Πολλοί άνθρωποι συνδέουν την κάκωση του νωτιαίου μυελού (SCI) με απώλεια σεξουαλικής ικανότητας, κυρίως στους άνδρες. Η αλήθεια, όμως, είναι ότι η παράλυση δεν συνεπάγεται, πλέον, και αποκλεισμό από τη σεξουαλική επαφή ή την πατρότητα.
ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ
«Περίπου οι μισοί από τους ανθρώπους με κάκωση του νωτιαίου μυελού (SCI) δεν έχουν τη δυνατότητα να πετύχουν ή διατηρήσουν μια στύση χωρίς βοήθημα και το 95% δεν μπορούν να εκσπερματώσουν», λεει ο Richard E. Berger, MD, καθηγητής του Τμήματος Ουρολογίας και διευθυντής του Ιατρικού Κέντρου Αναπαραγωγής και Σεξουαλικής Ιατρικής. «Και τα δύο προβλήματα», λεει ο Berger, «μπορούν να αντιμετωπιστούν με διάφορους τρόπους».
Ίσως η ευκολότερη μέθοδος για την απόκτηση στύσης είναι η χρήση μιας αεραντλίας που εφαρμόζεται πάνω στο πέος και του διοχετεύει αίμα με αναρρόφηση. Ύστερα, για να διατηρηθεί η στύση, τοποθετείται στη βάση του πέους ένα δαχτυλίδι που σφίγγει. Η μέθοδος αυτή είναι επιφανειακή και ιδιαίτερα αποτελεσματική για το 80-90% των ανθρώπων που την εφαρμόζουν. Παρόλα αυτά, πρέπει να προσέξει κανείς να μην αφήνει το δαχτυλίδι περισσότερο από μισή ώρα κάθε φορά, ώστε να μην υπάρχει κίνδυνος να πήξει το αίμα μέσα στο πέος.
Η αεραντλία στοιχίζει λιγότερο από $500. Μειονεκτήματά της είναι ότι χρειάζεται προγραμματισμός, για να την έχει κανείς όταν τη χρειαστεί, και μερικά ζευγάρια βρίσκουν τα εξαρτήματά της ενοχλητικά ή «διεστραμμένα». Μπορούν, επίσης, να προκληθούν μελανιές πάνω στο πέος, αν η άντληση γίνει με δύναμη ή κρατήσει πολλή ώρα.
Μια άλλη μέθοδος για στύση είναι να κάνει κανείς ένεση μικρής δόσης φαρμάκου, συνήθως προσταγλανδίνης Ε-1, απευθείας πάνω στο πέος, για να αυξηθεί η ροή του αίματος. «Βασικά, το φάρμακο δίνει εντολή στα αιμοφόρα αγγεία να κάνουν αυτό που συνήθως τους λένε τα νεύρα», εξηγεί ο Berger. «Χορηγείται με μια μικρή σύριγγα ινσουλίνης (ίδια με αυτή που χρησιμοποιούν οι διαβητικοί), έτσι ακόμη και για τους άντρες που έχουν κάποια αισθητικότητα, δεν είναι ιδιαίτερα επώδυνη».
Όπως και με την προηγούμενη μέθοδο, η δόση προσαρμόζεται, για να διαρκεί η στύση περίπου 30’, ώστε να αποφύγουμε τους κινδύνους από στύσεις μεγάλης διάρκειας. Οι πρώτες ενέσεις γίνονται στην κλινική, ώστε να καταλήξουμε στη σωστή δόση. Η ενδοπεϊκή ένεση μπορεί να γίνει μόνο μια φορά την ημέρα και υπάρχει κάποιος κίνδυνος να δημιουργηθεί ουλή πάνω στο πέος. Γι’ αυτό ο Berger συνιστά να μη γίνεται συχνότερα από δυο φορές την εβδομάδα. Πολλοί άντρες με SCI προτιμούν τη μέθοδο αυτή, γιατί είναι γρήγορη και δεν απαιτεί ογκώδη εξαρτήματα. Το φάρμακο είναι αποτελεσματικό στο 60-70% των ανθρώπων που το δοκιμάζουν κι η κάθε έγχυση στοιχίζει $10-20, ανάλογα με τη δόση.
Για τους άνδρες με τετραπληγία που δεν έχουν τη δυνατότητα να χειριστούν την αεραντλία ή να κάνουν την ένεση, μπορεί η σύντροφός τους να εκπαιδευτεί να τα κάνει γι’ αυτούς. Πολλά ζευγάρια μαθαίνουν να σκέφτονται αυτές τις ενέργειες ως μέρος της σεξουαλικής προετοιμασίας και βρίσκουν ότι αυξάνουν ακόμη και τη διέγερση.
