Στην Στοκχόλμη προσπαθήσαμε να δούμε στην πράξη τη διαφορά ανάμεσα στην ομότιμη υποστήριξη σε αντίθεση με την ομότιμη συμβουλευτική.
Η ομότιμη υποστήριξη κυρίως εφαρμόζεται σε ομάδες των 5-15 ανθρώπων με αναπηρίες που έχουν το ενδιαφέρον και την ανάγκη να μοιραστούν τις ανησυχίες τους, τις ερωτήσεις τους και τις λύσεις στα προβλήματα που οι ίδιοι αντιμετώπισαν ως άνθρωποι που ζουν κάτω από συνθήκες αναπηρίας. Οι συναντήσεις, που συνήθως έχουν διάρκεια 2 ώρες, προάγονται από ένα ή δυο έμπειρα πρόσωπα που ζουν με συνθήκες αναπηρίας οι οποίοι έχουν τις ικανότητες σχετικά με την δυναμική των ομάδων και έχουν συμμετάσχει σε παρόμοιες συναντήσεις για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Οι συμμετέχοντες στην ομότιμη υποστήριξη, έχοντας τα ίδια δικαιώματα, είναι ομότιμοι. Ο καθένας θεωρείται ό,τι συνεισφέρει πολύτιμη πληροφόρηση, εμπειρίες και ιδέες. Με αυτό τον τρόπο ο καθένας λαμβάνει γνώση και εκτίμηση και προσαρμόζεται στην ικανότητά του/ της με σκοπό την χρήσιμη ανατροφοδότηση. Αυτή είναι η δομή, όπου παρέχετε αμοιβαία δυνατότητα.
Επίσης με αυτόν τον τρόπο ο καθένας χωριστά μαθαίνει να κοιτά και να λύνει όμοια προβλήματα με πολλούς τρόπους. Από το φάσμα των εμπειριών και των λύσεων, άλλων ανθρώπων με ίδια προβλήματα, ο καθένας μπορεί να αντλήσει μία ή περισσότερες λύσεις και να αρχίσει να τις χρησιμοποιεί. Το παράδειγμα των άλλων ανθρώπων εμπνέει αυτοπεποίθηση.
Η ομότιμη υποστήριξη είναι χρήσιμη για τον καθένα χωριστά και τον/την βοηθάει να καταλάβει ότι δεν είναι μόνος με σκέψεις, εμπειρίες και προβλήματα. Τα άλλα μέλη της ομάδας θα του/της πουν ότι είχαν επίσης τα ίδια συναισθήματα. Η επίγνωση ότι οι δυσκολίες κάποιου δεν είναι μοναδικές, αλλά παρόμοιες για ανθρώπους που βρίσκονται στην ίδια κατάσταση είναι μια δυναμική ιδέα, μια ιδέα η οποία μπορεί να οδηγήσει σε συστήματα υπεράσπισης και ένα ενδιαφέρον στην προσπάθεια της αλλαγής του τρόπου που η κοινωνία συναλλάσσεται με τους ανθρώπους με αναπηρίες. Για παράδειγμα, εάν νιώθω απομονωμένος επειδή δεν μπορώ να βγω από το απροσπέλαστο σπίτι μου από μόνος μου και εάν άλλοι άνθρωποι με αναπηρίες μου πουν ότι νιώθουν το ίδιο, τότε αυτόματα το αίσθημα της μοναξιάς γίνεται φυσιολογικό, κάτω από αυτές τις περιστάσεις. Τότε το προφανές συμπέρασμα της ομάδας είναι να αρχίσει να δουλεύει πάνω στην προσπελασιμότητα του σπιτιού. Επιπλέον, η ομότιμη υποστήριξη βοηθάει στην εστίαση των πηγών του προβλήματος και στην συλλογική δράση. Ακόμη, η ομότιμη υποστήριξη είναι ένα μεγάλο εργαλείο για να δημιουργηθούν δυναμικές πολιτικές κινήσεις.
Στην ομότιμη συμβουλευτική ένα σύμβουλος και ένας πελάτης συναντιούνται. Η συνάντηση ανάμεσα σε έναν επαγγελματία και σε έναν πελάτη, δεν βρίσκεται σε ισότιμη βάση: ο πελάτης πρέπει να κλείσει ραντεβού με τον επαγγελματία, στο γραφείο του επαγγελματία και συχνά απαιτείται πληρωμή για την συμβουλή. Ο επαγγελματίας είναι συχνά κοινωνικός υπάλληλος ή ψυχολόγος από εκπαίδευση και έχει περάσει μια επιπρόσθετη εκπαίδευση ως ομότιμος σύμβουλος. Επιπλέον, ο πελάτης έχει την πεποίθηση και περιμένει τον σύμβουλο να δώσει απάντηση στα ερωτήματά του. Ο πελάτης έχει μικρό ερέθισμα στο να μάθει πώς να βοηθάει τον εαυτό του.
Η ομότιμη συμβουλευτική είναι παρόμοια με την συνηθισμένη συμβουλευτική από επαγγελματίες κοινωνικούς υπάλληλους, ψυχολόγους ή ειδικούς σε θέματα αποκατάστασης. Η μόνη διαφορά είναι ότι ο σύμβουλος είναι άνθρωπος με αναπηρία.
Σε μερικές χώρες όπου οι επαγγελματίες έχουν γίνει δυνατοί στο χώρο της αποκατάστασης και της ειδικής εκπαίδευσης, το κίνημα των ανθρώπων με αναπηρίες, δυστυχώς, προσπαθεί να μιμηθεί τους επαγγελματίες, αναλαμβάνοντας επίσης, έναν επαγγελματικό ρόλο. Υπάρχει μια μικρή παροχή δυνατοτήτων που λαμβάνει χώρα και ένα μικρό ερέθισμα για συλλογική δράση με άλλους ανθρώπους με αναπηρίες που έχουν τα ίδια προβλήματα. Είναι δύσκολο να δημιουργήσουμε ένα δυναμικό κίνημα το οποίο να στηρίζεται σε μεμονωμένους πελάτες.
Adolf Razka, διευθυντή του Ινστιτούτου για την Ανεξάρτητη Διαβίωση, www.independentliving.org email razka@independentliving.org