Είναι γεγονός ότι περίπου 200.000 συνάνθρωποί μας στη χώρα μας, κατατάσσονται στα άτομα με ειδικές ανάγκες. Αναπηρίες διαφόρων τύπων, σωματικές, νοητικές, νευροκινητικές κλπ., στερούν από τους ανθρώπους αυτούς τη δυνατότητα να εργαστούν, να δημιουργήσουν, να ενταχθούν ομαλά στην κοινωνία, να δημιουργήσουν οικογένεια.
Κι όπως όλοι μας, έχουν να αντιμετωπίσουν προβλήματα υγείας, που σχετίζονται όχι μόνο με την κατάστασή τους, αλλά και με την υγεία τους γενικότερα. Ένα δυσεπίλυτο θέμα στην Ελλάδα είναι η οδοντιατρική αντιμετώπιση των ατόμων με ειδικές ανάγκες (Α.Μ.Ε.Α.).
Μπορούμε με μία γενική ματιά να κατατάξουμε τα Α.Μ.Ε.Α. σε τρεις κατηγορίες:
Τα μη αυτοεξυπηρετούμενα
Τα μερικά αυτοεξυπηρετούμενα και
Τα αυτοεξυπηρετούμενα.
Όλα τα άτομα με ειδικές ανάγκες έχουν δικαίωμα στην οδοντιατρική φροντίδα. Και οδοντιατρική φροντίδα δεν είναι μόνο η θεραπεία, αλλά και η πρόληψη. Αν μάλιστα αναλογιστούμε τις μεγάλες δυσκολίες που συνεπάγεται η οδοντιατρική θεραπεία τέτοιων περιστατικών, τότε εύκολα καταλαβαίνουμε ότι στην περίπτωση των ατόμων αυτών η πρόληψη έχει ξεχωριστή βαρύτητα.
Όταν μιλάμε για οδοντιατρική πρόληψη, εννοούμε όλες τις διαδικασίες που μπορούν να γίνουν στο σπίτι ή στο οδοντιατρείο, με μοναδικό στόχο να διατηρήσουν στα Α.Μ.Ε.Α. μια καλή οδοντοστοματολογική κατάσταση. Γι΄αυτό λοιπόν θα προσπαθήσουμε να περιγράψουμε με ποιούς τρόπους μπορεί ένα άτομο με ειδικές ανάγκες να φροντίζει για την καλή στοματική του υγεία, εφόσον έχει λειτουργικά τη δυνατότητα, ή πως μπορούν οι οικείοι του, εφόσον το ίδιο δεν μπορεί, να προστατέψουν την στοματική υγεία του δικού τους ανθρώπου.
Αγωγή στο σπίτι
Ανάλογα με το ποσοστό συνεργασίας και επικοινωνίας με το περιβάλλον που έχει ο άνθρωπός σας, προσαρμόζετε και την στοματική του υγιεινή στο σπίτι. Για ορισμένες κατηγορίες σπαστικών ατόμων ή ατόμων με νοητική στέρηση ελαφρού ή μέτριου βαθμού (αυτοεξυπηρετούμενα ή μερικά αυτοεξυπηρετούμενα), υπάρχει η δυνατότητα όχι μόνο να διδαχτούν και να μάθουν αλλά και να εφαρμόσουν στην πράξη μόνα τους την προληπτική αγωγή για τη στοματική τους υγεία, καθημερινά στο σπίτι. Πρέπει να επισημάνουμε ότι αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό, διότι δεν πρέπει να παραβλέπουμε το γεγονός ότι οι οικείοι τους είναι πιθανό να μην μπορούν εφ΄όρου ζωής να φροντίζουν για την στοματική τους υγιεινή.
Οδοντόβουρτσες με ειδικές λαβές, ή αναπροσαρμοσμένες με ειδικές τεχνικές μπορούν να βοηθήσουν αποτελεσματικά . Ακόμα ας έχουμε υπόψη μας ότι η εκμάθηση και η σωστή χρήση της ηλεκτρικής οδοντόβουρτσας μπορεί να βοηθήσει τα μέγιστα, στη διατήρηση της στοματικής υγείας.
Την οδοντόκρεμα είναι καλό να την χρησιμοποιούμε σε μικρές ποσότητες. Ειδικά αν ο άνθρωπός μας δεν έχει τη δυνατότητα να υπακούσει και να εκτελέσει την εντολή «φτύσε» θα πρέπει να χρησιμοποιούμε ελάχιστη ποσότητα οδοντόκρεμας. Αν και βοηθάει στην ενίσχυση των δοντιών με τις μικρές ποσότητες φθορίου που περιέχει, είναι προτιμότερο να μην καταπίνεται.