Όταν καμία από τις παραπάνω μεθόδους δεν είναι αποτελεσματική, τότε οι άνθρωποι με SCI μπορούν να επιλέξουν μια ημι-εύκαμπτη συσκευή ή μια που να μπορεί να φουσκωθεί, για να εμφυτευτεί χειρουργικά στο πέος τους. «Υπάρχουν πολλοί τύποι εμφυτευμάτων για το πέος, αλλά αυτές που λειτουργούν καλύτερα για τους ανθρώπους χωρίς αισθητικότητα είναι οι αυτοτελείς συσκευές που μπορούν να φουσκωθούν», αναφέρει ο Berger. Σε αυτά τα συστήματα, μια μικρή αντλία, τοποθετημένη συνήθως στην άκρη του πέους, φουσκώνει το εμφύτευμα με υγρό, όταν είναι επιθυμητή μια στύση. Με τις κακώσεις του νωτιαίου μυελού, η έλλειψη αισθητικότητας μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα διάβρωσης, όπου το εμφύτευμα ξεχειλίζει προς τα έξω, διαμέσου του δέρματος. Τα εμφυτεύματα που χαλαρώνουν, όταν δεν χρησιμοποιούνται, δημιουργούν μικρότερη πίεση κι έτσι μειώνεται ο κίνδυνος διάβρωσης.
Τα πεϊκά εμφυτεύματα είναι χρήσιμα και για τους άνδρες που δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν condom λόγω συρρίκνωσης του πέους. Όμως, η τοποθέτησή τους καταστρέφει τον στυτικό ιστό του πέους. Όταν αφαιρεθούν, ο ιστός αυτός δεν θα λειτουργήσει τόσο καλά όσο πριν από την εμφύτευση. Τα εμφυτεύματα είναι επιπλέον και ακριβά. Στοιχίζουν, μαζί με την τοποθέτησή τους περίπου $10.000. «Έτσι, συμβουλεύουμε τους πελάτες μας να δοκιμάσουν πρώτα άλλες μεθόδους», λεει ο Berger.
Η τεχνολογία και η ιατρική μπορούν να κάνουν εφικτή τη συνουσία για τους άνδρες με SCI, αλλά η σεξουαλική πράξη καθαυτή δεν θα είναι όπως πριν από το ατύχημα. Χωρίς αισθητικότητα στα γεννητικά όργανα και/ή οργασμό, οι άνδρες με SCI συνήθως μαθαίνουν να επικεντρώνονται σε εναλλακτικές μορφές διέγερσης. «Άλλα σημεία του σώματος γίνονται, συχνά, πιο ευαίσθητα, ειδικά γύρω από τις περιοχές όπου σταματά η φυσιολογική αίσθηση», λεει ο Berger. Και προσθέτει: «Οι άνδρες με SCI, όταν κοιμούνται, συνήθως δεν βλέπουν στο όνειρο τον εαυτό τους με SCI. Μπορούν να νιώσουν τα πάντα. Είχα κάποιους που μου έλεγαν ότι, όταν κάνουν σεξ, βάζουν τον εαυτό τους σε κατάσταση ονείρου».
Οι άνδρες με παράλυση επικεντρώνονται, επίσης, περισσότερο στην απόλαυση της συντρόφου τους «και αυτό προσφέρει στους ίδιους απόλαυση» αναφέρει ο Berger. «Τους αρέσει να βλέπουν. Επίσης, κατά ένα μεγάλο ποσοστό, απλώς θέλουν να λειτουργούν όσο το δυνατόν πιο φυσιολογικά. Το να αντιλαμβάνονται ότι μπορούν να λειτουργήσουν σεξουαλικά και να ικανοποιήσουν σεξουαλικά τη σύντροφό τους είναι απολαυστικό και ικανοποιητικό, όταν συμβαίνει. Το σεξ είναι κυρίως μέσα στο κεφάλι τους».
ΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑ
Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι όρχεις συνεχίζουν να παράγουν σπέρμα μετά την κάκωση του νωτιαίου μυελού, αλλά παρακωλύεται η εκσπερμάτωση. Έτσι, το θέμα είναι το πώς θα πάρουμε σπέρμα από τους άνδρες με SCI, ώστε να γίνει η γονιμοποίηση. Υπάρχουν 3 βασικές τεχνικές-οι δυο είναι για πρόκληση εκσπερμάτωσης κι η τρίτη αφορά τη λήψη σπέρματος με λεπτή χειρουργική τομή στο όσχεο. Επειδή, όμως, η τελευταία μέθοδος μπορεί να προκαλέσει ουλές ή και μπλοκάρισμα στους προσαγωγούς, είναι προτιμότερο να δοκιμαστούν οι άλλες δυο πρώτα.
