδοίο και ο κόλπος. Αυτό σημαίνει πως η κάκωση του νωτιαίου μυελού (ΚΝΜ) στις γυναίκες δεν επηρεάζει τον κύκλο της σεξουαλικής τους ανταπόκρισης. Οι όποιες αλλαγές παρατηρούνται αμέσως μετά την κάκωση, οφείλονται κυρίως στο λεγόμενο νωτιαίο σοκ, στην ορμονική διαταραχή, στα φάρμακα και στο δικαιολογημένο αυξημένο άγχος που προκαλεί το γεγονός της.

Μετά την ΚΝΜ, μπορεί να καθυστερήσει η εμμηνορρυσία για 1, 3 ή ακόμα και 6 μήνες, όμως συνήθως επιστρέφει στην κανονική περιοδικότητά της μέσα σε ένα χρόνο. Εξάλλου, ακόμα κι αν κάποιες γυναίκες με ΚΝΜ έχουν ακανόνιστη έμμηνο ρύση, εξακολουθούν να έχουν τη δυνατότητα μετά την επαναφορά του κανονικού τους κύκλου να αποκτήσουν παιδί, όπως ακριβώς και οι γυναίκες που δεν έχουν αναπηρία.
Κάτι που επίσης συμβαίνει συχνά, είναι ότι μετά την κάκωση, συνήθως δεν υπάρχει επαρκής λίπανση στον κόλπο, οπότε ίσως χρειάζεται στο εξής η χρήση κάποιου βοηθητικού λιπαντικού (πχ. K-Y gel). Όμως, καθεαυτός ο κύκλος της σεξουαλικής λειτουργίας των γυναικών με ΚΝΜ, δε διακόπτεται.

Από την άλλη, για τους άντρες είναι πιο περίπλοκα τα πράγματα. Ας αρχίσουμε πρώτα με λίγη ανατομία, γιατί μάλλον θα βοηθήσει να γίνουν κατανοητές οι αλλαγές που εμφανίζονται στους άντρες.

Στο νωτιαίο μυελό, υπάρχουν δύο περιοχές που ελέγχουν τη σεξουαλική λειτουργία:
– Η μία είναι από τo Θ11 (κάποια βιβλία μιλάνε και για Θ10) έως το Ο2.
– Η άλλη είναι από το Ι4 έως το Ι2.

Στους άντρες, τα νευροτόμια του νωτιαίου μυελού από το Θ11 έως το Ο2, ελέγχουν αυτό που ονομάζουμε «ψυχογενή στύση», δηλ. στύση της οποίας το ερέθισμα είναι στον εγκέφαλο – βλέποντας γυμνό, κοιτάζοντας ένα περιοδικό, καθώς φαντασιώνεται ή ενώ βλέπει όνειρα, το ερέθισμα της στύσης ξεκινά στον εγκέφαλο. Αυτό ερέθισμα κατεβαίνει στο νωτιαίο μυελό και τα αντίστοιχα κέντρα που βρίσκονται στα Θ11-Ο2 ανταποκρίνονται και υποκινούν την ψυχογενή στύση.

Από την άλλη, τα κέντρα που βρίσκονται στα Ι2-Ι4 είναι «αντανακλαστικά κέντρα», δηλαδή κέντρα που ελέγχουν τοπικά αντανακλαστικά – και με τον όρο «τοπικά αντανακλαστικά» εννοώ πως το νευρικό σήμα δεν χρειάζεται να φτάσει στον εγκέφαλο για να λειτουργήσει ένα τοπικό αντανακλαστικό. Το σήμα πηγαίνει μόνο μέχρι το νωτιαίο μυελό και επιστρέφει.

