H αλληλεπίδραση ψυχολογικών και βιολογικών παραγόντων στη γένεση, αλλά και στην πορεία μιας νόσου είναι αδιαμφισβήτητη, και τα τελευταία χρόνια μελετάται όλο και περισσότερο. Αυτή η ενδιαφέρουσα συσχέτιση επεκτάθηκε από τα κλασικά ψυχοσωματικά νοσήματα, που ήταν γνωστά από παλιά, όπως, το πεπτικό έλκος, το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, η αρτηρ. υπέρταση, η νευροδερματίτιδα κλπ, σε παθήσεις οπως ο καρκίνος ή αυτοάνοσα νοσήματα, όπως η σκλήρυνση κατά Πλάκας.
Στο παρόν κείμενο, θα αναφερθώ στη συμμετοχή του στρες και της κατάθλιψης στη σκλήρυνση κατά πλάκας (ΣΚΠ).
Αν και η σχέση του στρες με την ΣΚΠ δεν είναι ξεκάθαρη, αρκετοί ασθενείς αναφέρουν ότι ένα στρεσογόνο γεγονός προηγήθηκε της έναρξης της νόσου ή των εξάρσεων αυτής.
Παραδείγματα ψυχοπιεστικών/στρεσογόνων γεγονότων είναι απώλεια συγγενικού προσώπου, διαζύγιο, απόλυση από την εργασία, οικονομικά προβλήματα, αλλά ακόμα και “θετικά” γεγονότα όπως γάμος, απόκτηση παιδιού, κλπ, δηλαδή καταστάσεις που απαιτούν προσαρμογή σε μια νέα κατάσταση.
Αυτό βέβαια, δεν σημαινει ότι αιτία της ΣΚΠ είναι το στρες, καθώς οι αιτιολογικοί μηχανισμοί προκλησης της νοσου ειναι πολυπλοκοι. Ωστόσο, το στρες επηρεαζει το ανοσοποιητικο συστημα, και δεδομένου ότι η ΣΚΠ θεωρειται αυτοανοσο νοσημα, καποιος βαθμος συσχετισης φαινεται πιθανος, όχι τόσο στη γένεση, αλλά στη μετέπειτα πορεία της νόσου.
Από την άλλη πλευρα, ο ασθενής μπορεί να αναπτύξει άγχος ως αντίδραση στην συνειδητοποίηση μιας ασθένειας που είναι χρόνια, απρόβλεπτη, ανίατη και μπορεί να οδηγήσει ακόμα και σε αναπηρία.
Αν και δεν είναι δυνατή η εξάλειψη των στρεσογόνων γεγονότων, ή των περιορισμών που μπορεί να προκαλεί η νόσος σε σωματικό επίπεδο, εκείνο που είναι δυνατό είναι η σωστή διαχείριση του άγχους, κάτι που θα έχει θετικό αντίκτυπο και στην πορεία της νόσου.
Ένα άλλο εξίσου σημαντικό ρόλο στη ΣΚΠ διαδραματίζει και η κατάθλιψη, που αποτελεί και την συχνότερη ψυχική διαταραχή στους πάσχοντες. Έχει βρεθεί ότι η δια βίου επίπτωση της κατάθλιψης στους πάσχοντες είναι πολύ υψηλότερη από τον γενικό πληθυσμό ή ακόμα και από άλλες χρόνιες σωματικές νόσους και αγγίζει ή ξεπερνά το 50%.
Η αιτιολογια της καταθλιψης στην ΣΚΠ ειναι πολυπλοκη και μπορει να οφειλεται σε απομυελινωτικές βλάβες σε συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου, σε φάρμακα που χορηγούνται θεραπευτικά, όπως οι ιντερφερόνες, ως αντίδραση στην αρρώστια ή ακόμα και ανεξάρτητα από αυτή.
Αυτο που ειναι ενδιαφερον ειναι οτι πολλα απο τα συμπτωματα της ΣΚΠ, μοιαζουν με αυτα της καταθλιψης, οπως η κοπωση, η ελαττωση της ενεργητικοτητας, η δυσκολια στην προσοχη και στη συγκεντρωση κλπ, με αποτελεσμα σε καποιες περιπτωσεις οι δυο αυτες νοσολογικες οντοτητες να συγχεονται, και να μην γινεται σωστη διαγνωση. Οι κλινικοι ιατροι πρεπει να ειναι ευαισθητοποιημενοι στην διαφορικη διαγνωση και να προβαινουν σε ενδελεχη κλινικοεργαστηριακο ελεγχο, προτου θεσουν την διαγνωση ψυχικης δ/χης σε πρωτοεμφανιζομενο ασθενη, με “περιεργη” κλινικη εικονα και συνδυασμο καταθλιπτικων και ατυπων σωματικων ή νευρολογικων συμπτωματων, ωστε να μην διαφυγει η διαγνωση της ΣΚΠ. Απο την αλλη, οι νευρολογοι, πρεπει να ελεχγουν τους ασθενεις τους για την συνυπαρξη καταθλιπτικων συμπτωματων, δεδομενου οτι συχνα δεν τυγχανουν προσοχης και θεραπειας.
Συμπερασματικά, η σκλήρυνση κατά πλάκας είναι μια χρόνια και απρόβλεπτη νευρολογική πάθηση, με πολύπλοκους αιτιολογικούς μηχανισμούς, πολλοί από τους οποίους παραμένουν ακόμα άλυτοι.
Οι ασθενεις καλουνται να αντιμετωπισουν πολλες “προκλήσεις”, τοσο σε σωματικο οσο και σε ψυχολογικο επιπεδο και να προσαρμοστουν στα νεα δεδομενα που τους δημιουργει η αρρωστια και η αναπηρια τους, αν και οποτε συμβει. Αναμφισβητητα, το αγχος οσο και η καταθλιψη, ανεξαρτητα της προέλευσής τους, επηρεαζουν αρνητικα την ποιοτητα ζωης των πασχοντων και την πορεια της νόσου και γι’ αυτό θα πρέπει να αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά με τα υπάρχοντα θεραπευτικά όπλα.
Μαρία Ανδρεαδάκη (ψυχίατρος και ασθενής με ΣΚΠ)
Περιοδικό Αυτονομία, http://www.disabled.gr/ Ιούνιος 2012.