Άραγε έχουμε αναλογιστεί ποτέ τις δυνατότητες που μας προσφέρει το Διαδίκτυο;
Έχουμε σταθμίσει τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα αυτής της νέας πραγματικότητας, που έχει διεισδύσει σε όλους τους τομείς της κοινωνικής, οικονομικής και πολιτικής μας ζωής;

Ένας μεγάλος αριθμός ανθρώπων με αναπηρίες, έχει ήδη καταλάβει τη χρησιμότητα και τις διευκολύνσεις που προσφέρει το Internet, και το έχει εντάξει στην καθημερινότητά του, ως εργαλείο επιβίωσης και βελτίωσης της ποιότητας ζωής του. Ένας εξίσου μεγάλος αριθμός αναπήρων δεν έχει ασχοληθεί ποτέ με την όχι και τόσο νέα αυτή τη τεχνολογία, είτε γιατί δεν προσπάθησε, είτε γιατί δεν έβλεπε την χρησιμότητά του. Αυτό το άρθρο απευθύνεται κυρίως σε αυτή την δεύτερη κατηγορία ανθρώπων. Θα προσπαθήσουμε με απλά λόγια να παρουσιάσουμε τις νέες προοπτικές που δίνει αυτή η τεχνολογία, στη ζωή των ανθρώπων που ζουν κάτω από συνθήκες αναπηρίας.
Αν λάβουμε ως δεδομένο ότι ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν καθημερινά οι άνθρωποι με αναπηρίες είναι η έλλειψη προσπελάσιμότητας, τότε βρίσκουμε το πρώτο μεγάλο πλεονέκτημα των ηλεκτρονικών υπολογιστών και του Διαδικτύου. Πλέον, μπορούμε όλοι, ανεξάρτητα από το είδος αναπηρίας που έχουμε να αποκτήσουμε πρόσβαση σε όλες τις υπηρεσίες και κυρίως στη γνώση! Δεν υπάρχει θεματική ενότητα που να μην καλύπτεται από τουλάχιστον χιλιάδες ιστοσελίδες. Η ενημέρωση και η πληροφόρηση είναι άμεση και πολύπλευρη. Ο πονοκέφαλος που προκαλούσε στους τετραπληγικούς αναγνώστες η αλλαγή των σελίδων ενός περιοδικού μιας εφημερίδας ή ενός βιβλίου, αποτελεί παρελθόν. Επίσης, οι τυφλοί αναγνώστες, μπορούν με τη βοήθεια των screen readers, που αποτελούν μετατροπή των χαρακτήρων σε ήχο, να έχουν πρόσβαση στα ηλεκτρονικά έντυπα. Συνήθως είναι ελάχιστες οι τροποποιήσεις που χρειάζονται οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές για να εξυπηρετούν τις ανάγκες των χρηστών με αναπηρίες. Το βασικότερο από όλα είναι, όμως, ότι η προσπέλαση αποκτά διαφορετική έννοια. Διακρίνουμε μια διέξοδο, και μια εναλλακτική πρόσβαση στη γνώση και στις καθημερινές συναλλαγές. Το γεγονός για παράδειγμα ότι ένας τετραπληγικός μπορεί πλέον να αλληλογραφεί με τη βοήθεια του email, και να διατηρεί έτσι την ιδιωτικότητα των λεγομένων του (αφού δε χρειάζεται να υπαγορεύει στους άλλους αυτά που θέλει να γράψει), γλιτώνοντας ταυτόχρονα την ταλαιπωρία των Ελληνικών Ταχυδρομείων, αποτελεί μια διέξοδο και μια εναλλακτική προσπέλαση.
Η πληροφόρηση είναι μια μόνο από τις αναρίθμητες δυνατότητες που μας παρέχει το Διαδίκτυο. Οι οικονομικές συναλλαγές, η εκπαίδευση, οι αγοραπωλησίες, η αλληλογραφία (email), ο τουρισμός, οι κοινωνικές επαφές, η εύρεση εργασίας, οι ιατρικές υπηρεσίες και κάθε είδος συναλλαγή μπορεί να διεκπεραιωθεί μέσα από τις ιστοσελίδες του Διαδικτύου. Σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέσα σε μια πενταετία σχεδόν τα πάντα, θα γίνονται μέσω του Internet. Αυτό βέβαια θα δημιουργήσει προβλήματα στους ανθρώπους που δεν είναι εξοικειωμένοι με τους υπολογιστές. Γι’ αυτό το λόγο προσπαθούμε να παρουσιάσουμε τη νέα αυτή πραγματικότητα, ώστε να προετοιμάσουμε τους μη εξοικειωμένους.
