Σοβιετικές ανακαλύψεις, που αγνοήθηκαν από την καπιταλιστική Δύση, έρχονται τώρα στο προσκήνιο για την αντιμετώπιση των πολυανθεκτικών μικροβίων…
Σε ένα εργαστήριο μοριακής βιολογίας στο Πανεπιστήμιο Ταφτς της Βοστόνης, οι επιστήμονες ανακάλυψαν πριν από λίγο καιρό τα χαρακτηριστικά σημάδια μιας βίαιης επίθεσης ενάντια στο θανατηφόρο βακτήριο της χολέρας.
Οι βακτηριοφάγοι είναι 100 φορές μικρότεροι από τα βακτήρια και είναι οι πιο διαδεδομένες μορφές ζωής στον πλανήτη, καθώς υπάρχουν στο νερό, στα φυτά, στα λύματα, στο πεπτικό σύστημα, παντού. Εισβάλλουν στο εσωτερικό των κυττάρων των βακτηρίων, παθογόνων και μη παθογόνων και τα καταστρέφουν από μέσα.
Ανέλυαν το DNA μικροσκοπικών ιών που ονομάζονται βακτηριοφάγοι και είχαν βρεθεί στα κόπρανα ανθρώπων που είχαν ασθενήσει από χολέρα, όταν διαπίστωσαν ότι περιείχαν μερικά γονίδια του ανοσοποιητικού συστήματος ενός άλλου βακτηρίου. Με κάποιο τρόπο οι βακτηριοφάγοι αυτοί είχαν καταφέρει να εισβάλουν και καταβάλουν τα κύτταρα της χολέρας, χρησιμοποιώντας ένα μεγάλο μέρος από αυτό το κλεμμένο ανοσοποιητικό σύστημα. Ηταν η πρώτη φορά που εντοπιζόταν ιός που έκανε κάτι ανάλογο και προφανώς η μελέτη του ίσως οδηγήσει στη θεραπεία της χολέρας με βακτηριοφάγους.
Επιστροφή στο μέλλον
Η μελέτη για τους βακτηριοφάγους ιούς που σκοτώνουν το βακτήριο της χολέρας είναι μέρος μιας επιστημονικής αναγέννησης στη δυτική ιατρική γύρω από τη χρήση τέτοιων ιών για θεραπευτικούς σκοπούς.
Τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα, οι γιατροί σε όλο τον κόσμο χρησιμοποιούσαν τους βακτηριοφάγους για να καταπολεμήσουν τη δυσεντερία και άλλα θανάσιμα παθογόνα μικρόβια, εγκαταλείποντας όμως τη χρήση τους μόλις ανακαλύφθηκαν πιο αποτελεσματικά αντιβιοτικά. Σήμερα οι ερευνητές ξαναγυρίζουν στους βακτηριοφάγους, επειδή τα αντιβιοτικά αρχίζουν να χάνουν την αποτελεσματικότητά τους.
Η διάδοση ανθεκτικών στα αντιβιοτικά μολύνσεων μπορεί να αλλάξει δραματικά την ιατρική πρακτική. Χωρίς τρόπο ελέγχου των μολύνσεων, οι χειρουργικές επεμβάσεις, από τις πιο απλές μέχρι τις πιο πολύπλοκες μεταμόσχευσης οργάνων, θα γίνουν ριψοκίνδυνη υπόθεση, καθώς οι ασθενείς θα διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να εμφανίσουν επιπλοκές ή και να πεθάνουν.
Οι βακτηριοφάγοι είναι 100 φορές μικρότεροι από τα βακτήρια και είναι οι πιο διαδεδομένες μορφές ζωής στον πλανήτη, καθώς υπάρχουν στο νερό, στα φυτά, στα λύματα, στο πεπτικό σύστημα, παντού. Εισβάλλουν στο εσωτερικό των κυττάρων των βακτηρίων, παθογόνων και μη παθογόνων και τα καταστρέφουν από μέσα.
Μόλις προσκολληθούν στην κυτταρική μεμβράνη, εισάγουν στο βακτήριο το γενετικό τους υλικό, που παίρνει τον έλεγχο του μικροβίου και παράγει τόσο πολλά αντίγραφα του ιού, ώστε τελικά το κύτταρο του βακτηρίου σκάει και πεθαίνει.