Έτσι, όσοι έχουν κακώσεις ψηλά στην αυχενική μοίρα, ψηλά στο επίπεδο του θώρακα, και εφόσον η κάκωσή τους είναι πλήρης (δηλ. έχουν πλήρη διατομή του νωτιαίου μυελού, οπότε δεν μπορούν να μεταβιβαστούν τα σήματα), τότε συνήθως δεν έχουν ψυχογενείς στύσεις.
Όμως, όλη η βλάβη που έχει προκληθεί από την ΚΝΜ, όλα τα οιδήματα, βρίσκονται πάνω από το επίπεδο της κάκωσης, που σημαίνει πως το κάτω μέρος της σπονδυλικής στήλης και του νωτιαίου μυελού, δηλ. αυτό το τμήμα μεταξύ Ι2 και Ι4, έχει παραμείνει άθικτο και λειτουργικό – απλώς δεν συνδέεται με τον εγκέφαλο.
Έτσι, τα αντανακλαστικά εξακολουθούν να μπορούν να περάσουν από αυτό το τμήμα του νωτιαίου μυελού, δηλαδή από το λεγόμενο ιερό αντανακλαστικό τόξο (στην ιερή μοίρα του νωτιαίου μυελού) – και όντως υπάρχουν πολλά τοπικά αντανακλαστικά που περνούν από αυτή την περιοχή.

Επομένως, στις «αντανακλαστικές στύσεις», δηλ. στις στύσεις που εγείρονται από τριβή στο εσωτερικό του μηρού, αυνανισμό, άγγιγμα στην ηβική περιοχή, καθετηριασμό, ή από οποιοδήποτε εξωτερικό ερέθισμα, το νευρικό σήμα εισέρχεται στο νωτιαίο μυελό και στη συνέχεια επιστρέφει, υποκινώντας τη στύση.

Έτσι, οι άντρες με υψηλές ΚΝΜ, έχουν περισσότερο αντανακλαστικές και λιγότερο ψυχογενείς στύσεις, εάν η κάκωσή τους είναι πλήρης.

Τώρα, όσοι έχουν ΚΝΜ σε χαμηλά επίπεδα, κάτω από το Ο2, η βλάβη και το οίδημά τους βρίσκεται στο κάτω μέρος του νωτιαίου μυελού και είναι πιο πιθανό να επηρεαστούν τα αντανακλαστικά. Δηλαδή συνήθως δεν έχουν σπασμούς και άλλα τοπικά αντανακλαστικά, αλλά τα κέντρα στο Θ11-Ο2 εξακολουθούν να συνδέονται με τον εγκέφαλο, κι έτσι μπορούν να έχουν ψυχογενείς στύσεις.

Υπάρχει ωστόσο μια μικρή ομάδα ανδρών, και συνήθως η ΚΝΜ είναι ακριβώς σε αυτά τα κέντρα μεταξύ Θ11 και Ι2, που δεν μπορούν να έχουν καθόλου στύση – αλλά δεν είναι η πλειοψηφία των ανθρώπων.

Επομένως, οι περισσότεροι άνδρες μετά την κάκωση νωτιαίου μυελού μπορούν να έχουν κάποιου είδους στύση, είτε ψυχογενή είτε ρεφλεξογενή (αντανακλαστική).

Ένα άλλο σχετικά με τη ρεφλεξογενή στύση είναι ότι οι περισσότεροι άντρες λένε ότι μπορούν μεν να έχουν στύση, αλλά δεν μπορούν να την έχουν πάντα τη στιγμή που τη θέλουν, δεν είναι πάντα αρκετά πλήρης, ή δεν παραμένει για αρκετό χρονικό διάστημα. Αυτή είναι η συντριπτική πλειοψηφία. Άλλοι πάλι λένε ότι μπορούν να έχουν στύση κάθε φορά που τη θέλουν, πλήρη, με ικανή διάρκεια, και δεν αντιμετωπίζουν προβλήματα. Άλλοι, ότι δεν έχουν ποτέ στύση μετά την κάκωσή τους. Όλα εξαρτώνται από το επίπεδο και την έκταση της ΚΝΜ, και βεβαίως κανένας άντρας δεν μπορεί να λειτουργεί σεξουαλικά ακριβώς όμοια με κάποιον άλλο.