Επίσης, οι περισσότερες επιχειρήσεις έχουν ιστοσελίδες και υπάρχει η δυνατότητα παραγγελίας και αγοράς των προϊόντων μέσα από το internet. Με αυτόν τον τρόπο οι άνθρωποι με αναπηρίες εξοικονομούν πολύτιμο χρόνο και αποφεύγουν την ταλαιπωρία της μετακίνησης από κατάστημα σε κατάστημα, έως ότου καταλήξουν στην αγορά τους. Ακόμη και οι συναλλαγές με τις δημόσιες υπηρεσίες, μπορούν να πραγματωθούν μέσα από το Διαδίκτυο. Βέβαια, οφείλουμε να αναφέρουμε σε αυτό το σημείο ότι υπάρχουν αρκετά προβλήματα ακόμη σε αυτόν τον τομέα, αλλά μέσα στα επόμενα χρόνια, ευελπιστούμε πως η ταλαιπωρία από την γραφειοκρατία και οι ατέλειωτες ώρες αναμονής σε τράπεζες και υπηρεσίες θα εκλείψουν.
Ένα από τα σημαντικότερα πλεονεκτήματα της ενασχόλησής μας με το Internet είναι η ύπαρξη κοινωνικών επαφών. Όσο και αν ακούγεται παράξενο, το Διαδίκτυο προσφέρει αμέτρητες δυνατότητες εναλλακτικής επικοινωνίας. Υπάρχουν εργαλεία όπως το email, οι mailing lists, οι news servers, το icq, το netmeeting ακόμη και τα chats, όπου μπορούν οι χρήστες να επικοινωνήσουν με τους φίλους του ή και να γνωρίσουν καινούριους ανθρώπους. Το γεγονός ότι μπορούν άνθρωποι με κοινά ενδιαφέροντα να επικοινωνούν καθημερινά μέσω του Διαδικτύου, δίνει μια διαφορετική χροιά στις κοινωνικές συναναστροφες. Εάν αναλογιστούμε ότι τα διαφορετικά αυτά εργαλεία επικοινωνίας διευκολύνουν την επικοινωνία των κινητικά αναπήρων, των ανθρώπων με προβλήματα όρασης και ακοής, μέσω της δυνατότητας γραπτών κειμένων, αλλά και της ύπαρξης εικόνας και ήχου, βλέπουμε ξεκάθαρα τα πλεονεκτήματα που προσφέρει.
Βέβαια, όπως και σε κάθε υπηρεσία, υπάρχουν και κάποια προβλήματα που προκύπτουν από την ενασχόλησή μας με το Διαδίκτυο. Ένα από αυτά είναι η ασφάλεια. Από τη στιγμή που θα συνδεθούμε στο Internet, θα πρέπει να αποκτήσουμε κάποια γνώση, για να προστατευόμαστε από τους ιούς και από τους hackers. Απαραίτητα εργαλεία αποτελούν τα αντιβιoτικό για τους ηλεκτρονικούς ιούς ή αλλιώς antivirus, και τα firewalls. Με λίγη βοήθεια από κάποιον εξοικειωμένο χρήστη, με λίγο διάβασμα πάνω στα ζητήματα προστασίας, και με λίγη προσπάθεια, και ο πιο νέος χρήστης μπορεί να χειριστεί αυτά τα εργαλεία.
Ένα άλλο πρόβλημα, που υπάρχει είναι ότι για να μπορέσει κάποιος να ασχοληθεί με τους υπολογιστές και το Internet, θα πρέπει να γνωρίζει και Αγγλικά. Και αυτό γιατί οι περισσότερες ιστοσελίδες, αλλά και οι ίδιες οι λειτουργίες του Internet Explorer έχουν ως βασική τους γλώσσα την αγγλική.
Τέλος, θα λέγαμε ότι υπάρχει ο κίνδυνος να γοητευτούμε τόσο πολύ από τις δυνατότητες που μας προσφέρει το Internet, ώστε να το ανάγουμε στον μοναδικό τρόπο επικοινωνίας και συναλλαγής. Κατά την προσωπική μου άποψη, θα πρέπει να συγκρατήσουμε, ότι το Internet αποτελεί μεν εργαλείο επιβίωσης για τους χρήστες με αναπηρίες, αλλά ουσιαστικά είναι μια διέξοδος και ένας εναλλακτικός τρόπος επικοινωνίας. Η προσωπική επαφή και η κινητικότητα του ανθρώπου μέσα στην ίδια την κοινωνία, δε θα πρέπει σε καμία περίπτωση να αγνοείται ή να υποτιμάται. Ας το αντιμετωπίσουμε από την αρχή, λοιπόν, ως διεύρυνση των δραστηριοτήτων και συναλλαγών μας, και όχι ως αντικατάσταση της προσωπικής μας επαφής με τον άνθρωπο.

Χαρά Αναγνωστοπούλου, ψυχολόγου email: hara@the.forthnet.gr