Στην περίπτωση που ο άνθρωπός μας δεν έχει τη δυνατότητα επικοινωνίας με το περιβάλλον του και δεν μπορεί να συνεργαστεί για το βούρτσισμα των δοντιών του, δοκιμάστε την παρακάτω λύση:
Αγοράστε από το φαρμακείο αρκετές ξύλινες σπάθες από αυτές που χρησιμοποιούν οι παιδίατροι για να εξετάσουν το λαιμό των παιδιών. Τυλίξτε τες με αρκετές γάζες ώστε να αποκτήσουν κάποιο πάχος. Χρησιμοποιήστε λευκοπλάστη για να τις συγκρατήσετε (κολλήσετε) 4-5 μαζί στη μία τους άκρη. Χρησιμοποιήστε τώρα αυτή την κατασκευή (στοματοδιαστολέα) για να δαγκώσει ο άνθρωπος μας επάνω στο λευκοπλάστη. Φέρτε τη προς τα δεξιά και βουρτσίστε πρώτα τα δόντια του προς τα αριστερά, καθώς έχει το στόμα μισάνοικτο. Κάντε το αντίθετο και για την άλλη πλευρά.
Στην περίπτωση που ο άνθρωπος μας δεν σας επιτρέπει να προσεγγίσετε στο στόμα του, χρησιμοποιήστε μία καρέκλα όπου κάθεστε εσείς, και ένα μαξιλάρι στα πόδια σας για να καθίσει εκεί ο άνθρωπός μας. Περάστε τα χέρια του πίσω από τα γόνατά σας και τοποθετήστε το στοματοδιαστολέα στο στόμα του, πιέζοντας ταυτόχρονα το κεφάλι του επάνω στην κοιλιά σας. Έτσι έχετε τη δυνατότητα με το ελεύθερο χέρι σας να βουρτσίσετε τα δόντια του από την αντίθετη πλευρά, χωρίς να σας παρενοχλεί ιδιαίτερα.
Εξηγείστε του ότι αυτό που κάνετε είναι απαραίτητο για την υγεία του στόματός του έστω και αν αυτό τον ενοχλεί λίγο στην αρχή. Μετά από λίγες μέρες θα έχει συνηθίσει. Προτιμείστε την ηλεκτρική οδοντόβουρτσα που ελαττώνει κατά πολύ το χρόνο του βουρτσίσματος, ενώ ταυτόχρονα καθαρίζει πολύ καλά τα δόντια. Μην χρησιμοποιείτε μεγάλη ποσότητα οδοντόπαστας διότι δεν ωφελεί.
Πολύ θετικό είναι επίσης, το βράδυ καθώς ο άνθρωπός μας κοιμάται, να στάζετε μία σταγόνα στο στόμα του από gel φθοριούχου κασσιτέρου. Το φθόριο δυναμώνει τα δόντια ενώ ο κασσίτερος καταστρέφει τον στρεπτόκοκκο Mutans,που είναι κατεξοχήν υπεύθυνος για την πρόκληση τερηδόνας.
Τέλος πολύ σημαντικό είναι να ελέγχετε εσείς την λήψη των υδατανθράκων, ζάχαρης γλυκών. Μην έχετε γλυκά στο σπίτι σε πρώτη ζήτηση. Μην χρησιμοποιείτε επίσης τα γλυκά για να επιβραβεύετε τον άνθρωπο μας για ό,τι κάνει καλά.
Αγωγή στο ιατρείο
Είναι πολύ σημαντικό να φροντίζετε κάθε έξη μήνες να επισκέπτεται ο άνθρωπό σας τον οδοντίατρο. Πέρα από την παρακολούθηση που επιτρέπει να ελέγχουμε την κατάσταση του στόματος, γίνεται καθαρισμός, αφαιρείται η πέτρα (τρυγία) και γίνεται φθορίωση με πολύ ισχυρό διάλυμα φθορίου που δημιουργεί έντονη ενίσχυση των επιφανειών των δοντιών. Υπάρχει ακόμα η δυνατότητα να γίνουν προληπτικές καλύψεις οπών και σχισμών στα πίσω δόντια που θα προστατέψουν από την τερηδόνα τις ευαίσθητες επιφάνειές τους (τις βαθιές αύλακες και σχισμές στην επιφάνεια που το δόντι μασά).
Συνεργαστείτε με τον οδοντίατρό σας. Εκείνος θα κρίνει κάθε πόσο χρονικό διάστημα θα κάνει καθαρισμό και φθορίωση στον άνθρωπό σας. Είναι προτιμότερες αν εκείνος κρίνει κάτι τέτοιο- πιο συχνές επισκέψεις, παρά προβλήματα με την υγεία των δοντιών και των ούλων, που η αντιμετώπισή τους είναι πολύ δύσκολη, χρειάζεται τακτικές επισκέψεις και συχνή μετακίνηση στο ιατρείο, είναι μία πρόσθετη ταλαιπωρία για τον ασθενή και, οπωσδήποτε, είναι περισσότερο δαπανηρή.
Ας δώσουμε λοιπόν στους ανθρώπους μας με ειδικές ανάγκες τη δυνατότητα να έχουν ένα υγιές στόμα, ώστε να μπορούν να χαμογελούν στη ζωή με περισσότερη αυτοπεποίθηση και αισιοδοξία, χωρίς προβλήματα.
Των Νικόλαου Κουβελά, επ. καθηγητή Οδοντιατρικής Σχολής Αθηνών, πρόεδρου της ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ για ΑΤΟΜΑ με ΕΙΔΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ, & Κωνσταντίνου Καλογήρου, Οδοντιάτρου.