Με την πρώτη μέθοδο, τοποθετείται ένας δονητής στο κεφάλι του πέους, για να προκαλέσει μια αντανακλαστική εκσπερμάτωση. Η μέθοδος αυτή χρησιμοποιείται εδώ και 13 χρόνια και λειτουργεί καλύτερα στους άνδρες με κάκωση στον L2 και πάνω, στους οποίους το πιθανότερο είναι τα απαραίτητα αντανακλαστικά να έχουν παραμείνει ανέπαφα. «Ένας νέος δονητής ανέβασε το ποσοστό επιτυχίας αυτής της μεθόδου στο 70%», αναφέρει ο Berger. «Μπορούν επίσης οι ενδιαφερόμενοι να τον χρησιμοποιήσουν στο σπίτι τους και να γίνει η γονιμοποίηση, πάλι στο σπίτι, με κολπική σύριγγα… γεγονός που κάνει το όλο θέμα λιγότερο νοσοκομειακό».
Η δεύτερη μέθοδος, που χρησιμοποιείται εδώ και 6-7 χρόνια, στοχεύει στον ερεθισμό των γεννητικών αδένων και των προσαγωγών με ηλεκτρικό καθετήρα στον πρωκτό. Ο ερεθισμός δημιουργεί συστολή στους αδένες που προκαλούν μια τεχνητή εκσπερμάτωση. Για τους ασθενείς που έχουν αίσθηση, η ηλεκτρο-εκσπερμάτωση μπορεί να είναι επώδυνη και γι’ αυτό πρέπει να γίνεται με αναισθητικό, αλλά, όπως λεει ο Berger, «ευτυχώς, οι περισσότεροι άνθρωποι που τη χρειάζονται, δεν μπορούν να τη νιώσουν».
Και η εκσπερμάτωση με δονητή και η ηλεκτρο-εκσπερμάτωση μπορεί να προκαλέσουν autonomic dysreflexia (αυτόνομη δυσαντανακλαστικότητα του νευρικού συστήματος), γι’ αυτό, στη διάρκεια και των δυο διαδικασιών, παρακολουθούμε στενά την πίεση του αίματος. «Αν σε κάποιον αρχίσει να ανεβαίνει η πίεση, σταματάμε». Στους ασθενείς που παθαίνουν autonomic dysreflexia, κατά τη διαδικασία αυτή, χορηγούμε τη φαρμακευτική ουσία nifedipine, για να έχουμε ελέγξει το πρόβλημα πριν από την επόμενη συνάντηση.
Ένα άλλο θέμα που μας απασχολεί με την πρόκληση εκσπερμάτωσης είναι τα επίπεδα δραστικότητας και κινητικότητας του σπέρματος που μπορεί να είναι χαμηλά, ειδικά στην αρχή. Όπως λεει ο Berger, «στους άνδρες που δεν εκσπερματώνουν, το σπέρμα μένει στάσιμο για μεγάλες χρονικές περιόδους, γεγονός που μειώνει την κινητικότητά του. Η κινητικότητα, συχνά, βελτιώνεται με επαναλαμβανόμενες διεγέρσεις και με την άμεση χορήγηση δυο φαρμάκων στο σπέρμα που παρελήφθη, τα οποία αυξάνουν τα επίπεδα ενέργειας».
Με αυτές τις μεθόδους, η κλινική του Berger κατάφερε να έχει ποσοστό εγκυμοσύνων γύρω στο 30%. «Εξαρτάται από το πόσο επίμονοι είναι οι άνθρωποι», αναφέρει ο Berger. Κάτω από τις καλύτερες συνθήκες, σε ανθρώπους χωρίς κακώσεις, το ποσοστό εγκυμοσύνων είναι μόνο 20% μηνιαίως, γι’ αυτό χρειάζονται πολλές προσπάθειες μέχρι να πετύχει η γονιμοποίηση. Τα τελευταία 5 χρόνια, ο Berger εκτιμά ότι η κλινική του βοήθησε περίπου 20 ανθρώπους με SCI να αποκτήσουν παιδί.
Όσοι ενδιαφέρονται για περισσότερες πληροφορίες για την UWMC Sexual Medicine Clinic μπορούν να τηλεφωνήσουν : MEDCON (543-5300 ή 1-800-326-5300) και να ζητήσουν τον Ginger Kawasaki, NWRSCIS, Outpatient Clinical Nurse Specialist.
Anne Peekstok. Απόδοση στα Ελληνικά: Μαίρη Ζέη http://www.disabled.gr/mary