Μικροβιακές ιδιοτροπίες
Αλλά οι βακτηριοφάγοι είναι απρόβλεπτοι και με ιδιαίτερες προτιμήσεις. Κάθε στέλεχος βακτηριοφάγου είναι εξαιρετικά εξειδικευμένο και έχει εξελιχθεί για να στοχεύει συγκεκριμένα βακτήρια, που σημαίνει ότι πρέπει να υπάρχει απόλυτη ταύτιση ανάμεσα στο θύμα και το θύτη, για να είναι αποτελεσματική μια θεραπεία με βακτηριοφάγους. Στις δεκαετίες του 1920 και 1930, οι γιατροί δεν γνώριζαν αυτήν την εξειδίκευση κι έτσι μερικές φορές τα σκευάσματα με βακτηριοφάγους είχαν αποτέλεσμα και άλλες όχι. Επιπλέον, ορισμένες φορές οι άνθρωποι αρρώσταιναν όταν κατάπιναν τους ιούς, επειδή τα σκευάσματα που τους περιείχαν δεν είχαν καθαριστεί σωστά. Οι γιατροί στη Δύση εγκατέλειψαν τους βακτηριοφάγους μόλις διαδόθηκαν τα πιο σίγουρα στη χρήση τους αντιβιοτικά, μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Ωστόσο, οι επιστήμονες στη Σοβιετική Ενωση συνέχισαν την έρευνα και κατάφεραν να κάνουν τους βακτηριοφάγους πιο αποτελεσματικούς. Οι πρόοδοι στις τεχνικές που χρησιμοποιούνται στη μοριακή βιολογία επέτρεψαν στους Σοβιετικούς βιολόγους να ταιριάζουν καλύτερα τους βακτηριοφάγους με τα παθογόνα βακτήρια. Ομως, οι επιστημονικές δημοσιεύσεις τους την περίοδο του «ψυχρού πολέμου» αγνοήθηκαν από τους συναδέλφους τους.
Κέρδος ή θεραπεία;
Οι βακτηριοφάγοι συνεχίζουν να χρησιμοποιούνται σε χώρες της ανατολικής Ευρώπης και πρόσφατα και στην Ασία. Τα φαρμακευτικά σκευάσματα που τους περιέχουν έχουν θολή όψη και πωλούνται στα φαρμακεία μέσα σε γυάλινα φιαλίδια, ώστε να εφαρμοστούν απευθείας σε πληγές ή να καταποθούν.
Μερικοί απελπισμένοι Αμερικανοί, αναζητώντας θεραπεία σε ανθεκτικές μολύνσεις, διαβητικά έλκη και άλλες χρόνιες πληγές που τους κατατρύχουν, φτάνουν μέχρι το Τμπίλισι της Γεωργίας. Εκεί ήταν η έδρα του Αλεξάντερ Σουλακβελίτζε, διευθυντή του Κέντρου Ελέγχου και Αποτροπής Λοιμώξεων της σοβιετικής Γεωργίας, ο οποίος συνέχιζε την έρευνα για τους βακτηριοφάγους έως την ανατροπή του σοσιαλισμού και τη διάλυση της ΕΣΣΔ το 1991.
Οταν πριν από 20 χρόνια μετανάστευσε στις ΗΠΑ, διαπίστωσε με έκπληξη ότι εκεί η θεραπεία με βακτηριοφάγους ήταν εντελώς άγνωστη. Οι συνάδελφοί του γελούσαν και σκέφτονταν ότι δεν υπήρχε κανένας τρόπος να γίνει εμπορεύσιμη αυτή η θεραπεία (έχοντας πλήρη συνείδηση ότι στον καπιταλισμό το κύριο είναι οι θεραπείες να αποφέρουν κέρδη, όχι το να θεραπεύουν). Η μεγάλη πρόοδος στη σχετική έρευνα τα τελευταία 10 χρόνια και η ανάγκη για εναλλακτικές λύσεις στα αντιβιοτικά έχει κάνει τώρα τη δυτική ιατρική να δείχνει μεγαλύτερο ενδιαφέρον σε αυτό το είδος θεραπείας.
Προκαταρκτικές έρευνες δείχνουν ότι οι βακτηριοφάγοι είναι αποτελεσματικοί στην καταπολέμηση ανθεκτικών στα αντιβιοτικά μολύνσεων των αυτιών, χρόνιων ελκών, ίσως ακόμα και των μολύνσεων που σχετίζονται με την ακμή. Βακτηριοφάγοι αδρανοποίησαν μέχρι και το σκληρό βακτήριο MRSA (ανθεκτικός στη μεθικιλλίνη σταφυλόκοκκος aureus), που θερίζει στα νοσοκομεία.
Επιμέλεια:Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: «Discover»
Ριζοσπάστης, 6 Απριλίου 2014.