Ο ρόλος του συντρόφου στην προσωπική φροντίδα και πώς αυτό επηρεάζει την ερωτική σχέση

Υπάρχει μια σειρά θεμάτων που είναι σημαντικό να μπορεί να τα συζητήσει όποιος αποκτά κάκωση νωτιαίου μυελού, από πολύ νωρίς, όσο είναι ακόμα στο νοσοκομείο ή στο κέντρο αποκατάστασης.

Όταν οι γιατροί ή οι νοσηλευτές πουν σε κάποιον που είναι ακόμα κλινήρης στο νοσοκομείο με έναν πρόσφατο τραυματισμό, ότι «κάποιος πρέπει να μάθει να σας φροντίζει», το πρώτο πράγμα που σκέφτονται όλοι είναι ότι ο σύντροφος θα πάρει αυτό τον ρόλο. Και όντως, αυτό που λέω πάντα στους ασθενείς μου είναι ότι «είναι σημαντικό ο σύντροφος σας να γνωρίζει πώς να χειρίζεται και πώς να φροντίζει το σώμα σας στην περίπτωση που για κάποιο λόγο ο προσωπικός σας βοηθός δεν είναι διαθέσιμος». Ένα άλλο παράδειγμα που τους φέρνω είναι «τί θα γίνει αν θέλετε να πάτε στην Αυστραλία πχ. για κανά τετράμηνο, και δεν θέλετε να πάρετε βοηθό μαζί σας, επειδή ξέρετε ότι θα είναι ένα επιπλέον εισιτήριο, ένα επιπλέον δωμάτιο ξενοδοχείου και όλα αυτά τα εξτρά». Σε αυτή την περίπτωση, θα πρέπει ο σύντροφός σας να ασχοληθεί με την υγιεινή του σώματός σας.

Ωστόσο, δεν πρέπει κατ’ανάγκη ο σύντροφος να είναι και ο κύριος προσωπικός βοηθός σας. Οι σχέσεις μεταξύ των περισσότερων ανθρώπων είναι ήδη έτσι κι αλλιώς περίπλοκες και μερικές φορές είναι πολύ δύσκολο να είσαι ταυτόχρονα και προσωπικός βοηθός και εραστής.
Επομένως, συνήθως συζητάω αρκετά με τους ασθενείς στη μονάδα μου (ή αν θέλουν και με τους συντρόφους τους) για τον ή τους ρόλους που θα ήθελαν να έχει ο σύντροφός τους σε σχέση με την καθημερινή υποστήριξή τους. Όταν λοιπόν διαπιστώνουμε πως είναι μεγάλη η πρόκληση και το ρίσκο να αναλάβει τα πάντα ο σύντροφος, τότε είναι προτεραιότητα να βρεθεί κάποιος άλλος που θα έχει τον ρόλο του προσωπικού βοηθού.

Πολλά από αυτά εξαρτώνται βέβαια από την οικονομική κατάσταση, τη διαθεσιμότητα ή μη κάποιου τρίτου, ή τις επιθυμίες του ζευγαριού. Κάποιοι λένε πως είναι «καλύτερα να ξοδέψουμε χρήματα σε προσωπικό βοηθό που θα έρθει να αναλάβει τη ρουτίνα για την εκκένωση του εντέρου, το ντους, κλπ, ώστε να αφοσιωθούμε στο να είμαστε εραστές». Άλλοι πάλι λένε ότι «δε με ενοχλεί να αναλάβω τη φροντίδα του συντρόφου μου, και άλλωστε, προτιμούμε να ξοδεύουμε τα χρήματά μας για κανά δείπνο, ή για να κάνουμε μαζί δυο ταξιδάκια το χρόνο».
Σε κάθε περίπτωση, ο ρόλος του κάθε συντρόφου είναι πραγματικά κάτι που επαφίεται αποκλειστικά και μόνο στη δυναμική της σχέσης.

Της Diane M. Rowles (Νοσηλεύτρια στο Rehabilitation Institute of Chicago)
Απόδοση: Αλέξανδρος Γεωργουλής